در ابتدای این مراسم دکتر مهدی محقق رئیس انجمن آثار و مفاخر با تأکید بر لزوم تکریم اصحاب دانش و فرهنگ کشور و پاسداشت‌هایی که در دو دوره فعالیتش در این انجمن برای بزرگان علم و فرهنگ و دانش ایران برپا کرده است، گفت: در دوره مدیریت قبلی من در انجمن، از مقام شامخ علمی هفده نفر از آذری زبان‌هایی که به زبان فارسی خدمت کرده‌اند تقدیر به عمل آمد. امسال نیز براي بزرگاني چون دكتر سلیم نیساری، دکتر حسن انوری و مرحوم دکتر احمدی گیوی بزرگداشت برگزار شده است.
دكتر محقق ادامه داد: فرهنگ کشور ما غنی است و اگر آن را فراموش کنیم، مانند کشورهايي چون اوگاندا و گامبیا می‌شویم. ما باید چراغ علم و فرهنگ را برای نسل های آینده زنده نگاه داریم.
عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی دکتر احمدی گیوی و سایر ادیبان خطه آذربایجان را پژوهشگرانی کوشا در شناخت و پویایی زبان فارسی، زبان دین و فرهنگ ایرانی دانست و در این راستا از استاد فقید آیت‌الله میرزا محمدعلی مدرس تبریزی خیابانی مؤلف فرهنگ نوبهار، فرهنگ بهارستان، فرهنگ نگارستان و قاموس‌المعارف یاد کرد که سهم بزرگی در احیای نام بزرگان و عالمان داشته و در فرهنگ نگاری فارسی نیز سهم مهمی را به خود اختصاص داده است وگفت: آذربایجانی‌ها همیشه اهتمام داشته‌اند که به زبان فارسی خدمت کنند چرا که این زبان، زبان عرفان، قرآن، فلسفه و شعر است.
دکتر محقق درباره مرحوم احمدی گیوی یادآور شد: استاد گیوی همواره با چهره‌ای خندان در مجالس ما حاضر می شد و تمام عمرش را به تالیف کتاب گذراند. او از همکاران آغازین و ابتدایی مرحوم دهخدا در تدوین لغتنامه و نیز از یاران مخلص شخص او بود. وجود احمدی گیوی مایه افتخار این مملکت بود و ما هم با برپایی این مجلس فقط خواستیم که جزئی از این خدمات را جبران کنیم.
عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ادامه درباره سجایای اخلاقی استاد احمدی گیوی گفت: ایشان با تبسم و مهربانی در اعیاد فطر همیشه میزبان بوده و مهمانان ایشان همگی اهل فضل و کمال بودند.
سخنران دیگر مراسم استاد عبدالعلی ادیب برومند بود. این شاعر و پژوهشگر بر برگزاری بزرگداشت نخبگان در زمان حیات تاکید کرد و گفت: عقلانیت و خردمندی دو ویژگی در مسیر شناخت و پیشرفت است که هر دو این ویژگی‌ها در استاد دستور زبان فارسی به ظهور رسیده بود تا جایی که هرگز از وی سخن یا حرکتی نابجا سر نزد.
دانشی مردی خردمند
ادیب برومند درباره سجایای اخلاقی استاد احمدی گیوی گفت: وی دانشی مردی خردمند بود و تعقل او را به انتخاب اخلاقیات و سجایای ملکوتی سوق داد و ویژگی اصلی او اخلاق و تقواپیشگی بود. چه بسیار کسانی که در عرصه دانش موفق هستند ولی در عرصه اخلاق کمیتشان لنگ است.
شاعر و پژوهشگر نامدار معاصر نیز درباره مقام علمی وی گفت: آثار وی مرجع بسیاری از مطالعات و پژوهش‌ها در حوزه فرهنگ ایرانی و ادبیات فارسی است. او در میان همه کارهای خود، گلستان سعدی را تصحیح کرده که به نظر من از میان همه تصحیح‌های موجود به لحاظ نکات دستوری دقیق‌تر است و مقدمه موسّعی نیز دارد. اثر دیگر ارزشمند وی کتابی درباره دستور زبان فعل است.
