میراث مکتوب – آنچه در ادامه می‌خوانید یادداشت جمشید کیانفر مصحح و پژوهشگر، در سوگ مرحوم محمد گلبن است.
وز ملک ادب حکم‌گزاران همه رفتند
شو بار سفر بند که یاران همه رفتند
گوئی بهار این شعر را در حق شاگردش «گلبن» هم سروده.
«گلبن» دوستی بی‌آلایش و تکلف بود. بودن با او بسیار راحت؛ چرا که انسانی بی‌توقع بود و صمیمی. «گلبن» تحصیلات آکادمیک نداشت اما بیش از بسیاری از شخصیت‌های آکادمیک پخته خوار امروزی به فرهنگ و تاریخ و ادب سرزمین‌مان خدمت کرد. وقتی نگاهی به کارنامه او می‌اندازیم پی به این حقیقت پی می‌بریم. گلبن عاشق و شیدای متون بود و در این مورد بیش از همه به شاهنامه فردوسی و تاریخ بیهقی علاقه داشت و به تصحیحی از مرحوم ادیب نیشابوری عشق می‌ورزید و با وجودی تصحیحات دیگری از تاریخ بیهقی از دکتر فیاض و سعید نفیسی را هم داشت.
آثار «گلبن» را می‌توان در شش گروه تقسیم‌بندی کرد:
یک- تصحیحات: گلبن علاقه وافری به متون تاریخی و ادبی داشت و از این‌رو کتاب‌هایی چون سفرنامه خسرو میرزا، سفرنامه میرزا ابوالحسن‌خان ایلچی و سفرنامه صفاءالسلطنه نایینی را تصحیح کرده. هریک از تصحیحات او دلایل خاصی داشت.
دو- تالیفات: در زمینۀ تألیف، گلبن از فعالان بود و آثاری چون «محاکمه محاکمه‌گران» را باید نام برد.
سه- تدوین: کتاب‌هایی که «گلبن» در جمع‌آوری‌شان کوشید فراوانند. مثل «بهار و ادب پارسی» و «مجموعه مقالات فردوسی» یا مجموعه مقالاتی که از دیگر شخصیت‌ها و بزرگان به کوشش او منتشر شده است.
چهار- کتابشناسی: کتابشناسی صادق هدایت و کتابشناسی نگارگری از جمله آثار اوست
پنج- فهرست مقالات: باید توضیح دهم که «گلبن» کتابدار نبود اما مجموعه‌دار خوبی بود. کتابخانه‌ای بسیار ارزنده و پربار داشت و مجموعه‌ای از نشریات ادواری را هم گردآورده بود. به همین دلیل برای دسترسی به محتوای مجموعه نشریات ادواری ناگزیر بود برای خودش فهرستی از مقالات مجلات را گردآوری کند، بعدها همان یادداشت‌ها و گردآوری‌ها سبب تدوین چند جلد فهرست مقالات توسط او شد که سایر افراد جامعه فرهنگی هم بتوانند از آن فهرست‌ها بهره‌مند شوند. و از این رو کار زنده یاد ایرج افشار در باب فهرست مقالات فارسی را می‌ستود و ارج می‌نهاد.
«گلبن» بسیار عاطفی و بااحساس بود و وقتی همسرش را از دست داد درصدد تدوین مجموعه‌ای با عنوان «گلزار خاموش» برآمد که در حقیقت یادنامه‌ای پیشکش به بانو «راضیه دانشیان» یعنی همسرش بود. و این را ششمین دسته او فعالیت‌های او باید یاد کرد.
وپایان سخن : گلبن شاعری توانمندی بود و اشعار زیبایی از او به یادگار مانده گرچه هیچ گاه در صدد تدوین و جمع آوری اشعارش برنیامد و افزون بر آن ترانه سرای قهاری بود و برخی از سروده های او را مرحوم خوانساری خوانده و تحریرکرده است.
وقتی به کارنامه گلبن نگاه می‌کنیم می‌بینیم این مرد بی‌ادعا و آرام چقدر در اعتلای فرهنگی ایران کوشید. روانش شاد و جایش در مینو باد.