میراث مکتوب- به همت گروه فلسفه خانه اندیشمندان علوم انسانی کتاب «از زرتشت تا خیام» که جلد اول از مجموعه منتخبات فلسفه در ایران است، روز یکشنبه ۱۷ اسفندماه به صورت مجازی رونمایی شد.
جلد اول از مجموعه «منتخبات فلسفه در ایران» به سرویراستاری سیدحسین نصر و مهدی امین رضوی با عنوان «از زرتشت تا خیام» با ترجمه و تحقیق مهدی فدایی مهربانی به همت نشر فلات منتشر شده است.
اولین سخنران این نشست، سید حسین نصر سرویراستار این مجموعه بود که به صورت ارتباط تصویری به این نشست پیوست و سیر تدوین و گردآوری این مجموعه را توضیح داد؛
وی در ابتدا چگونگی تهیه این کتاب را با تاسیس انجمن حکمت و فلسفه همزمان دانست و گفت: تاسیس انجمن حکمت و فلسفه با آغاز تالیف کتاب پنج جلدی «منتخبات فلسفه در ایران» مرتبط بوده است و به اواخر دهه چهل و آغاز دهه پنجاه برمی‌گردد. در آن زمان بنده به عنوان عضو انجمن بین‌المللی فلسفه در پاریس انتخاب شدم که افتخار خیلی بزرگی بود چون این مرکز کمتر از صد عضو دارد و اکثر فلاسفه اروپا عضو آن بودند و من به عنوان اولین فیلسوف شرقی بودم که عضو مرکز شدم و ثمره این عضویت آن این بود که ریموند کلیبانسکی رئیس این انجمن که یک فیلسوف کانادایی مشهور بود را به ایران دعوت کردم و ایشان در مشهد سخنرانی کردند و به پیشنهاد رئیس «انجمن شاهنشاهی حکمت و فلسفه ایران» و البته ایزوتسو قرار شد یک انجمن فلسفه در ایران شکل بگیرد که امروز با عنوان انجمن حکمت و فلسفه مشغول به فعالیت است. در حین تاسیس انجمن، بنده با رئیس انجمن تماس مستمر داشتم و ایشان یک‌بار به من گفتند: «سه یا چهار تمدن بیشتر نیستند که میراث فلسفی دارند، چین، هند، ایران و یونان قدیم. ما در نظر داریم در پاریس چند تا کتاب با عنوان منتخبات فلسفی از تمدن‌های بزرگ تهیه کنیم، شما هم این کار را برای ایران بکنید چون ایران بیش از ۲۵۰۰ سال به صورت مستمر مهد تفکر فلسفی و حکمی بوده است.» بنده هم قبول کردم و در همان زمان هم یونسکو حدود دو هزار دلار فرستاد ولی بعد از آن اتفاقات مربوط به انقلاب رخ داد و من هم به آمریکا آمدم.
نصر افزود: پس از مهاجرتم، رئیس انجمن با من تماس گرفت و گفت: «این کار چه شد؟» و من نتوانستم از زیر کار در بروم و در همان موقع مشغول به این کار شدم و تصمیم گرفتم کتاب را نه به صورت موجز بلکه خیلی مفصل و دقیق به نگارش دربیاورم. دوره زمانی کتاب از قرن ششم قبل از میلاد آغاز می‌شود تا دوران هخامنشی و ساسانی و دوران اسلامی. این مجموعه کار بسیار بزرگ و سختی بود چون بسیاری از نسخ، خطی بودند و دسترسی به آنها بسیار سخت بود علاوه بر اینکه برای تهیه منتخبات فلسفی یک اثر مثلاً ابن سینا باید متن شفا، نجات، معاد و … را به خوبی بشناسیم چه برسد به ۲۵۰۰ سال فلسفه. بنده در سال ۱۳۸۴ از دانشگاه تمپل استعفا دادم و به دانشگاه جورج واشنگتن آمدم و کار را دنبال کردم. در دانشگاه تمپل یک دانشجوی مستعد ایرانی به نام مهدی امین رضوی داشتم که ایشان در حال گذراندن دکتری با بنده بودند. وقتی دکترایشان تمام شد پیشنهاد دادم که با بنده همکاری کنند و ایشان هم خیلی استقبال کردند.
