میراث مکتوب – عبدالکریم بن محمد النیمدهی، مشهور به ملا عبدالکریم نیمدهی (843ق)، اهل آبادی نیمده، از قرای کنونی ناحیۀ افرز در استان فارس بوده است.
وی در روزگار جوانی از طریق خُنج و لار به هرمز رفت و به توصیۀ برخی از علمای خنج مورد توجه امیر فخرالدین توران‌شاه سوم (775-841ق) قرار گرفت. وی پس از کسب تحصیلات و معلومات لازم در نزد استادانش در شیراز در سال 876 یا 877ق عازم هندوستان شد. او نزد استادانی از جمله سیّد نورالدین احمد ایجی و مولانا شمس‌الدین محمد لاری کسب فیض کرد، اما استاد و دوست و یاور اصلی او خواجه محمد گاوان بود که ارتباط بسیار نزدیکی با وی داشت.
ملا عبدالکریم نیمدهی به مدت 10 سال نزد خواجه محمد گاوان سمتِ منشی‌گری داشت. پس از به قتل رسیدنِ مخدومش در سال 886ق وضعیت او و دیگر نزدیکان وزیر در دربار متزلزل شد. وی پس از مدتی به دربار سلطان محمود گجراتی راه یافت و به سال 892ق از طرف این پادشاه مأمور شد که برای وساطت نزد پادشاه هرمز برود. در همین سفر بود که کشتی حامل او غرق شد، اما وی از این حادثه جان به‌دربرد. آخرین اطلاعی که از زندگی ملا عبدالکریم نیمدهی داریم مربوط به سال 905ق است که به دستور محمود شاه گجراتی به نوشتن کتابِ طبقات محمودشاهی مشغول می‌شود. به احتمال زیاد او تا آخر عمر در گجرات اقامت داشته است. دو اثر ارزشمندِ وی، طبقات محمودشاهی و کنز المعانی، نشان‌دهندۀ تسلط و تبحر او در علم تاریخ و امور دیوانی است.
کتاب کنز المعانی شامل مقدمه‌ای کوتاه در معرفی نویسنده و علت گردآوری کتاب، 134 نامه و سه دیباچه است. نامه‌های مذکور کلاً به سه دسته تقسیم می‌شوند. دستۀ اول مکاتبات و نامه‌های نویسنده است مشتمل بر 54 فقره که معمولاً با عنوان «من المؤلف» آغاز می‌شود. دستۀ دوم مکاتبات و نامه‌های خواجه محمود گاوان وزیر است که بخش عمده‌ای از کنز المعانی را در بر می‌گیرد. دستۀ سوم مکاتبات پادشاهان بهمنی دکن است که مهم‌ترین آن‌ها نامه‌هایی است که پادشاه دکن، پس از مرگ خواجه محمود گاوان، به انشاء و قلم نیمدهی نوشته است.
این اثر ازلحاظ شیوۀ نگارش در ردیف آثار متکلّف و مصنوع قرار می‌گیرد، تا جایی که این امر درک مطلب را برای خواننده با دشواری مواجه ساخته است. نویسنده به مناسبت از اشعار شاعرانی چون حافظ و نظامی و جامی و سعدی و خاقانی و انوری و سلمان ساوجی و عصمت بخارایی و مسعود سعد و ابن‌یمین و دیگران بهره برده است. در این میان ابیات حافظ بیشترین بسامد کاربرد را داراست. فهرست آیات، واژه‌نامه، ترکیب‌ها و تعبیرها، اشعار فارسی، مصرع‌ها، اشعار عربی، اشخاص، جا و مکان و کتاب‌نامه بخش‌های پایانی این کتاب را تشکیل می‌دهد.
کتاب کنز المعانی (منشآت نیمدهی)، نوشتۀ ملا عبدالکریم نیمدهی، با تصحیح و توضیح و اضافات دکتر محمدرضا نصیری، عضو وابستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی، و دکتر محمدباقر وثوقی است که انتشارات فرهنگستان آن را در 528 (چهل‌وهشت + 480) صفحه و به بهای 400000 ریال منتشر کرده است.
منبع: فرهنگستان زبان و ادب فارسی