میراث مکتوب- بنیاد ایرانشناسی شعبه آذربایجان شرقی همایش بزرگداشت ایرانشناس و محقق تاریخ تبریز مرحوم دکتر محمدجواد مشکور را برگزار کرد. در این مراسم کتاب «راوی روزگاران» (مجموعه مقالات اهدایی به دکتر مشکور) که از سوی دکتر سیدسعید میرمحمدصادق گردآوری شده است، رونمایی شد. این همایش در عمارت تاریخی بنیاد ایرانشناسی آذربایجان شرقی برگزار شد و در آن جمع کثیری از محققان و پژوهشگران حوزه زبان شناسی، ایرانشناسی و تاریخ و ادبیات فارسی شرکت کردند.
ژاله آموزگار در پیامی که به این مراسم ارسال کرد، گفت: خوشحالم که با پیام کوتاهی در محفل گرم دوستداران استاد عزیز درگذشته‌ام دکتر محمدجواد مشکور شرکت می‌کنم. شاید من قدیمی‌ترین دانشجوی این استاد نازنین باشم که هنوز می‌توانم قدم‌های آرام و صورت مهربانانه‌اش را وقتی در دانشکده ادبیات تبریز وارد کلاس می‌شد، به یاد بیاورم.
وی افزود: برای من در آن سال‌ها بسیار جذاب بود که استادی هفته‌ای یک بار رنج سفر تهران به تبریز را بر خود هموار می‌کند تا دانسته‌هایش را در اختیار دانشجویان مشتاق و تازه‌نفس قرار دهد. او استادی بود که نجابت و مهربانی ذاتی داشت و با آرامش و تسلط کلاس‌هایش را اداره می‌کرد.
ژاله آموزگار بیان کرد: در جلسه بزرگداشتی که در آذرماه ۱۳۸۴، ده سال پس از درگذشت ایشان در دائره‌المعارف بزرگ اسلامی برگزار شد، من سعی کردم به نحوی دین شاگردی‌ام را به جای آورم و مراتب احترامم را ابراز دارم و از دو اثر مهم او «فرهنگ هُزوارش‌های پهلوی» و «فرهنگ تطبیقی عربی با زبان‌های سامی و ایرانی» سخن بگویم و اکنون که به مناسبت انتشار و رونمایی کتاب «راوی روزگاران» به همت آقای دکتر میرمحمدصادق این مجلس برپا شده است، می‌خواهم به عنوان یک دانشجوی قدیمی استاد مراتب تشکر خود را خدمت ایشان و همکارانشان در تدوین این مجموعه ارزنده ابراز دارم.
وی در ادامه گفت: این اثر کتابی است خواندنی با مطالب متنوع، سال شمار دقیقی از زندگی و آثار استاد عرضه شده است و کتاب و مقالات ایشان در بخش‌بندی منظمی در اختیار خواننده قرار می‌گیرد. مطالبی که هم بزرگان و دانشمندان درباره استادم دکتر مشکور نوشته‌اند از درجه محبوبیت و مقبولیت ایشان حکایت دارد. مقالات و اشعاری هم که تقدیم ایشان شده است، بر ارزش این کتاب افزوده است. بخصوص شرح خاطرات شیرین و خواندنی همدرسان و همکاران سابق و دوستان و برکشیدگان حق‌شناس ایشان این اثر را جذاب‌تر کرده است و از این رو سپاسگزار آقای دکتر میرمحمدصادق هستیم.
در پایان اضافه کنم که استاد مشکور هم در زمره بزرگان سده‌ای قرار می‌گیرد که من آن را سده زرین بزرگان و دانشمندان تکرارنشدنی می‌نامم که در طی آن شخصیت‌های ارزنده‌ای قد برافراشته‌اند و هر کدام در حد توانایی و تخصص‌شان در اعتلای سرزمین عزیزمان ایران کوشیده‌اند. دورانی که علم و عالم مقام و منزلتی داشت و عالم در برابر علمی که آموخته بود و جامعه‌ای که او را پرورده بود، خود را مسئول احساس می‌کرد. دورانی که در آن برکشیده شدن در گرو مقاله‌های فرمایشی و ساختگی نبود، ما چه خوشبخت بودیم که محضر چنین استادانی را درک کردیم. نام نیک این درگذشتگان دانشمند جاودان باد.
همچنین سیدسعید میرمحمد صادق، مولف کتاب «راوی روزگاران» در این مراسم گفت: امروز به منظور تجلیل از بزرگ‌مردی در این نشست علمی دور هم جمع شدیم که سعی و کوشش بسیاری در دو حوزه علوم اسلامی و علوم انسانی انجام داده است و برای سربلندی ایران کوشش‌های بسیار کرده است. این جلسه به همت بنیاد ایران شناسی شعبه تبریز و انجمن ایرانی تاریخ شعبه تبریز برقرار شده است.
وی افزود: دکتر محمد جواد مشکور خود فرزند آذربایجان است. پدربزرگ پدر او حاج شیخ علی بادکوبه‌ای بود که پس از اتمام جنگ‌های ایران و روس به ارومیه مهاجرت کرد. حضور دکتر مشکور در تبریز برمی‌گردد به سال ۱۳۲۷ زمانی که وزارت فرهنگ برای تدریس در دانشگاه دعوت به همکاری کردند. او سال ۱۳۲۷ وارد دانشگاه تبریز شد و همانطور که خودش در کتاب تاریخ تبریز نوشته است، دانشگاه تبریز با دو اتاق در دل دانشسرای معلمان تبریز کارش را شروع می‌کند. شروع به کار دانشکده با دو اتاق است و به تدریج توسعه پیدا می‌کند و امروزه دانشگاه تبریز پس از ۷۰ سال، یکی از مهمترین، بزرگترین و کهن‌ترین دانشگاه‌‌های ایران است.
