میراث مکتوب- پژوهش «بررسی کتیبه‌های فارسی در جهان» از شرق چین تا قلب آفریقا که به صورت میدانی در دست انجام است، دستاوردهای نویافتۀ بسیاری داشته که می‌تواند ارزش زبان فارسی به عنوان یک «زبان میانجی» در بخش بزرگی از جهان را نمایان کند.
مرتضی رضوانفر، عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، که درحال پژوهش روی این کتیبه‌ها است، در این‌باره گفت: کتیبۀ «گشاده باد به دولت همیشه این درگاه / به حق اشهد ان لا اله الا الله» در دوره‌ای طولانی به صورت «کتیبۀ سردر» برای بسیاری از ابنیۀ تاریخی در شهرهای استانبول ترکیه، دربند روسیه، باکو در آذربایجان، کابل افغانستان، خیوۀ ازبکستان، پیشاور پاکستان و حتی جزیره کرت در یونان استفاده شده است.
به گفته این پژوهشگر، گسترۀ فراوان این کتیبه در کشورهایی با زبان‌های فارسی، ترکی، اردو و… نشان‌دهندۀ نقش زبان فارسی، فارغ از تقسیم‌بندی‌های سیاسی، جغرافیایی، مذهبی و زبانی بوده است.
او اضافه کرد: برای مثال، ایران و عثمانی که نزدیک به چهار قرن با یکدیگر نزاع داشتند و دارای زبان و مذهب متفاوتی بودند از این کتیبه برای کاخ‌های امپراتوری خود در عالی‌قاپوی قزوین و توپقاپی استانبول استفاده کرده‌اند.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری افزود: کتیبۀ سردر، نمادی برای معرفی هویت و باورهای ساکنان بنا است. در این کتیبۀ دوزبانه، مهمان را به دو چیز دعوت کرده‌اند؛ یکی مصرع اول که مهمان را به ورود در دولتسرای صاحبخانه دعوت می‌کند و مصرع دوم یا همان عبارت «اشهد ان لا اله الا لله» که شرط ورود به اسلام است، مهمان را به واسطه ورودش به اسلام ارج می‌نهد.
رضوانفر گفت: تقارنی که بین «درِ» خانه برای ورود به آن و شهادت به یگانگی خداوند برای ورود به دین اسلام، بین دو مصرع شعر ایجاد شده است، زیبایی آن را که مانند «در» دو لنگه دارد، دوچندان کرده است.
این پژوهشگر اظهار کرد: جدا از کتیبۀ یادشده، کتیبه‌های بسیاری از شرقی‌ترین نقطۀ چین تا آفریقا و اروپا نشان می‌دهد زبان فارسی به عنوان «زبان میانجی» در تجارت زمینی و دریایی، دین و هنر استفاده می‌شده است و بی‌تردید تا زمانی که شعر فردوسی، خیام، نظامی، رودکی، مولانا، سعدی و دیگر نامداران عرصۀ شعر و ادب فارسی زنده است، زبان فارسی جریان دارد.
منبع: ایسنا