میراث مکتوب- کتاب «گنجینه اسناد در بوشهر قدیم» با عنوان فرعی شناختنامه هنر، فرهنگ و تمدن استان بوشهر اسناد اواخر سلطنت صفویان از سال 1135 تا 1350 هجری قمری را دربردارد. این کتاب گردآوری عبدالحسین احمدی ریشهری است که از سوی انتشارات دریانورد بوشهر منتشر شد.
اسناد تاریخی، صخره‌های خاموش، اما گویای کوهسار تاریخ‌اند. رموز و سخن بسیار دارند، اما چه کسی باید آنها را به سخن درآورد و چگونه باید با آنها به سخن نشست؟ برای بالا رفتن از دامنه و اوج‌گیری در قله «تاریخ» باید به هر یک از این صخره‌ها چنگ انداخت و پاها را بر آنها راسخ و با اراده محکم فشرد تا بتوان گام‌های بعدی را یکی پس از دیگری در کشف و واکاوی تاریخ، مطمئن‌تر برداشت.
اسناد تاریخی از مهم‌ترین منابع ثبت‌شده در پژوهش‌های تاریخی محسوب می‌شوند. گزارش‌های اقتصادی، فرهنگی، نظامی، اسناد قضایی، مکاتبات حکومتی، فرمان‌ها، معاملات سیاسی، پیمان‌های حقوقی و برخی مکاتبات فردی و خانوادگی به عنوان اسناد درجه یک، مورد تعمق و تدقیق در این پژوهش‌ها قرار می‌گیرند.
اسناد تاریخی، محک و اعتبار پژوهش‌های تاریخی هستند و برای پی بردن به صحت و سقم مطالب تاریخی، اسناد، مستحکم‌ترین و بااصالت‌ترین منبع هستند که از گزند جعل و تاریخ‌سازی به دور هستند و پژوهشگر با اتکا بر آن، به بررسی حوادث و رویدادهای تاریخی و واکاوی ریشه‌ها می‌پردازد. روزبه‌روز که بر اهمیت تاریخ به عنوان یک دانش افزوده می‌شود، نیاز به منابع پژوهشی نیز بیش از پیش احساس می‌شود.
استان بوشهر با داشتن پیشینه تمدنی والا در کرانه‌های شمالی خلیج‌فارس، همواره در تاریخ میهن اسلامی‌مان نقشی فعال داشته است. مرکز این استان، شهر بندری بوشهر در میان سال‌های 1163-1338ه.ق (1750-1920.م) در عصر زندیه و قاجاریه، رونق اقتصادی، تجاری و فرهنگی چشمگیری داشته است.
تأسیس دبیرستان منحصربه‌فرد سعادت، هفت سال پیش از مشروطیت، انتشار روزنامه‌های متعدد و ورود صنعت چاپ به این شهر، در کنار آشنایی با فرهنگ و پیشرفت‌های سایر ملل از طریق بازرگانان، دفاتر سیاسی و تجاری کشورهای مهم مستقر در بوشهر، همچنین ریشه‌های قوی دینی و ارادت والا به اهل بیت(ع) و نقش علما و روحانیت این دیار، باعث شد که بستری فرهنگی و سبک زندگی متمایز و شاخصی در این شهر و استان شکل بگیرد که تا به امروز مورد مطالعه و تحقیق پژوهشگران بومی و ملی قرار می‌گیرد.
از این رو نیاز به منابع جدید برای پژوهش به منظور حفظ، احیا و بازخوانی این زیست‌بوم آرمیده بر کرانه خلیج‌فارس اهمیتی مضاعف یافته است؛ به ویژه اسناد دست اولی که می‌تواند با رویکردهای مختلف، مورد بازخوانی و استخراج موضوعات نوین واقع شوند.
اثر حاضر، مجموعه‌ای از گنجینه اسناد تاریخی بوشهر است که 223 برگ سند را شامل می‌شود و حاصل ذوق و همت پژوهشگر و مورخ عبدالحسین احمدی ریشهری است که در مدت بیش از بیست سال گردآوری آنها به طول انجامیده است.
در این مجموعه، شاهد انتشار و بازخوانی اسنادی دست اول از استان بوشهر از «عهد صفویه تا زمان پهلوی اول» هستیم؛ اسنادی با موضوعات معاملات ملکی، ازدواج‌نامه‌ها، صلح‌نامه‌ها، استشهادها، مصالحه شرعیه، وکالت‌نامه‌ها، وقف‌نامه‌ها و مکاتبه بالیوز دولت بریتانیا در خلیج‌فارس که بی‌تردید حاوی نکات ارزشمند و دقیقی از این دویست سال حیات دینی، اجتماعی و فرهنگی استان بوشهر هستند.
اسنادی که توسط پژوهشگر این اثر گردآوری شده، این توان را به مخاطب و پژوهشگر می‌دهد که بسیاری از مسایل پیچیده گذشته مانند آداب و رسوم، چگونگی تحولات فکری مردمان پیشین، چگونگی امرار معاش و مدیریت اموال و املاک، میزان پایبندی بی‌نظیر به اصول و احکام دینی و شرعی را از میان سطورشان بَرکِشد و بازسازی دقیقی از اوضاع اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی زمانه فراهم آورد.
نکته بارز و قابل توجه در این اثر، همت والای نویسنده برای به سرانجام رساندن بازخوانی اسناد است که پاره‌ای از آنها با توجه به سیاق و شیوه نگارش و خط امروزی‌مان، برای بازخوانی دشواری فراوانی دارد که با دقت بالا و حوصله واسع حتی برخی از اسناد که به صورت «بی‌نقطه» بوده نیز مورد بازخوانی قرار گرفته است.
حوزه هنری استان بوشهر به عنوان متولی انتشار مجموعه «شناختنامه هنر، فرهنگ و تمدن استان بوشهر» برای دسترسی بیشتر پژوهشگران به منابع پژوهشی «پیوست‌هایی» را برای این مجموعه منتشر ساخته که کتاب «گنجینه اسناد در بوشهر قدیم» اولین پیوست این مجموعه خواهد بود.
کتاب «گنجینه اسناد در بوشهر قدیم» گردآوری عبدالحسین احمدی ریشهری در 785 صفحه، شمارگان 200 نسخه و قیمت 400 هزار تومان از سوی انتشارات دریانورد بوشهر منتشر شد.
منبع: ایبنا