میراث مکتوب – آثار خاقانی، به ویژه قصاید وی، به دلیل ساختارهای مختلف زبانی و بلاغی، از روزگاران گذشته پیچیده و مبهم به شمار آمده است.
همین امر باعث شده که برای روشن شدن ابعاد مختلف اشعارش، از قرون پیشین تا کنون، شروح مختلفی بر قصاید او نوشته شود. به گونه ای که از قرن نهم ه.ق با چنین شروحی رو به رو هستیم. یکی از قصایدی که بسیار محل توجه شارحان بوده، قصیدۀ معروف به «ترسائیه» است. از آن جا که تأمل و مداقه در تمام ابیات این قصیده از حوصلۀ یک مقاله خارج است، در این پژوهش بیت
به ماه تیر کانگه بود نیسان
به نخل پیر کانجا گشت برنا
را در شروح گوناگون بررسی و نقد کرده و نشان داده ایم شروح متأخر بیشتر متأثر از شرح مینورسکی بوده اند و بدون توجه به ساختار متن و اجزای بیت، به انحای گوناگون نظر وی را پذیرفته اند، در حالی توجه به ساختار متن می تواند معنای دیگری را عرضه نماید، معنایی که تنها یکی از شروح قدیم بدان توجه کرده و شروح دیگر از آن غافل بوده اند.
متن کامل این مقاله نوشتۀ احمد رضایی جمکرانی که در شمارۀ 22 پیام بهارستان منتشر شده است اینجا بخوانید.