کد خبر:2763
پ
tasir-m

تأثیر فرهنگ و ادب ایرانیان باستان در ادب فارسی و عربی

سخن از تأثیر ادب عربی در ادب فارسی فراوان است چندان که همگان بر این باورند که ادب فارسی وامدار فرهنگ و ادب عربی است

میراث مکتوب – سخن از تأثیر ادب عربی در ادب فارسی فراوان است چندان که همگان بر این باورند که ادب فارسی وامدار فرهنگ و ادب عربی است.

در این کتاب نشان داده شده است که این ادب عربی است که در بسیاری از مضامین حکمی خود خوشه­‌چین خرمن فرهنگ و ادب ایرانیان باستان است.

محققان معتقدند که میل و گرایش ایرانیان به پند و اندرز به قبل از ظهور زرتشت برمی­‌گردد زیرا در پندهای هوشنگ آمده است: «فَاِنَّ أَفضَلَ مَا أُعطِیَ الْعَبدُ فِی الدُّنیَا الحِکْمَهُ» (ابن مسکویه): بهترین چیزی که در دنیا به بنده داده می‏‌شود حکمت است.

عشق ایرانیان به حکمت و اندرز آنقدر مشهور است که «کریستین سن» آن را از ویژگی­های این قوم می‏‌داند و علّت زحمات و رنج­های برزویه‏‌ی طبیب را که به دستور انوشروان برای به دست آوردن کتاب «کلیله و دمنه» با خطر و هزینه‏‌ی بسیار به هند سفر کرد، علاقه­‌ی آنان به اندرزها و پندهای موجود در این کتاب می‏‌داند. عبدالرّحمان بدوی در مقدّمه­ کتاب الحکمه الخالده علّت انتساب بسیاری از حکمت­های عربی را به ایرانیان، شهرت این قوم به حکمت و اندرز می­داند.

در آثار به جا مانده از متون قدیم ایران علاوه بر متون دینی، پندهای بسیاری از خسرو انوشروان، اردشیر بابکان، شاپور پسر اردشیر، بهمن، هوشنگ و وزیرانی چون بزرگمهر دیده می‏‌شود. همچنین از شاهان افسانه‏ای مثل فریدون، بهمن و دارا و نیز از حکیمانی مانند مهبود، مه­آذر، آذرگشسب، برزمهر، شاپور، بهروز، هرمزدآفرید، نرسی و سینا برزین نام برده و اغلب پندهایی به آنها نسبت داده شده است.

از دیگر سو اهتمام به اندرزهای اخلاقی به منظور تنظیم هنجارهای اجتماعی و مبارزه با رفتارهای نادرست و زیان‌بار از ویژگی­های مردم مشرق‌زمین، به­ ویژه ایرانیان قبل از اسلام بوده است. پندهای اخلاقی در آموزه­‌های دینی، وصایای شاهان و سخنان حکیمان و بزرگان ایران به شکل مکتوب در دست­نوشته­ ها، ابزار و لوازم زندگی در همه‌جا دیده می­‌شد از جمله: حاشیه‏ ی فرش‌ها، کناره‏ ی سفره‏ ها، در میان ظروف، عصا، دیوارهای قصر، تخت شاهان، سنگ‌قبر، لوح­‌های مکتوب، در مقبره­ ها، کمربند، بازو، تابلوهای طلا، انگشتر، طاق ایوان، حاشیه­‌ی چادر و خرگاه، پرده، دیوار مجالس، تاج شاهان، سر در کاخ‌ها، صخره­‌های بزرگ، سکّه، گنبد، تابوت زمامداران، دروازه­ ی شهرها.

یکی از جلوه‏‌های نفوذ همه­‌جانبه­‌ی فرهنگی ایرانیان به جهان عرب، ورود اقوال و سخنان حکیمانه­‌ی آنان به فرهنگ عربی است، امثال و حکم ایرانی در قالب جمله‏‌های کوتاه و پرمغز که حاصل تجربه، عقلانیت و آموزه‌های دینی آنان است، در ابتدا به شکل شفاهی، سپس در لابلای متون عربی و بعدها به صورت مثل‏های «مُولَّد» در کتب امثال عربی نمایان شد.

