مراسم بزرگداشت مقام معنوی خواجه عبدالله انصاری (پیر هرات) به همت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی با همکاری مؤسسه مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران چهارشنبه بیست و نهم فرودین ماه ۱۴۰۲ و با حضور جمع زیادی از استادان ادبیات فارسی و عرفان اسلامی، اندیشمندان کشورهای عضو «اکو» و نمایندگان فرهنگی کشورهای خارجی در ایران برگزار شد.
در این رویداد فرهنگی، محمود شالویی رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، عبدالله معتمدی رئیس دانشگاه علامه طباطبائی، محمد سرور مولایی استاد دانشگاه تهران، پژوهشگر و مصحح آثار خواجه عبدالله انصاری، بلرام شکلا شاعر پارسی گوی هندی همچنین سید مسعود حسینی و داود عرفان استادان دانشگاه هرات سخنرانی کردند.
اندیشه خواجه عبدالله انصاری نیاز همه جوامع بشری است
محمود شالویی طی سخنانی در این مراسم گفت: شعاع دید و اندیشه چهره ای چون خواجه عبدالله انصاری نه فقط برای قرون چهارم و پنجم هجری بلکه در همه قرون و اعصار مورد نیاز همه جوامع بشری است.
رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در ادامه سخنان خود گفت: اندیشه خواجه عبدالله انصاری نیاز جامعه ما و همه جوامع بشری است؛ متن ناب مناجات های او ریشه در فطرت همه آدمیان دارد ؛ از اینرو بر مبنای این مناجات ها همه از درون خویش خدای واحد را می‌طلبند و می جویند.
او اضافه کرد: از نگاه روابط انسانی نیز گفتار و اندیشه‌های این شخصیت بزرگ مورد نیاز و توجه است آنجا که می گوید: بدی را بدی کردن خر کاری است، خوبی را خوبی کردن سگساری است، بدی را با خوبی کردن، خواجه کار خواجه عبدالله انصاری است. این که کسی در حق او بدی صورت بگیرد و او هم به دیگری بدی کند، این کار حیوانی است. اگر کسی در حقش خوبی شود و او هم به ازای آن، خوبی روا دارد، کار چندان مهمی انجام نداده است، مهم آن است که انسان به درجه ای از ترقی و تعالی برسد که بتواند بدی که در حق او صورت گرفته است را فراموش کند،کظم غیظ نماید و هرگز آن بدی را در اندرون خویش چون کینه ای نپروراند.
شالویی اضافه کرد: بزرگانی چون خواجه عبدالله انصاری ارتباط خود را با خدای خویش مستحکم کرده بودند؛ آن ها فقط خدا را می دیدند و چشم خویش را بر غیر او بسته بودند:
مردان خدا پرده پندار دریدند
یعنی همه جا غیر خدا هیچ ندیدند
وقتی آدمی غیر از خدا را نبیند، مسلم و مسجل است که از هر بدی می گذرد.
رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی تأکید کرد: امروز در زندگی و در مرام و مسلک خویش نیاز مبرمی به اندیشه چهره هایی چون خواجه عبدالله انصاری داریم؛ اندیشه تابناکی که ما را به مقصد و مقصود عالی و متعالی راهنمایی وهدایت می کند. اگر برای کسی چون خواجه عبدالله انصاری و بزرگانی چون او مراسمی برپا می‌کنیم، باید از شعاع اندیشه و فکر آن ها بهره بگیریم و آن مفاهیم و سلوک را در زندگی خویش به کار بندیم.
او در پایان گفت: مفاخر و چهره های تابناک عرصه علم، فرهنگ، ادب و حکمت نقشی مهم و موثر در زمان حیات خویش، همچنین در دنیای امروز و فردای ما خواهند داشت. نقش و تأثیر آنها از بین رفتنی نیست، بلکه ماندنی است چراکه این اندیشه برای ماندن است.
ورود سبک تازه به ادبیات فارسی با خلق آثار خواجه عبدالله انصاری
عبدالله معتمدی رئیس دانشگاه علامه طباطبائی در این مراسم به ایراد سخن پرداخت و گفت: امروز بیش از هر زمان دیگر نیازمند توجه بیشتر به بحث «هویت» هستیم. یکی از مشکلات امروز جامعه بشری بحث «هویت» است. هویت یابی در نسل جوان ما به به تأخیر افتاده است. قبلاً گفته می‌شد که جوانان وقتی به سن حدود ۲۰ سالگی می‌رسند نقش خود را پیدا می‌کنند. اما امروز در تمامی متون علمی ایرانی و خارجی بیان می‌شود که تأخیر در هویت یابی به سنین ۲۵ و ۲۷ و حتی ۳۰ سال رسیده است. یعنی افراد تا ۳۰ سالگی سردرگم در نقش و هویت خود هستند. یکی از راه های کمک به هویت یابی، معرفی مفاخر است. مفاخری که ارزش های فرهنگی جوامع به حساب می آیند؛ حال چه ایرانی باشند و چه غیر ایرانی.
