میراث مکتوب – پیش‌گامان شعر فارسی گزیده‌ای است از سروده‌های ده تن از طلایه‌داران سخن فارسی در قرون سوم و چهارم هجری که شعر آنان آیینه‌دار سخن فارسی در این دوران است. در گزینش سروده‌ها بیشتر از سادگی و شرح‌پذیری عبارات، اصالت و استناد آنها در نظر بوده است و در شرح و توضیح ابیات کوشیده شده تا مستند سخن گفته شود و بیشتر به نکات کلیدی و ظرایفی پرداخته شود که موجبات ابهام ابیات را فراهم آورده است.
گردآورندۀ کتاب در انتخاب سروده ها کوشیده است به متقن ترین تحقیقات و چاپهای موجود مجموعه ها و دیوانها و دفترهای این شاعران استناد کند.
به بیان محمدرضا ترکی در مقدمۀ کتاب، در گزینش سروده ها بیش از آنکه به سادگی عبارت و شرح پذیری آن توجه شود، اصالت و استناد آنها را در نظر گرفته شده و آنچه را از منابع کهن تر نقل شده و به گواهی زبان و سبک از اصالت بیشتری برخوردار بوده، رجحان داده شده است. به همین دلیل، سروده های چه بسا مشهوری که در منابع متأخّر به این شاعران نسبت داده شده است، چشم پوشیده است.
در شرح و توضیح ابیات که بخش اصلی کتاب را تشکیل می دهد، مؤلف کوشیده است که مستند سخن بگوید و معانی و مفاهیم را با توجه به آنچه در منابع لغُوی کهن و متون نزدیک به روزگار این شاعران آمده است، توضیح دهد و حتیّ الامکان از استناد به منابع متأخّر و تکیه بر دریافت های ذوقی بپرهیزد. در عینِ حال ، از افراط در ذکر مستندات و ارجاعات خودداری کرده است تا حجم کتاب به عبث افزوده نشود. در مواردی که بیتی معنی روشنی نداشته یا احتمالات متعددی در معنی آن میرفته، با ذکر کلماتی از قبیل احتمالاً و ظاهرا و… تردید در معنی را نشان داده است.
فهرست مطالب کتاب به شرح زیر است:
سال‌شمار برخي حوادث مهمّ فرهنگی و سیاسی در سده‌های سوم و چهارم ق
مقدّمه
رودكي سمرقندی
كِسايي مَروزی
شهيد بلخي
ابوشكور بلخی
رابعه قزداری
مُنجيك تِرمِذی
دقيقي
منطقي رازی
محمد وصیف
حَنْظَله بادْغيسي
منابع
ترکی، محمدرضا، پیش گامان شعر فارسی، تهران، سمت، 204 صفحه، بها: 70000 ريال، 1394.