میرمحمد صادق بیان کرد: دکتر مشکور با حضور در شهر تبریز، به تدریج از سال ۱۳۲۹ تا سال ۱۳۳۸ که به تهران برمی‌گردد آثار مختلفی در حوزه تاریخ، زبان‌های باستانی، ادبیات فارسی و فرق و مذاهب را چاپ می‌کند. یعنی دو سال پس از استخدام در دانشگاه تبریز. نخستین کتاب او پس از حضور در تبریز کارنامه اردشیر بابکان در سال ۱۳۲۹ است. دومین کتاب او حاصل کشف او در مکان‌های تاریخی است. او از همان بدو حضور در دانشگاه تبریز و شهر تبریز به پژوهش میدانی در نواحی مختلف آذربایجان می‌پردازد، به طوری که موفق می‌شود کتیبه اورارتویی را در ناحیه سقین‌دل پیدا کند و در سال ۱۳۳۰ کتیبه مزبور را در قالب یک کتاب معرفی و به عنوان یک ایرانی کتابی درباره تاریخ اورارتوها، برای نخستین بار بنویسد. او در ۱۳۳۳ کتاب الفرق بین الفرق بغدادی و کتاب النکت الاعتقادیه شیخ مفید را ترجمه می‌کند.
وی در ادامه گفت: در ۱۳۳۶ کتاب فرق‌الشیعه نوبختی را به فرانسه همراه با تحلیلی درباره تاریخ شیعه ترجمه و توسط دانشگاه سوربون چاپ می‌کند. در ۱۳۳۷ کتاب المقالات والفرق و منطق‌الطیر را چاپ می‌کند. در همان سال ۱۳۳۷ دو کتاب تاریخ بلعمی و کتاب ۷۳ ملت را تصحیح و منتشر می‌کند. چاپ کتاب الملل و النحل من اجزا کتاب بحر الزخار و کتاب دستورنامه را نیز در سال ۱۳۳۸ به چاپ می‌رساند، این کتاب‌ها همه یادگار وی در طی ۱۰ سال حضور در شهر تبریز است.
میرمحمدصادق افزود: از دیگر اهتمام‌های دکتر مشکور در شهر تبریز، شناخت و معرفی علمای بزرگ تبریز بود. او با آیت‌الله میرزا عبدالله مجتهدی، مرحومان حاج محمد آقا و حاج حسین آقا نخجوانی، میرزا جعفر سلطان القرایی، دکتر عبدالرسول خیام‌پور، حمید آقا نخجوانی، حاج میرزا علی اکبر اهری نحوی، استاد محمد حسین شهریار، استاد حسن قاضی طباطبایی، استاد ترجانی‌زاده و عبدالعلی کارنگ آشنا شد و هر چهارشنبه جلساتی را شکل داد که با حضور آنان درباره فرهنگ و تاریخ و تمدن ایران، آذربایجان و تبریز به گفت‌وگو می‌پرداختند. دکتر مشکور کتاب تاریخ تبریز و کتاب تاریخ آذربایجان را که در اواخر دهه ۴۰ و اوایل دهه ۵۰ منتشر شد حاصل حضور در این جلسات و مشورت با این بزرگان و پژوهش‌های میدانی که انجام داده بود، قلمداد کرده است.
وی در ادامه گفت: وجه دیگر حضور دکتر مشکور در شهر تبریز افزون بر توجه به میراث کهن، توجه به متون کهن و ارزشمندی بود که در تبریز نگهداری می‌شدند، به نحوی که دو کتاب تاریخ بلعمی و منطق‌الطیر عطار بر اساس نسخه‌های خطی که در کتابخانه‌های دو بازرگان فرهنگ‌دوست تبریز حاج حسین نخجوانی و حاج محمد آقا نخجوانی نگهداری می‌شد، تصحیح و منتشر شد و به این ترتیب در زمانه‌ای که محققان دسترسی به فهارس نسخه‌های خطی نداشتند از طریق این دو اثر دکتر مشکوک با گوهرهایی از گنجینه ارزشمند نسخه‌های کتابت شده و یا نگهداری شده در آذربایجان آشنا شدیم. مشکور پیشرو در تحقیقات جدید بود. اورارتوشناسی یکی از این پژوهش‌هاست. او را باید در زمره نخستین پژوهشگر در پژوهش‌های اورارتوشناسی در ایران نام برد.
میرمحمدصادق بیان کرد: مطالعه حوزه فرق و مذاهب و توجه به اهمیت متون کلامی در تاریخ اجتماعی، توجه به زبان‌شناسی تاریخی، توجه به جغرافیای تاریخی (او معتقد بود برای فهم یک رخداد تاریخی ابتدا باید به بستر جغرافیایی آن توجه کرد) و نیز توجه به تالیف کتاب‌های آموزش تاریخ ایران برای دانشجویان در قالب چند کتاب درسی که از سوی او و همکارانش در گروه تاریخ دانشگاه تربیت معلم همچون دکتر اسماعیل دولتشاهی، دکتر اکرم بهرامی، دکتر شهیندخت کامران مقدم و دکتر نبوی نوشته و منتشر شد، اشاره کرد.
وی افزود: روش مشکور در تاریخ نگاری سیاسی بیشتر برگرفته از مکتب لئوپولد فون رانکه آلمانی است چرا که او سعی می‌کند همه منابع مرتبط با موضوع را گردآوری و ارائه دهد و سپس نظر خود را بیان کند. او همچنین در نگاه تاریخ‌نگاری اجتماعی به روش مکتب آنال، به جزئی‌ترین موضوعات زندگی جمعی مردمان در سیر تاریخ ایران توجه داشت.
منبع: ایبنا