ميراث مكتوب – در تاریخچۀ متن شناسی ادب فارسی، دهۀ هفتاد شمسی به بعد، دوران توجّهِ محقِقان به تصحیح علمیِ منظومه های پهلوانی، دینی مذهبی و تاریخیِ پس از شاهنامه است که تا پیش از این هنگام، تقریباً مغفول واقع شده بود. در حوزۀ منظومه های پهلوانی، پس از همّتِ شادروان استاد حبیب یغمایی برای انتشار متن گرشاسپ نامۀ اسدی توسی در سال 1317 ه.ش، باید از پیشگامیِ مرحوم دکتر رحیم عفیفی یاد کرد که در سال 1370 ه.ش، بهمن نامۀ ایرانشاه/ شان بن ابی الخیر را چاپ کردند و بعد از آن بود که بسیاری از این منظومه ها (مانند: کوشنامه، شهریارنامه، جهانگیرنامه، فرامرزنامه، بانوگشسپ نامه، برزونامه و…) به شیوه ای مناسب در اختیار علاقه مندان و پژوهشگران قرار گرفت و خوشبختانه این توجّه و اهتمام هنوز هم ادامه دارد. تازه ترین دستاوردِ رویکرد جدّی علمیِ محقّقان به آثار ادب حماسی، انتشارِ تصحیحِ منظومۀ بلند سام نامه است.
در میان منظومه های پهلوانیِ پیروِ شاهنامه، سام نامه به لحاظ موضوعِ آن که گزارش پرخاشخری ها و دلاوری های سام در راه رسیدن به معشوق خویش است، فردی/ شخصی ترین اثرِ ادب حماسیِ ایران به شمار می آید که برخلاف دیگر متون، کمترین نشانی از مسائل ملّی و میهنی و پیکار با دشمنان ایرانیان و دفاع از وطن ندارد. این منظومه که به دلیلِ تلفیقِ موضوعات پهلوانی و غنایی، بهتر است رُمانس نامیده شود، تا پیش از 1320 ه.ش به صورت – تصحیحِ علمی انتقادیِ آن، یک بار در سال 1319 سنگی و بار دیگر در سال 1386 به شکل حروفی منتشر شده و معمولاً به
نام خواجوی کرمانی، شاعرِ نامدارِ سدۀ هشتم، معروف بوده است.
با این حال تحقیقات اخیر تقریباً ثابت کرده است که این منظومه،
سرودۀ خواجوی کرمانی نیست و بنا بر دلایلی که مصحّح ارجمند
سام نامه عرضه کرده اند، از ترکیب همای و همایونِ خواجو با چند داستان دیگر احتمالاً از قرن دهم به بعد ساخته شده و سَراینده/ پردازندۀ سراسرِ آن نیز یک نفر نبوده است، بلکه ظاهراً چند نفر از نقّالان، بخش های مختلفِ آن را به نظم کشیده اند.
در میان منظومه های پهلوانیِ پیروِ شاهنامه، سام نامه به لحاظ موضوعِ آن که گزارش پرخاشخری ها و دلاوری های سام در راه رسیدن به معشوق خویش است، فردی/ شخصی ترین اثرِ ادب حماسیِ ایران به شمار می آید که برخلاف دیگر متون، کمترین نشانی از مسائل ملّی و میهنی و پیکار با دشمنان ایرانیان و دفاع از وطن ندارد. این منظومه که به دلیلِ تلفیقِ موضوعات پهلوانی و غنایی، بهتر است رُمانس نامیده شود، تا پیش از 1320 ه.ش به صورت – تصحیحِ علمی انتقادیِ آن، یک بار در سال 1319 سنگی و بار دیگر در سال 1386 به شکل حروفی منتشر شده و معمولاً به
نام خواجوی کرمانی، شاعرِ نامدارِ سدۀ هشتم، معروف بوده است.
با این حال تحقیقات اخیر تقریباً ثابت کرده است که این منظومه،
سرودۀ خواجوی کرمانی نیست و بنا بر دلایلی که مصحّح ارجمند
سام نامه عرضه کرده اند، از ترکیب همای و همایونِ خواجو با چند داستان دیگر احتمالاً از قرن دهم به بعد ساخته شده و سَراینده/ پردازندۀ سراسرِ آن نیز یک نفر نبوده است، بلکه ظاهراً چند نفر از نقّالان، بخش های مختلفِ آن را به نظم کشیده اند.
سجاد آيدنلو در شماره 194 كتاب ماه ادبيات نگاهي دارد به منظومه سام نامه كه به تصحيح وحيد روياني از سوي مركز پژوهشي ميراث مكتوب منتشر شده است.
متن كامل اين مقاله را بر روي فايل پايين مطالعه كنيد.