داوری‌ ها، شناخت‌ شناسی و نظام نوری در فلسفه اشراق

ميراث مكتوب – فلسفه و عقل از جهت ماهيتى كه دارند، طبيعتى بى‏رنگ، آزاد و رها دارند و فيلسوف از آن جهت كه فيلسوف است، ابزارى غير از عقل نمى‏شناسد و از آنجا كه هيچ انديشه‏اى از نقطه صفر آغاز نمى‏شود و هر انديشمندى هنگام انديشيدن درگير با مسائل بيرونى و درونى است، و فلاسفه نيز از اين اصل كلى مستثنا نيستند، فيلسوف واقعى كسى است كه قدرت بر تعليق انديشه‏ها و آموزه‏هاى دينى و تدبير آزادانه قياس را داشته باشد و اگر چنين قدرتى ندارد، هرچند كه اطلاعات فلسفى بسيارى داشته باشد، عقل او عقل درگير و به تعبير سهروردى عقل سرخ است، «عقل سرخ عقلى است كه با محيط درگير است، عقل اول عقل سرخ نيست»، و چنان كه بيان گرديد، صرف درگيرى عقل با غير خود كه امرى اجتناب ‏ناپذير است، مذموم نيست، بلكه مهم ميزان توانايى و تفلسف فيلسوف است كه از نخستين مراحل شكل‏گيرى قياس تا نتيجه‏گيرى از مدار فلسفه‏ورزى خارج نگردد و چنانچه به هر دليلى عقل او از اصطياد قضيه‏اى ناتوان باشد، پناه به كشف و الهام نبرد چون فلسفه‏ورزى نيست و از قرآن و روايت بدون استدلال مدد نجويد چون اين تعبد است نه تفلسف، خط قرمز فيلسوف عقل است چون مى‏داند عقل با طی مقدمات درست نسبت به امورى كه قدرت ادراك بر آنها دارد خطا نمى‏كند هرچند ممكن است عاقل خطا كند.

چه اينكه نبود عقل و فلسفه در حصار ملت و مذهب بدين معنا نيست كه خردورزى و فلسفيدن فيلسوفان مسلمان به دليل اينكه در محيط اسلامى است، فلسفه نباشد و تلاش‏ هاى عقلانى آنان را يكسره كلامى و الهياتى بدانيم.

بحث كوتاهی که مطرح شد نگاهى كلى به دانش فلسفه بود و چنان كه ملاحظه شد مقصود از ارائه اين بيان كوتاه درباره فلسفه همراه با پسوند يا بدون آن، تنها طرح پرسش‏هايى در اين باره بود و داورى نهايى به عهده خوانندگان است که با مطالعه آن و نگاهى به دستگاه فلسفى سهروردى، در‌می‌ یابند که فيلسوف اشراقى در نزاعى سخت و سنگين اساس فلسفه مشائى را بنايى ويران بر بنيانى ناپايدار و اعتبارى مى‏داند، و چنان كه در مباحث پيش رو روشن خواهد شد در يك سوى اين نزاع ابن ‏سينا قرار دارد كه سكه فلسفه استدلالى، در دنياى اسلام به نام وى ضرب گرديده است و در سوى ديگر شيخ اشراق قرار دارد كه با طراحى و تدوين فلسفه اشراقى به طور عام و در حكومات و داوری‌های وی با ابن ‌سینا به طور خاص تلاش نموده است خطاهاى فلسفه مشائى را نشان دهد.

کتاب داوری‌ها، شناخت‌شناسی و نظام نوری در فلسفه اشراق حاوی تبيين مبانی اساسی نظام فلسفه اشراق است و مي‌تواند در دوره دكتري فلسفه غرب، دوره دكتري فلسفه تطبيقي، دوره كارشناسي ارشد فلسفه غرب و دوره‌هاي كارشناسي و كارشناسي ارشد فلسفه اسلامي به عنوان يكي از منابع اصلي درس فلسفه اشراق استفاده شود.

کتاب داوری‌ها، شناخت‌شناسی و نظام نوری در فلسفه اشراق تاليف دکتر محمد ذبیحی در 371 صفحه و به مبلغ 95000 هزار ریال از سوي انتشارات سمت در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است.