میراث مکتوب – چهارمین شماره مطبوعات بهارستان، فصلنامه مطالعات نشریه‌های ادواری از سوی کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی منتشر شد.
مطبوعات بهارستان بر آن است تا با انتشار اوراقی از تحقیقات نشریه‌های ادواری فارسی زبان از گنجینه‌های گوناگون بویژه اوراق پراکنده مخازن کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، که سال‌ها در این مراکز سر به مهر مانده و یا بی نام و نشان بوده‌اند، دستی پرپیمانه‌تر را در گردآوری اطلاعات خام و اصیل برای اهالی پژوهش فراهم نماید.
فهرست مندرجات چهارمین شماره «مطبوعات بهارستان» به این قرار است:
یادداشت سردبیر
نشریات و دفاتر اجاره‌ای/ سید علی آل داود
مجله تمبر؛ نخستین نشریه تمبری ایران/ سید مهدی سیدقطبی
بررسی روزنامه ایران به مناسبت انتشار لوح فشرده آن/ معصومه سادات میرپوریان
روزنامه نیروی سوم، ارگان حزب نیروی سوم/ فاطمه نجفی
مطبوعات کمیاب (2)/ مهران آشوری
اصحاب رسانه سربازان گمنام توسعه در گفتگو با دکتر عسکر جلالیان/ سید مسعود حسینی
دواسازی عصر حاضر؛ از نخستین نشریات پزشکی ایران/ سید مهدی سیدقطبی
بررسی روزنامه عراق عجم/ شیوا یعقوبی
اندیشه‌های سیاسی محمدرضا بوشهری، ناشر روزنامه اصلاح (1327 تا 1329ه‌ق)/ مرتضی دهقان‌نژاد، زینب طهماسبی
بیست و سومین شماره روزنامه آذربایجان/ محمود محمودزاده
سبک‌شناسی مقالات سیاسی فرخی در روزنامه طوفان/ سعید تقدیری
زین‌العابدین شیخ العراقین زاده و روزنامه ملی رهنما/ شهره سیدزاده مطلق
نگاهی به روزنامه میهن پرستان و رویکردش به سید ضیاءالدین طباطبایی/ ابراهیم سیفی
نگاهی به روزنامه نهضت شرق نخستین روزنامه لوگو برجسته/ خدیجه اعتصامی
روند افول جبهه ملی چهارم از نگاه مطبوعات/ ابراهیم سیفی
سالنامه کشور ایران و نقش آن در فضای سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی ایران/ محمود حسن‌نیا
اسلام و مسلمانان در جریده فیوضات/ محرم قلی‌زاده
بازتاب آداب و رسوم ایرانیان در مجله خواندنی‌ها/ زینب اسکندری
بررسی مطبوعات استان کردستان از سال 1285 تا 1357 ه‌ش/ امیرحسین کریمی
بررسی مطبوعات خرم‌آباد با تکیه بر لوح فشرده سید فرید قاسمی/ عارف جعفری چگنی
بررسی باستان‌گرایی در هفته‌نامه ایران باستان/ شعله قنادی خیابان
میرزا عباس خان شیدای دهکردی از پیشگامان مطبوعات اصفهان/ محمد حکیم‌اذر، فاطمه کوهی فایق
رویدادهای مطبوعاتی در فصل‌های جاری/ فرشاد قربان‌پور
یادداشت مدیر مسئول و سردبیر مجله، دکتر محمد رجبی به این قرار است:
یکصد و هفتاد و هفت سال از انتشار نخستین نشریه فارسی زبان در ایران می‌گذرد و این در حالی بود که در جهان فارسی زبانان هفده نشریه فارسی پیش‌تر، انتشار یافته بود. در این فاصله نزدیک به دو قرن پیش‌بینی می‌شود که در ایران نزدیک به پانزده هزار نشریه ادواری چه به صورت موسمی و چه با عمری دراز منتشر و اشاعه یافته است. اگر چه امروزه رسانه‌های ارتباط جمعی فراوانی رقیب جایگزین ادواری‌ها شده است؛ اما همین محمل ادواری، خود را با شرایط جدید همگون ساخته و به قالب هیبرید و مجازی نیز ضعف‌های خودش را پوشش داده تا در حداقل زمان ممکن بتواند به اشاعه خبر، اطلاعات و دانش بپردازد. نشریه‌ها اکنون در رقابت موازی با شبکه‌های اجتماعی، ماهواره، اینترنت، رادیو و گوشی‌های همراه به اطلاع‌رسانی سطح عمیق‌تر داده می‌پردازند. اندیشه و فکر با قلم به دام می‌افتد و با نشر در مجلات علمی توسط متخصصین پا می‌خورد و ورزیده می‌شود و یافته‌های نو را ایجاد می‌کند که سودمندی مستقیم در جامعه سبب توزیع‌اش خواهد شد.