در منابع عربی بیش از هزار مضمون حکمی از ایرانیان باستان نقل می‌­شود شاعران عرب در صدها بیت از اشعار خود متأثّر از حکمت­های ایرانی می­شوند صالح بن عبدالقدوس به تنهایی هزار حکمت ایرانی را به لباس نظم درمی­‌آورد و نام حکیمان ایـرانی زینت­‌بخش اشعـار بسیاری از شاعران عرب می­گردد.

در ایـن مجموعه مقـالات که در مجلات علمی – پژوهشی و دانشگاهی به چاپ رسیده است، نشان داده شده که بنا به قول مشهور «الفضل ما شهدت به الأعداء» بسیاری از مضامین حکمی که در شرح و توضیح متون ادب فارسی، عربی محسوب می­شود اگر مدّعی نباشیم که ایرانی هستند دست­کم باید بپذیریم که چنان در ایران باستان معروف و شناخته شده بوده و چنان نفوذی داشته­اند که مرزهای فرهنگی و جغرافیایی را در هم شکسته به فرهنگ و ادب عربی نفوذ کرده­اند.

این اقوال حکیمانه پس از آنکه لباس عربی به تن کرده­‌اند با چهره­ای جدید به زادگاه خود بازگشته موجب شده­‌اند عدّه­‌ای گمان کنند که از فرهنگ و ادب عربی سرچشمه گرفته­‌اند.

فهرست مطالب کتاب به این شرح است:

مقدّمه

مقایسه­‌ی حکمت در شاهنامه و متون عربی قرن سوّم تا پنجم

جستاری در کشف ریشه‏‌های ایرانی مفاهیم مشترک حکمی متنبّی و فردوسی

تأثیر ترجمه­‌ی عربی کلیله و دمنه در ادب عربی

ریشه‏‌های ایرانی امثال و حکم عربی موجود در شعر بهار

بررسی ریشه‏‌های ایرانی کلیله و دمنه

سیر حکمت از ایران باستان تا کلیله و دمنه و گلستان سعدی

مضامین شعر و ادب عربی در دیوان ایرج میرزا

تأملی در اندیشه­‌های باستانی ایران و سیر آن در شاهنامه، ادب فارسی و ادب عربی

تأثیر پندهای انوشروان و بزرگمهر در گلستان سعدی

نکته­‌ای درباره­‌ی مقاله­‌ی «تاج» در دایره المعارف بزرگ اسلامی

تأثیر اندیشه­‌های اخلاقی ایران باستان در اشعار بابا افضل

نقبی به روشنایی در جستجوی امثال ایرانی در نظم عربی

دو کتابی که سعدی و ایرج میرزا نام آنها را فراموش کرده­‌اند

کاوشی در جستجوی رشته­‌های طلایی از ایران باستان تا نیما

تأمّلی در یک ضرب­‌المثل ایرانی«الف را نمی­گویم، جانم خلاص»

نگاهی به داستان کفشگر و انوشروان در کتاب خدمات متقابل

بازتاب عدالت ایرانیان قبل از اسلام در منابع عربی

تأمّلی در سرچشمه­‌های حکمت در گلستان سعدی

نگاهی به پندهای ایرانیان باستان مکتوب بر ابزار و لوازم زندگی و اثر آن بر ادب فارسی و عربی

نگاهی به ضرب­‌المثل «از مرگ خود چاره­‌ای نیست»

بازتاب حکمت ایرانی در آثار سعدی

مجموعه مقالات تأثیر فرهنگ و ادب ایرانیان باستان در ادب فارسی و عربی نگاشته وحید سبزیان‌پور از سوی انتشارات یاردانش منتشر شده است.

منبع: کتابخانه مجلس شورای اسلامی

ارسال دیدگاه

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

کلید مقابل را فعال کنید

مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب
تهران، خیابان انقلاب اسلامی، بین خیابان ابوریحان و خیابان دانشگاه، شمارۀ 1182 (ساختمان فروردین)، طبقۀ دوم، واحد 8 ، روابط عمومی مؤسسه پژوهی میراث مکتوب؛ صندوق پستی: 569-13185
02166490612