میراث مکتوب- شاه محب‌الله اله‌آبادی (996- 1058 هجری) از مشایخ سلسله چشتیه صابریه در دوره شاه‌جهان در هندوستان بود. وی در ناحیه صدرپور نزد خیرآباد (منطقه اَوَد) به دنیا آمد. پس از کسب تحصیلات ابتدایی، به لاهور رفت و از محضر ملّا عبدالسّلام، فقیه و عالم معروف، کسب فیض کرد. سپس برای ملاقات کاملین عصر سفرهای زیادی کرد و در دهلی مزار حضرت قطب‌الدّین بختیار کاکی را زیارت کرد و به واسطه ندایی که از حضرت شنید، به گَنگوه رفت و با حضرت ابوسعید گَنگوهی بیعت کرد. در روز 24 ربیع‌الاول 1031 هجری سند خلافت به وی تقدیم شد. سپس به صدرپور و از آنجا به اله‌آباد رفت. میر سیّد عبدالحکیم پَتنوی، مخدوم شیخ حسام الحق اولیاء، شاه جمال‌الدّین، از شاگردان وی: قاضی صدرالدّین المعروف به قاضی گاسی (به زبان اردو:گهاسی) و شیخ محمّدی فیّاض بودند.
برخی از آثار شاه محب‌الله اله‌آبادی
مشهورترین اثر وی شرح «فصوص‌الحکم» (1041 هجری/ 1631م) است که توسّط عبدالرّحیم خیرآبادی نسخه‌ای از آن برای شاهزاده داراشکوه فرستاده شد. «مکتوبات»؛ «هفت احکام»، «مناظر اخص‌الخواص» (1050 هجری/ 1640م) از دیگر آثار وی است.
همچنین شاه محب‌الله در سال 1053 هجری/ 1643م چند رساله نگاشت: «عبادت خواص»، «تفسیرالقرآن»، «المغالطة العامة»، «تسویه» و «عقائد الخواص» که در بین آنها «رساله تسویه» بسیار مورد مناقشه قرار گرفت. در همان زمان، خواجه خُرد فرزند حضرت خواجه باقی بالله بر آن شرحی نوشت. همچنین شیخ کلیم‌الله جهان‌آبادی و پیروان سلسله نقشبندیه بر آن شرحی نوشتند. ملا محمود جون‌پوری نیز در رد «رساله تسویه» کتابی با عنوان «حرزالایمان» نوشت.
مرحوم شَبّیر احمد خان غوری مقاله‌ای به زبان اردو در این باره نوشته است: «شروح و جروح تسویه شیخ محب‌الله اله‌آبادی»، مجلّه «جَرنَل»، شماره 69-74، کتابخانه شرقی و عمومی خدابخش، پَتنا، هندوستان.
نسخه خطّی نادری از مکتوبات در «مجموعه سبحان‌الله؛ کتابخانه مولانا آزاد» در «دانشگاه اسلامی عَلیگَر» موجود است که این تصحیح، براساس همان نسخه انجام گرفته است.
این نسخه‌خطی دارای 433 صفحه و 19 نامه است. در ترقیمه آمده است: «بیست و ششم محرّم الحرام 90 محمّد اکبر پادشاه جم‌جاه غازی اتمام گرفت. به ید احقر طالب علم شیخ عظیم‌الله به موجب فرمایش مشفق قدردان خواجه غلام نقشبند صاحب».
در این نامه‌ها، شاه محب‌الله در مورد مسائل وحدت وجود با ملّا محمود جون‌پوری و مولانا عبدالرشید مباحثاتی داشته است. شاهزاده داراشکوه هم از کسانی بود که مرتب با وی در مکاتبه بود. در این مکتوبات، فقط 46 صفحه نامه به شاهزاده داراشکوه است.
دکتر اخلاق احمد آهن، استاد فارسی بخش مطالعات فاسی و آسیای میانه در دانشگاه جواهر لعل نهرو هندوستان که این روزها به عنوان استاد مدعو در شهرتاشکند در ازبکستان حضور دارند، «مکتوبات شاه محب‌الله اله‌آبادی» را تصحیح کرده و این اثر به تازگی در هندوستان به چاپ رسیده است.
ایشان در تصحیح، رسم‌الخط فارسی معاصر را در نظر داشته‌اند.
تصحیح و مقدّمه: دکتر اخلاق احمد آهن، ناشر: بنیاد هند و افغانستان، سفارت جمهوری اسلامی افغانستان در هندوستان، دهلی‌نو، 2019.
فهرست «مکتوبات شاه محب‌الله اله‌آبادی»:
تقریظ: آقای دکتر شیدا محمّد ابدالی، سفیر کبیر افغانستان در هند و سرپرست بنیاد هند – افغانستان؛ پیشگفتار درباره مکتوبات شاه محب‌الله اله‌آبادی (اخلاق احمد آهن)؛ آثار دیگر شیخ (اخلاق احمد آهن)؛ رساله تسویه (اخلاق احمد آهن).
این مکتوبات فارسی حضرت محب‌شاه به‌ترتیب به این اشخاص نوشته شده است: علامه العصر ملّا شیخ محمود جون‌پوری (3 مکتوب)؛ شیخ عبدالرشید (1 مکتوب)؛ شیخ عطاء‌الله جون‌پوری (1 مکتوب)؛ میر محمّد قنّوجی (1 مکتوب)؛ میر سیّد عبدالحکیم (1 مکتوب)؛ شیخ عبدالرّحیم (1 مکتوب)؛ شیخ تاج محمّد (1 مکتوب)؛ شیخ عبدالرحیم (1 مکتوب)؛ شیخ عبدالرّحمان (2 مکتوب)؛ میان شیخ عبدالرّحمان رضی (1 مکتوب)؛ شیخ عبدالرشید جون‌پوری (1 مکتوب)؛ شیخ عبدالرحمان (2 مکتوب)؛ شیخ عبدالرّحیم (1 مکتوب)؛ شاهزاده داراشکوه (2 مکتوب).
از دیگر تصحیحات متون فارسی دکتر اخلاق احمد آهن:
«کلیات اظهر علی آزاد کاکوروی» (1869- 1947) – کتاب به زبان فارسی و اردو – به کوشش: اخلاق احمد آهن، ناشر مولف، دهلی‌نو، 2012. (فهرست کتاب: پیشگفتار- به قلم: اخلاق احمد آهن؛ اظهر علی آزاد کاکوروی- به قلم: قمر هاشمی؛ احوال و آثار؛ دیوان فارسی شامل: غزلیات- رباعیات – مثنویات – منظومات – متفرقات؛ بخش اردو شامل منظومات – نمایش‌نامه: بهشت شدّاد – جام الفت – بهارالنّساء؛ مقالات)
شایان ذکر است که دکتر اخلاق احمد آهن در حال تصیحح و انتشار این متون هستند: «تدوین رباعیات امیرخسرو براساس تمام نسخه‌های خطّی آثار امیرخسرو در داخل هندوستان و کشورهای دیگر»؛ «دیوان عهد طفولیت ظهور عمادی»؛ «دیوان عمادی» و «دیوان شانی (تجدید نظر)».