استاد فلسفه دانشگاه جرج واشنگتن ادامه داد: حدود ۳۰ سال طول کشید تا پنج جلد که برخی آن را به «تخت جمشید فلسفه در ایران» توصیف کردند منتشر شد. بخش عمده‌ای از سختی این کار به جهت این بود که خیلی از آثار مهم فلسفی ما هنوز چاپ نشده و یا اگر هم چاپ شده اینکه از بین آنها انتخاب کنی که چه چیزی شاخص است. لذا باید آشنایی خیلی دقیقی با سیر فلسفه در ایران داشت. برای دوره قبل از اسلام کار آسان‌تر بود چون متون دینی که جنبه فلسفی داشت خیلی کم بود و خود من با کمک یکسری از دانشمندان متخصص زبان‌های باستانی ایران مشورت کردم و توانستم آنها را انتخاب کنم ولی در دوره اسلامی اگر ابویعقوب کندی، ابن رشد و ابن خلدون را کنار بگذاریم، تقریباً تمام فلاسفه معروف اسلامی یا ایرانی و یا معتقد به حوزه فلسفی و فکری ایران بودند. بنابراین با وجود اینکه هند اسلامی، عراق و عثمانی را که خیلی با فلسفه ایرانی و اسلامی قرابت داشت کنار گذاشتیم ولی قلمروی فلسفی ایران خیلی غنی بود.
این فیلسوف ایرانی تصریح کرد: وقتی قرار است منتخباتی تهیه شود، فردی که انتخاب‌ها را انجام می‌دهد هم مسئول انتخاب شده‌هاست و هم مسئول انتخاب نشده‌ها چون باید بگویی چرا الف از ب مهمتر است. بهرحال مسئولیت تمام این انتخابات را به عهده گرفتم ولی بخش عمده‌ای از کار روی دوش آقای امین رضوی بود از جمله پیدا کردن مترجم. چون باید مترجمانی را انتخاب می‌کردیم که بتوانند از زبان عربی و فارسی به زبان انگلیسی ترجمه کنند ضمن اینکه به افرادی احتیاج داشتیم که ترجمه‌ها را ویراستاری و یکنواخت کند تا کتاب منقطع نباشد. مسئله نوشتن مقدمه‌هایی که بر کتاب‌ها نوشته می‌شد نیز مسئله بسیار مهمی بود چون هر کتاب و هر قسمت آن مقدمه جداگانه دارد که نوشتار خیلی عریض و طویلی است و آشنایی کاملی با فلسفه اسلامی می‌خواهد.
نصر بیان کرد: این کار، علاوه بر سختی‌های علمی یک سرمایه بزرگ مالی احتیاج داشت که کار خیلی سختی بود و با هزار گرفتاری توانستیم بودجه لازم را برای ترجمه تهیه کنیم. بعد از اولین چاپ کتاب، یکی از دانشگاه‌های آمریکا اعلام کرد که می‌خواهد کتاب را چاپ کند و متاسفانه به شکل خیلی بدی کتاب را چاپ کرد و بنده پس از آن قراردادم را با آن دانشگاه لغو کردم و بعد از آن یک ناشر ایرانی الاصل در لندن متوجه این جریان و علاقمند شد که این مجموعه را چاپ کند. خوشبختانه جلد اول این مجموعه را به شکل خیلی درستی منتشر کرد و خیلی مورد استقبال قرار گرفت. در ابتدا کمتر مورد توجه فلاسفه غربی قرار گرفت ولی بعد از اینکه جلدهای بعدی کار منتشر شد مورد علاقه بسیاری از اندیشمندان و متفکران غربی قرار گرفت چون جلد چهارم و پنجم با چند قرن اخیر سروکار دارد. کتاب هم جنبه تاریخی دارد و هم از لحاظ ساختاری درست است.
وی در پایان گفت: از تمام دانشمندان ایرانی، غیرایرانی، غربی و شرقی و کسانی که با کمک مالی در انتشار این اثر همکاری کردند تشکر می‌کنم و امیدوارم اثر پایداری برای ایرانی‌ها بماند و باعث بشود که ایرانی‌ها توجه بیشتری به اصالت، قدرت، تنوع و امروزی بودن اهمیت سنت عمیق فلسفی خود کنند و یادشان باشد که از بیگانه تمنای دانش و فلسفه نکنند و اول به چیزهایی که خودشان دارند بپردازند.
