میراث مکتوب – پانزدهمین آیین بزرگداشت حامیان نسخ خطی عصر روز گذشته 26 دی با حضور مسئولان و معاونان کتابخانۀ ملی، سفیر افغانستان در ایران و تعدادی از فهرست‌نویسان و اهالی فرهنگ و هنر، در سالن قلم کتابخانۀ ملی برگزار شد
.
در ابتدای این مراسم غلامرضا امیرخانی، معاون کتابخانۀ ملی، با اشاره به درگذشت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی گفت: جا دارد در هفتمین روز درگذشت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی از فعالیت‌های ایشان در حوزۀ کتاب و نسخ خطی یادی کنیم. دورۀ قبلی همایش گرامیداشت حامیان نسخ خطی با پیام ایشان برگزار شده بود. پیامی که واقعاً خودشان نوشته بودند نه اینکه شخص دیگری برایشان بنویسد.
در ادامۀ مراسم نجفقلی حبیبی، دبیر علمی پانزدهمین آیین بزرگداشت حامیان نسخ خطی، در ابتدا سخنانش دربارۀ آیت‌الله هاشمی اظهار کرد: شخصیت آقای هاشمی نه فقط برای ما بلکه برای سیاست مداران جهان نیز شناخته شده بود.
او ادامه داد: آیت الله هاشمی رفسنجانی همیشه به مسائل کلان سیاسی توجه داشت و اقدامات بزرگی هم انجام داده است. همین کتابخانۀ ملی ایران در زمان ریاست جمهوری او به صورت جدی پا گرفت.
دبیر علمی پانزدهمین آیین بزرگداشت حامیان نسخ خطی سپس در توضیح کوتاهی دربارۀ این همایش اضافه کرد: با اصلاح آیین‌نامه تصمیم گرفته شد تا این جشنواره هر دو سال یک بار برگزار شود تا فرصت برای کار بر روی آثار بیشتر شود. همچنین با اضافه شدن بخش‌های صحافی، مرمت، کتابداری و… در حوزۀ نسخ خطی این همایش تا 15 رشته گسترش یافته است.
حبیبی در پایان تصریح کرد: همایش امسال در دو بخش اصلی و بخش جنبی کلید خورد. در نهایت 30 تن از کارشناسان کار داوری 259 اثر از 150 ناشر را آغاز کردند و بعد از ارزیابی 16 اثر برگزیده و شایستۀ تقدیر شناخته شدند.
حجت‌الاسلام والمسلمین رضا مختاری رییس مؤسسه کتابشناسی شیعه نیز از دیگر سخنرانان این مراسم بود. او در سخنان خود با طرح پیشنهاداتی برای بهبود وضعیت نسخ خطی در کشور، بیان کرد: کتابخانه های ما سال های سال است که به کار فهرست نگاری نسخ خطی مشغول هستند، اما همچنان نیمی از این آثار فهرست‌نویسی نشده اند.
وی افزود: از آنجا که همه اطلاعات موجود از نسخ خطی مربوط به نسخه‌های فهرست نویسی شده است، بسیاری از نسخه‌های خطی هستند که ما هنوز هیچ اطلاعی دربارۀ آنها نداریم؛ بنابر این پیشنهاد می کنم که ابتدا فهرستی هرچند مختصر از کل این نسخه‌ها تهیه شود تا آماری کلی ازآنها داشته باشیم و سپس به فهرست‌نویسی تفصیلی بپردازیم.
رییس مؤسسه کتابشناسی شیعه ادامه داد: طبیعت این فهرست نویسی این است که با خطا همراه باشد و هرچه پیش رویم و نسخه های بیشتری فهرست شود این اغلاط کمتر خواهد شد. نکتۀ دیگر این است که ما باید به سمت بازنگری و بازنگاری در فهرست‌نویسی نسخ فهرست‌نویسی شده برویم. به طوری که اگر تعداد معدودی کارشناس را به مدت دو ماه به این کار مشغول کنیم، صدها نسخه‌خطی با اطلاعات درست و صحیح در اختیار پژوهشگران قرار خواهد گرفت.