او افزود:کار ارزشمند انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در راستای تجلیل و اکرام از مفاخر بسیار مهم و قابل توجه است. نکته مهم این است که ما بتوانیم مفاخر فرهنگی ایران و دنیا را به زبان و ادبیات نسل جوان نزدیک کنیم و اندیشه آن ها را با زبان روان و ساده به این نسل ارائه نماییم. خوشبختانه انجمن در این عرصه نیز ورود کرده و این اقدام را در قالب فعالیت های مختلف عملی کرده است.
رئیس دانشگاه علامه طباطبائی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: خواجه عبدالله انصاری از مشاهیر عرفان و ادب فارسی و از پیشگامان نثر مسجع در تاریخ ادبیات ایران است. عالمی بزرگ و عارفی برجسته که افکار صوفیانه و اندیشه های حکیمانه او همواره مورد توجه بوده است. او در سده پنجم هجری می زیسته، یعنی در اوج فرهنگ، هنر، فلسفه و دانش در تمدن اسلامی با محوریت سرزمین پهناور ایران فرهنگی. در همین زمان است که ده ها و بلکه صدها اندیشمند، عالم، حکیم و شاعر نیز زیست می کرده اند. همزمانی این بزرگان در این سده فوق العاده مهم و قابل توجه است.
او تصریح کرد: شهرت خواجه عبدالله بیشتر به دلیل رساله ها و آثار او از جمله کنز السالکین، مناجات نامه، طبقات الصوفیه، قلندرنامه، محبت نامه، هفت حصار و … است. اوسبک تازه ای را در ادبیات فارسی وارد کرد که در مسیری میان نثر شاعرانه و شعر حکیمانه در حرکت است. توانایی خواجه در سرایش شعر فارسی و عربی در تلفیق با نثر مرسل و مصنوع، به خلق آثاری ژرف و زیبا ختم شد و او با این شیوه سبک تازه ای را در ادبیات فارسی وارد کرد.
مناجات های خواجه عبدالله نجوای های برخاسته از قلب اوست
محمد سرور مولایی استاد دانشگاه تهران و پژوهشگر و مصحح آثار خواجه عبدالله انصاری طی سخنانی در این رویداد گفت: تجلیل از مفاخر علمی، عرفانی و فرهنگی ما بسیار مهم است چرا که کم باوری نسل جدید به گذشته و بزرگان ما به دلیل عدم معرفی صحیح ما از این چهره ها بوده است.
استاد دانشگاه تهران تصریح کرد: راه معرفی بیشتر مفاخر به جامعه و نسل جدید بسته نیست و در طول این سال ها اقدامات زیادی برای معرفی این چهره ها آن هم با زبان ساده و همه فهم صورت گرفته است. از جمله اینکه اخیرا به همت عده ای استادان و پژوهشگران، کتاب های صوتی از مناجات های خواجه عبدالله و برخی از متون مولفین و متفکرین بزرگ پارسی زبان تهیه و در اختیار علاقه مندان قرار گرفته است. این فعالیت تا حدودی می تواند ارتباط گسسته شده نسل جوان با متون و چهره های تأثیرگذار گذشته را ترمیم نماید.
او در بخش دیگری از سخنان خود گفت: بنده توفیق یافتم که رساله «طبقات الصوفیه» خواجه را با مقایسه با پنج نسخه معتبر دیگر و با نگارش مقدمه ای جامع به چاپ برسانم. همزمان با این کار این سعادت نیز حاصل شد که دیگر آثار خواجه عبدالله را تصحیح و چاپ کنم.
پژوهشگر و مصحح آثار خواجه عبدالله انصاری در ادامه افزود: ذکر این نکته مهم است که برخی از نوشته های منسوب به خواجه عبدالله در واقع کار خود او نیست؛ به خصوص برخی از مناجات ها در برخی از متون، منسوب به اوست و در واقع ریخته خامه او نیست و مورد تصرف قرار گرفته است.
استاد دانشگاه تهران تأکید کرد: مناجات، کلام برخاسته از دل آدمی خطاب به خدواند است. یعنی ندایی است که از دل بر می خیزد. بنابراین مناجات های خواجه عبدالله انصاری نیز حاصل فهمی است که از خود و جهان پیرامونش دارد و آن را با خداوند خویش نجوا می کند.
در ادامه این برنامه نیز بلرام شکلا شاعر پارسی گوی هندی، همچنین سید مسعود حسینی و داود عرفان استادان دانشگاه هرات ضمن قرائت بخش هایی از مناجات ها و اشعار خواجه عبدالله انصاری درباره جایگاه و اهمیت این حکیم و عارف بزرگ قرن پنجم هجری در شبه قاره و جهان پارسی زبان، به ایراد سخن پرداختند.
در پایان این مراسم نیز از جمعی از استادان و پژوهشگران ادبیات عرفانی و نمایندگان فرهنگی کشورهای خارجی در ایران، با اهداء نشان پیر هرات تجلیل به عمل آمد.
منبع: پایگاه اطلاع‌رسانی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی