این مراسم رونمایی، امروز ۲۲ مهرماه ۱۴۰۴، با حضور جمعی از مدیران، کارشناسان و پژوهشگران سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی و علاقه‌مندان، در تالار اندیشگاه رضوی کتابخانه مرکزی حرم مطهر حضرت رضا (ع)، برپا شد.
وحید توسلی، کارشناس پژوهش نسخ خطی آستان قدس رضوی در این برنامه با محوریت «معرفی مصحفی از دیار سند پاکستان»، اظهار کرد: این نسخه خطی نفیس قرآن مجید کتابخانه حرم رضوی با شماره ثبت «122»، به‌خط نسخ عالی، در 9 سطر بر اوراقی در قطع 35/5 در 5/ 23 سانتی‌متر، کتابت شده و تمامی اوراق آن، به طلااندازی میان سطور و تشعیرهایی با نقوش هندسی و گیاهی در حواشی، مزین است.
وی گفت: این نسخه قرآن توسط «سید جعفر محمدخان الحسینی»، فرزند سید باقر محمدخان، خوشنویس نامدار سده دوازدهم هجری قمری و به پشتیبانی و ارشاد «خدایارخان بهادر ثابت جنگ عباسی»، حاکم ایالت سند (پاکستان امروزی)، کتابت شده است.
توسلی در ادامه، تصریح کرد: این اثر شریف از آغاز کتابت، به نیت وقف بر آستان قدسی امام رضا (ع) فراهم آمده و در همان زمان با آرایه‌ها و تذهیباتی شایسته، آراسته شده است. طبق ترقیمه کاتب در اثر نیز، تاریخ کتابت و وقف مصحف، سال 1148 هجری قمری، است.
تنوع بی‌مانند آرایه‌های هنری نسخه
این کارشناس پژوهش بیان کرد: از برجسته‌ترین ویژگی‌های این مصحف، تنوع بی‌مانند آرایه‌های آن است؛ چنان‌که در سراسر 606 برگ مصحف، نمی‌توان دو صفحه با نقوش و رنگ‌های مشابه، یافت.
وی افزود: به‌طور مثال، ترکیب سنجیده هندسه و توازن نقوش گیاهی در حواشی، همراه با تحریر طلایی و سیاه، این اثر را در زمره نمونه‌های یگانه و بدیع هنر کتاب‌آرایی اسلامی، قرار داده است.
وی ادامه داد: از منظر هنری، وجود دو لوح مذهب در آغاز 30 جزء قرآن، تنوع طرح و رنگ در هر دو صفحه و نیز، حضور نشانه‌های عشر، خمس، سجده، تقسیم‌بندی آیات، سرسوره‌ها و علائم پایان آیات، از مهمترین خصایص تزئینی این مصحف، به شمار می‌آید.
پیشینه مصحف در روضه منوره رضوی
توسلی در این مراسم با اشاره به خاستگاه مصحف، با محوریت پیشینه مصحف در روضه منوره رضوی، گفت: این مصحف شریف در اسناد آثار وقفی و اهدایی سال‌های 1155 تا 1156 هجری قمری، ثبت شده است.
وی با بیان اینکه تاریخ‌های متعددی در موضوع عرض دید، یادداشت مقابله، قرائت و ختم قرآن، از سال 1206 تا سال 1344 قمری، در اثر ذکر شده است، افزود: دراین‌میان، مهمترین ویژگی این مصحف، یادداشت‌های متعددی است که از قرائت و ختم قرآن در مناسبت‌ها و اعیاد در آن، به‌کار رفته است.
این کارشناس پژوهش نسخ خطی کتابخانه حرم مطهر رضوی همچنین ضمن نمایش نمونه تصویرهای لوح‌های مذهب و تزئینات اوراق مصحف، نکاتی را درباره ویژگی‌های هنری اثر، بیان کرد.
توسلی همچنین با اشاره به جایگاه حرم مطهر رضوی در خراسان از طریق شناخت سرگذشت منابع موجود در کتابخانه این آستان مقدس، گفت: با بررسی این منابع می‌توان به مواردی همچون شناخت واقفان، جغرافیایی که آثار وقف شده، تاریخی که مصاحف وقف شده است و…، پی برد.
گفتنی است، در حال حاضر، مدیریت مخطوطات سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، در مجموع، از حدود 22 هزار قرآن و جزوه قرآنی نفیس خطی، در کتابخانه مرکزی این آستان مقدس، نگهداری می‌کند. منتخبی از نفایس قرآنی خطی این گنجینه نیز، به‌صورت نسخه‌برگردان(فاکسیمیله) بازنشر شده و در دسترس اهل علم و هنر، قرار گرفته است.
منبع: کتابخانه آستان قدس رضوی