این ناشر برگزیده، انجام فهرست‌نویسی مجزا از مجموعه‌های اهدایی را دیگر پیشنهاد خود عنوان کرد و گفت: اگر کتابخانه‌ها فهرست‌نویسی جداگانه‌ای از مجموعه‌های اهدایی به نام اهدا کننده این آثار انجام دهند، علاوه بر اینکه این کار ذکر خیری از اهداکنندگان است، عاملی برای ترغیب و تشویق مردم برای اهدای این مجموعه‌ها خواهد بود.
مختاری در ادامه با اشاره برخی از کتابخانه‌ها بلاتکلیف مانده که دارای نسخه‌های خطی در معرض آسیب هستند، گفت: امیدوارم متولیان این امر فکری به حال این کتابخانه‌ها و نسخ خطی در معرض خطر کنند و نسخه‌های خطی در معرض آسیب این کتابخانه‌ها را که تعدادشان در شهرهای مختلف کم نیست، نجات دهند.
رییس مؤسسه کتابشناسی شیعه با تقدیر از اقداماتی چون تهیۀ فهرست فنخا و دنا گفت: در کنار اینکه درحال فهرست‌نویسی نسخ خطی موجود در کشور هستیم، پیشنهاد می کنم فهرستی جهانی از مخطوطات جهان اسلام تهیه و در دسترس همگان قرار گیرد. همچنین با توجه به اهمیت این نسخه‌ها پیشنهاد می‌کنم تا مسئولان بودجۀ مناسبی را برای خرید نسخ خطی اختصاص دهند تا از خروج آنها از کشور جلوگیری کنیم.
وی در پایان تشکیل انجمنی برای کتابخانه‌هایی که دارای نسخ خطی هستند را ضروری دانست و گفت: با راه اندازی چنین انجمنی بدون شک می‌توانیم گام‌های ارزشمندی برای حفظ و بهبود وضعیت نسخ خطی انجام دهیم.
محمد سرور مولایی، محقق، پژوهشگر نیز با اشاره به تجلیل از نجیب مایل هروی در این همایش گفت: واقعاً خوشحالم که در این مراسم از استاد نجیب مایل هروی تجلیل می‌کنیم. خاندان نجیب مایل هروی در بخش فرهنگ و کتاب و شناخت و نگهداری نسخ خطی در افغانستان از اعتبار و سابقه‌ای بالا برخوردار هستند. کاش کسالت اجازه می‌داد تا در این مراسم حضور داشته باشند و ببیند کشور خودشان و کشور میزبان چگونه قدر اهالی فرهنگ همچون او را ارج می‌نهد.
او افزود: در کارهای نجیب مایل هروی نوعی هنجارشکنی مثبت دیده می‌شود. او هیچ مطلبی را حتی از معروف‌ترین و معتبرترین مراتب علمی بدون تحقیق قبول نمی‌کند و با بازبینی خاص خود نسخ خطی را با تأکید بر تحقیق تصحیح می‌کند. تصحیح متون و نسخ خطی واقعاً کار دشواری است که بدون عشق و علاقه میسر نمی‌شود. معمولاً هم شخص فعال در حوزه نسخ خطی چندان دیده و شناخته نمی‌شوند. به همین دلیل برپایی چنین مراسم بزرگداشتی برای حامیان نسخ خطی بسیار با ارزش است.
در این مراسم همچنین پیام محمد اشرف غنی، رییس جمهوری اسلامی افغانستان توسط سفیر این کشور به مناسبت بزرگداشت نجیب مایل هروی در این مراسم قرائت شد.
در پایان مراسم برگزیدگان پانزدهمین دورۀ گرامیداشت حامیان نسخ خطی مورد تقدیر قرار گرفتند.
اسامی برگزیدگان مرکز پژوهشی میراث مکتوب در پانزدهمین آیین بزرگداشت حامیان نسخ خطی را اینجا مشاهده کنید.