مطالعه نشریه‌های ادواری، در حقیقت بررسی شیوه‌های دسترسی به مطالب میلیاردها صفحه از این حجم انبوهی از محمل‌هاست که دست‌کم در ایران دویست سال و در جهان اسلام بیش از دو قرن و در جهان نشر چهار قرن سابقه حضور دارد. اگر چه محتوای برخی از این صفحات دیگر ارزش بار اطلاعاتی ندارد و در ظاهر تاریخ مصرف‌شان گذشته چون آگهی‌های مطبوعاتی، آگهی‌های استخدام در جراید، گمشده‌ها و … اما در بررسی‌های جامعه شناختی و تاریخ اقتصادی و تاریخ‌نگاری مصرف، اینگونه اطلاعات به ظاهر بیهوده و زاید بسیار به کار می‌آید. مطالعه نشریه‌های ادواری، پژوهش تاریخ اندیشه اجتماعی و سیاسی و فرهنگی نیز هست. احزاب و گروه‌های سیاسی و اجتماعی اعلام اهداف و اشاعه اندیشه‌هایشان را با ساده‌ترین و عمومی‌ترین شیوه به وسیله نشر یک نشریه صورت می‌دادند. بنابراین دسترسی به اندیشه‌های فکری بسیاری از اندیشمندان، احزاب، گروه‌های اجتماعی و سیاسی بدون مراجعه به این حجم انبار شده این محمل‌ها در مخازن کتابخانه‌ها کامل نخواهد بود.
این مجله علیرغم طرح مسائل فکری، به اشاعه شیوه‌های نوین ذخیره و بازیابی و سازماندهی ادواری‌ها در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع رسانی نیز گوشه چشمی دارد و تلاش می‌کند آخرین یافته‌های تحقیقی در شاخه نشریه‌های ادواری را پیش‌روزی علاقمندانش قرار دهد. بررسی‌های تحلیل محتوایی نشریه‌های گذشته‌نگر و پژوهش‌های کیفی و کمی و تطبیقی روزنامه‌ها، شبه روزنامه‌ها، مجلات و تاریخ اندیشه سیاسی و اجتماعی روزنامه‌ها و جراید ضمیمه‌ای و همچنان تحقیق در سیر کار و فرجام روزنامه‌نگاران و روزنامه‌داران، در دستور کار انتشار این مجله است. دست اندرکاران این مجله تلاش می‌کنند از انتشار پژوهش تکراری در یک دوره خاص، نشریه‌ای معرفی شده و موضوعی قبلاً بررسی شده اجتناب بورزند.
محتوای نشریه‌های نویافته قدیمی، بازتاب خبرهای یک شهر در جراید گذشته، بازتاب یک واقعه تاریخی در مطبوعات، انتشار و بازچاپ یک نشریه کمیاب که اوراق اندک دارد، تحلیل مونو گرافی یک نشریه مهم، بررسی کارنامه روزنامه نگاران گمنام و پر ارج، تاریخ نگاری مطبوعات شهرهایی که صورت نپذیرفته و کرونولوژی موضوعی مطبوعات، از جمله موضوعات کلی این مجله است.
از آنجایی که بسیار از تاریخ نگاران مطبوعات به بررسی مطبوعات ایران از آغاز می‌پرداختند، اما به علت وسعت و پراکندگی و حجم بسیار عناوین، یا عمرشان کفاف بررسی نشریه‌های پس از قاجاریه را نداده بود و یا فرصت انجام ادامه پژوهش را نیافته بودند، بنابراین تاریخ مطبوعات قاجار تا حد کفایت بررسی شده، ولی بررسی مطبوعات پس از آن به عمد یا سهو مغفول مانده است.
انتظار عموم بر آن است که نویسندگان و علاقمندان به پژوهش‌های مطبوعاتی، به جراید و مجلات دوره‌های پس از قاجاریه هم توجه جدی نموده و سعی بلیغ در کنکاش و تجزیه و تحلیل و معرفی آن مبذول دارند.
در پایان از همه دوستان و همکارانی که در انتشار این مجله ما را یاری داده‌اند تقدیر کرده و آرزوی توفیق بیشترشان را، در ادامه این راه از خداوند دانا خواستاریم.
مدیر مسئول و سردبیر این مجله دکتر محمد رجبی، معاون سردبیر و مدیر اجرایی کورش نوروز مرادی، اعضای شورای سیاست‌گذاری سید فرید قاسمی، مسعود کوهستانی‌نژاد و محسن احتشامی هستند.
منبع: کتابخانه مجلس شورای اسلامی