میراث مکتوب- «یک حرف صوفیانه؛ سخنانی از عارفان» اثر دکتر محمود عابدی، استاد ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی و عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی از سوی انتشارات سخن به چاپ دوم رسید.
عابدی، در اشاره‌ای که بر این کتاب نوشته است به آثار اصلی و عمدۀ تصوف و عرفان پرداخته و می‌نویسد: «این آثار را در روح مشترک و فرهنگ تاریخی و ملی اقوام ایرانی باید جست‌وجو کرد؛ اما آنچه در میراث مکتوب ما، متون عرفانی گفته می‌شود نیز به نوبه خود آیینه‌ای است که از روشنایی و صفای باطن قوم حکایت‌ها دارد. نگاهی ـ حتی ـ شتاب‌زده هم به روشنی درمی‌یابد که این غنیمت گران‌قدر، با آنکه بیش از یک‌هزاره از فراهم آمدن آن می‌گذرد، سرشار از عناصر درخشانی از معارف بشری است که اگر از غبار پیرایه‌ها ـ که لازمۀ ناگزیر دیرینگی است ـ بیرون آید و چنان که باید عرضه شود، نه تنها برای بسیاری از خوانندگان امروزی دل‌انگیز و مفید است، که به بخش عمده‌ای از نیازهای نسل‌های آینده هم پاسخ کافی خواهد داد و چراغ دوستی و آشتی، در جهانی که نزاع و دشمنی، پیوسته جان پاکدلان را می‌آزارد، فروزان‌تر خواهد کرد».
وی در اشاره به متون حاضر در این اثر نوشته است: «سخنانی که در آنها به کاری توصیه می‌شود. در اینجا گویی مرید طالبی حضور جدی دارد و به جان و دل سخن شیخ را می‌پذیرد. بعضی و بسیاری از بزرگان که از آنان سخنانی آورده‌ایم، به راستی، انسان‌های دیگری بوده‌اند؛ پیوسته طُرفه می‌جسته‌اند، و آزاد از قید عادت‌ها، همه چیزِ جهان را با نگاهی دیگر می‌دیده‌اند؛ و بنابراین سخنان آنان دربارۀ هر یک از عناصر جهان، مجموعه هستی و نیستی آدمی، و حقیقت با همه مراتب و جلوه‌های گوناگونش، تازگی‌هایی دارد. و نوع دیگر، و در شمار از آن دو بسیار کم‌تر، سخنانی هستند که در یک لحظه، مانند لحظۀ پایانی سکوتی طولانی، بر زبان گوینده گذاشته‌اند. این سخنان اشاره‌ای، و به اصطلاح شطحیات، نیز، در نوع خود شنیدنی‌اند؛ و ما نمونه‌هایی از آنها را در جای خود آورده‌ایم».
از منظر این استاد ادبیات فارسی، آنچه در این کتاب از نظر خواننده می‌گذرد، مجموعه‌ای است از سخنان بزرگان صوفیه، و البته نه همۀ گفته‌های خوب، خواندنی و شنیدنی آن بزرگان؛ بل‌که تنها نمونه‌ای از حرف‌های صوفیانه‌ای که یکی از علاقه‌مندان و خوانندگان آثار عرفانی، در آنها زیبایی‌هایی دیده و جوهر خرد و معرفت را در بسیاری از آنها دریافته است و امید دارد که این زیبایی‌های گونه‌گون به نظر خوانندگان دیگر هم خوش جلوه کند و بتواند برای لحظاتی خاطر آنها را با خود جمع دارد.
بنا به آنچه عابدی در نوشتۀ خود به آن اشاره کرده است، در انتخاب سخنان این کتاب به روشن بودن سخن و مفهوم آن توجه داشته و سخنان تازه، زیبا و کوتاه و مختصر را انتخاب کرده است.
عابدی، عناوین سخنان صوفیانه در این اثر را به ۹۰ عنوان تقسیم کرده است. رازها و نیازها، آدمی و آدمیان، آزادی و دل‌بستگی، آیین آینه، ادب و آداب، اندوه و دردمندی، بت و بت‌پرستی، بهشت و دوزخ، حقیقت و یافت حقیقت، خوف و رجا از جملۀ این عناوین است.
خودی و بی‌خودی، دشوار و ناممکن، شناخت و معرفت، سیر و سلوک، عارف و عرفان، غلظت و حسرت، کرامت و اهل معرفت، محبت و محنت از دیگر بخش‌های این اثر است.
محمود عابدی در«یک حرف صوفیانه»، سخنانی از اسرار التوحید، تذکرة الاولیا، لمعات، فیه ما فیه، شرح شطحیات، مناقب العارفین، مقالات، روح الارواح، کشف المحجوب، لوایح، ترجمۀ رسالۀ قشیریه، شرح تعریف، مقالات شمس، طبقات الصوفیه، معارف، مر‌شد و مرید، را انتخاب و گردآوری کرده است.
عابدی، عنوان کتاب «یک حرف صوفیانه» را از این بیت حافظ: «یک حرف صوفیانه بگویم اجازه هست/ که ای نور دیده صلح بِه از جنگ و داوری» انتخاب کرده است.
انتشارات سخن «یک حرف صوفیانه؛ سخنانی از عارفان» را در ۵۲۹ صفحه با قیمت یکصد و ده هزار تومان به چاپ دوم رسانده است.
مریم مرادخانی