همچنین در این مراسم دکتر حسن انوری، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز با بیان مختصری از زندگی سیاسی و اجتماعی احمدی گیوی به شرح مبارزات سیاسی وی در دوران حکومت پهلوی پرداخت.
انوری در ادامه افزود: وجه همت وی در تمام دوران زندگی دستگیری از نیازمندان، یاری به هموطنان، آموزش دانشجویان و دانش‌آموزان بدون چشمداشت به اجر مادی و اختصاص زمانی ویژه برای فعالیت‌های خیرخواهانه بود.
در عرصه دستور زبان فارسی، پژوهنده‌ای مانند استاد گيوي نداشتيم
استاد بهاءالدین خرمشاهی، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی سخنران دیگر این مراسم بود که درباره کارهای علمی وی گفت: من از سال‌های دهه ۵۰ آوازه علمی ایشان را شنیده بودم تا بدانجا که شاهد بودیم بیش از ۵۰-۴۰ کتاب منتشر کردند و البته عمده توجه ایشان به دستور زبان بود و به فن نگارش و ویرایش در حاشیه توجه می‌کردند. به جرأت می‌توانیم بگوییم که در عرصه دستور زبان فارسی، پژوهنده‌ای مانند او نداشتیم.
وی افزود: عزیزان آذری زبان، دو زبان مادری داشتند و او بر این سیاق هر دو زبان را با نگارش دستور زبان فارسی و آذری پاس داشت . مردی صبور، حوصله‌مند و پیگیر بود. خدوم به خلق بود و در مباحث علمی به طور جدی به پژوهش و تحقیق می‌پرداخت. خرمشاهی در ادامه یک رباعی را که برای مرحوم گیوی سروده بود به شرح زیر قرائت کرد:
کم مرد به سان احمدی میبینم
با خلق خوش محمدی میبینم
دستور که می‌دهد به افعال نکو
از مصدر لطف سرمدی میبینم
حجت الاسلام و المسلمین علی کاظمی نیز فقدان وی را ضایعه بزرگی بر پیکره دانش و فرهنگ ایرانی دانست. این ادیب و پژوهشگر با اشاره به اینکه آثار بجا مانده از این استاد فرهیخته هدایتگر جامعه علمی است،افزود: اهتمام وی بر تعلیم و تربیت بود و از دانشجویان بی بضاعت حمایت می‌کرد.
استاد گیوی در آموختن نگاه به منفعت دنیوی نداشت
نصرت فیروزپور، ادیب و وکیل دادگستری نیز استاد احمدی گیوی را یک عیار دانست که در آموختن نگاه به منفعت دنیوی نداشت و در دوران مبارزات سیاسی و پس از آن زیر بار زر و زور نرفت. به گفته وی احمدی گیوی بر پیوستگی فرهنگ و زبان آذری و فارسی برای بالندگی فرهنگ ایرانی تأکید داشت.
در پایان مراسم نیز دکتر فرهنگ احمدی گیوی و دکتر محمود احمدی گیوی فرزند و برادر وی نیز با بیان خاطراتی به شرح برخی از ویژگی‌های اخلاقی استاد از جمله نوع‌دوستی، مردم‌داری و خدمت به جامعه دانشگاهی پرداختند.
در حاشیه مراسم برخی از شاگردان وی به قرائت اشعار حسن احمدی گیوی پرداختند و لوح تقدیر انجمن آثار و مفاخر به پاس سالها تلاش و کوشش علمی استاد مرحوم دکتر احمدی گیوی به خانواده وی اهداء شد.
حسن احمدی گیوی،ادیب، نویسند، پژوهشگر معاصر در 1306 هـ.ش در شهرستان گیوی خلخال متولد شد، دکتری ادبیات فارسی را از دانشگاه تهران اخذ کرد. وی در طی هفتاد سال تدریس در مدرسه و دانشگاه شاگردان متعددی تربیت کرد. بیش از 60 جلد کتاب از این استاد برجسته باقی مانده است. دکتر احمدی گیوی در 26 اردیبهشت ماه 1391 در تهران درگذشت.
منبع: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی