میراث مکتوب- کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی کتابی با عنوان «فهرست مجموعهٔ قباله‌های اسناد محاکم شرع فارس و زنجان در کتابخانهٔ مجلس شورای اسلامی (دورهٔ قاجار)» را منتشر کرد.
امید رضایی گردآورندهٔ این اسناد متعلق به فارس و زنجان است. وی در مقدمه با اشاره به اینکه کتابخانه مجلس شورای اسلامی از ابتدای تأسیس اقدام به گردآوری اسناد متنوع کرده است، می‌نویسد: «اسناد خریداری شده مربوط به نقاط مختلف کشور است که این فهرست فقط به اسناد دو منطقه زنجان و فارس اختصاص دارد. اسناد زنجان در سال ۱۳۹۰ فهرست شد و اسناد فارس در نیمه دوم سال ۱۳۹۷. در این فهرست سعی شده نکاتی مهم استخراج و ارائه شود تا پژوهشگران بتوانند منابع مورد نظر خود را بیابند و دریچه‌هایی نو به گذشته بگشایند».
وی دربارهٔ کدگذاری و چکیده‌نویسی مدارک چنین می‌نویسد: «کارشناس فراهم‌آوری اسناد در «مرکز اسناد» مجلس شورای اسلامی، محتویات هر کارتن را سیاهه‌برداری و هر مجموعه را به تفکیک، پوشه‌بندی و شماره‌گذاری می‌کند. چکیدهٔ اسناد منتشره در این فهرست برگرفته از تعداد معینی کارتن و آلبوم متعلق به دو استان زنجان و فارس امروزی است. این فهرست نه بر حسب الفبای نام اشخاص است و نه بر حسب زمان تحریر و یا نوع سند، بلکه بر حسب زونکن (کارتن)، آلبوم و شمارهٔ ترتیبی اسناد است. در انتها برای کل آنها نمایه‌ای الفبایی بر حسب نوع سند، نمایه‌ای الفبایی برای اشخاص، القاب و مناصب، نمایه‌ای الفبایی برای شهرها، مزارع و ابنیه ارائه شده است».
رضایی اظهار می‌دارد که محتویات هر کارتن از کل به جزء به این ترتیب کدبندی شده است: خ، شمارهٔ ثبت، شمارهٔ کارتن یا زونکن و شمارهٔ سند.
وی در ادامه بررسی اسناد مربوط به زنجان و فارس به خوانندگان این توضیح را می‌دهد که در کارتن مربوط به زنجان ۶۴۳ سند مربوط به اسناد شرعی، تلگراف، مراسله، و دعوت‌نامه وجود دارد، که ۵۹۳ فقره از آنها قبالجات، اوراق حکمیه و استفتاء است. مدارک مربوط به زنجان متعلق به شهر زنجان و منطقهٔ خمسه است و از نظر دورهٔ تاریخی مربوط به دورهٔ قاجار است.
رضایی در بررسی و نگاه اجمالی به اسناد فارس نیز می‌نویسد که سیزده کارتن و آلبوم از بیست و سه کارتن باقیمانده مربوط به فارس، خصوصاً، شیراز است، این مدارک حدوداً ذیل ۲۸۰ شمارهٔ بازیابی کدگذاری شده است. برخی مربوط به دو ایل رقیب در فارس، عرب (خمسه) و ترک قشقایی و برخی مربوط به خاندان معز الوزاره، برخی مربوط به خاندان صراف شیرازی و برخی متعلق به میرزا محمدرحیم منشی سفارت ایران و بقیه مربوط به تاجر و کسبه و مقامات دیگر است.
رضایی در فصل نخست این اثر ۱۰ کارتن مربوط به اسناد زنجان و در فصل دوم ۱۲ کارتن از اسناد فارس را بررسی کرده است.
خوانندگان در ادامۀ مطالعهٔ این اثر نمونه قباله‌های ثبت شده در چند محکمهٔ شرع را از نظر می‌گذرانند و نام‌ها، اسناد و جای‌ها را در بخش نمایه‌ها مطالعه می‌کنند.
کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی این اثر را به کوشش امید رضایی، به قیمت ۵۰ هزار تومان منتشر کرده است.
مریم مرادخانی