میراث مکتوب- به‌مناسبت هفتصدمین سال تولد کمال خجندی، به میزبانی و همت مؤسسه فرهنگی اکو، با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سفارتخانه‌‌های تاجیکستان و افغانستان، استانداران سُغد تاجیکستان و آذربایجان شرقی ایران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، انجمن دوستی ایران و تاجیکستان، دانشگاه شهید بهشتی، دانشگاه تبریز و خانه کتاب و ادبیات ایران، وبینار بینالمللی «بازشناخت میراث اندیشه و دانش کمال خجندی»، با سخنرانی سفرا، مقامات و اساتید دانشگاهی، در تاریخ 7 دی 1399 به‌صورت مجازی برگزار شد.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی مؤسسه فرهنگی اکو، آقای سرور بختی، رئیس این نهاد بینالمللی، طی سخنانی در آغاز این نشست، ضمن خوشامدگویی به سخنرانان و مخاطبان بیان داشت: زبان و ادبیات ازجمله عوامل همگرایی و سازش میان جوامع و همچنین مبنای تعاملات همکاری‌‌جویانه کشورهای حوزه تمدنی اکو به‌‌شمار می‌آیند و به‌عنوان یک راهکار مؤثر در ایجاد فضای مفاهمه و وحدت، منشأ توسعه همکاری‌‌های فرهنگی خواهد بود.
رئیس مؤسسه فرهنگی اکو تصریح کرد: کمال، شاعر همه عصرها و نسل‌‌هاست، شاعر همه مردمی است که به فارسی، دری و تاجیکی سخن می‌‌گویند. او پیونددهنده ملت‌‌ها و متعلق به ادبیات جهان است. او شاعری‌‌ست که در اشعارش تابش رنگینی از عشق، آزادگی، تصوف، عرفان و انسان‌‌دوستی موج می‌‌زند.
آقای دکتر نظام‌‌الدین زاهدی، سفیر جمهوری تاجیکستان در این نشست، با قدردانی از ابتکار عمل آقای سرور بختی تأکید کرد: پس از استقلال تاجیکستان، به شرافت بزرگداشت 675 سالگی کمال خجندی، کمال‌‌پژوهی در تاجیکستان به‌عنوان شاخه‌ای از علوم ادبی رونق تازه پیدا کرد و نتایج مثمری به بار آورد. به مناسبت این جشن، دانشمندان مرکز علمی کمال خجندی و دانشگاه‌های تاجیکستان، ده‌ها کتاب و رساله به نشر رسانیدند که در شناخت و ترغیب آثار کمال خجندی از اهمیت وافر برخوردارند.
آقای سرمحقق عبدالغفور لیوال، سفیرکبیر جمهوری اسلامی افغانستان در ادامه نشست، با بیان اینکه کمال خجندی در افغانستان نیز مشهور است و یکی از شخصیت‌هایی است که در رشته ادبیات دری در دانشکده‌های افغانستان به آن می‌پردازند و در آرشیو علوم افغانستان تحقیقات منسجمی درباره کمال وجود دارد، اظهار داشت: شاعرانی همچون کمال خجندی، می‌توانند به‌عنوان پل ارتباطی در پیوندهای میان ملل مؤثر باشند. ایشان در ادامه ابراز امیدواری کرد که سرزمین ادب‌پرور تاجیکستان همیشه شکوفا بماند و منطقه در آینده شاهد رشد شخصیت‌های بیشتری مانند کمال خجندی باشد و برنامه‌های گرامیداشت میراث مشترک ادامه پیدا کند.
آقای دکتر غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، از دیگر سخنرانان این نشست، مؤسسه فرهنگی اکو را نگاهبان میراث فرهنگی مشترک شماری از کشورها در منطقه برشمرد و افزود: شاعرانی همچون کمال خجندی که زادگاهشان در یک کشور و آرامگاهشان در کشوری دیگر است، سفیران دائم کشورها نزد یکدیگرند. کمال با شعر روان، لطیف و عرفانی خود و با منزلتی که نزد اهل معرفت داشت، ترجمان معانی بلند عرفانی به زبان فارسی شد.
آقای رجب‌‌بای احمدزاده، استاندار سغد در تاجیکستان، با اشاره خدمات ماندگار استاد علامه صدرالدین عینی که مکتب علمی ادبیات‌‌شناسی و کمال‌‌پژوهی را بنیاد نهاد، افزود: بزرگداشت شیخ کمال خجندی، مرحله نوی را برای شناخت بیشتر آثار و مقام ادبی و عرفانی این سخنور ممتاز آغاز بخشید که آن را می‌‌توان کمال‌‌شناسی تاجیک در دوران صاحب استقلال کشور عنوان کرد.
آقای دکتر محمدرضا پورمحمدی، استاندار آذربایجان شرقی، سخنران دیگر این وبینار، با بیان لزوم بهره‌‌گیری از عنصر دیپلماسی فرهنگی در گسترش مناسبات میان دو کشور ایران و تاجیکستان، اذعان داشت: اشتراکات فرهنگی و مناسبات تاریخی و ادبی، به‌عنوان اساسی‌ترین زمینه تحکیم روابط مردم دو کشور است؛ زیرا ریشه‌های تاریخی یکسان زبان واحد دین مشترک در کنار تشابه سنت‌ها و آیین‌ها همچون نوروز، شرایط بی‌بدیلی را برای توسعه بیش‌ازپیش مناسبات فرهنگی و اجتماعی فراهم آورده است و مقبره کمال در تبریز، تبلور اشتراکات فرهنگی و حلقه وصل مناسبات ایران و تاجیکستان در گستره روابط تاریخی میباشد.
آقای دکتر علی‌اشرف مجتهد شبستری، رئیس انجمن دوستی ایران و تاجیکستان، بابیان اینکه وجود شخصیت‌ها و مشاهیری چون کمال خجندی که از تسهیلگران آشکار حفظ و تقویت دوستی‌ها هستند، اظهار داشت: انجام تحقیقات مشترک درباره کمال و دیگر مشاهیر، ساختن فیلم مشترک درباره خواجه کمال، افزایش مبادله اساتید و دانشجویان و ثبت جهانی کمال خجندی با همکاری دو کشور تاجیکستان و ایران در یونسکو، می‌تواند در برنامه کار میان کشورها قرار گیرد و انجمن دوستی ایران و تاجیکستان، همان‌طور که در ثبت جهانی میر سید علی همدانی و چوگان سهیم بوده، آماده است که برای ثبت جهانی خواجه کمال نیز همکاری نماید.
آقای دکتر حسن بلخاری، استاد دانشگاه تهران و رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، سخنران بعدی این نشست بود که به تبیین تشبیه و تمثیل در غزلیات کمال پرداخت و با اشاره به اینکه هیچ غزلی از کمال را نمی‌توان یافت که خالی از تمثیلات و تشبیهات بسیار عالی باشد، ضمن مقایسه مضامین مشترک حافظ و کمال خجندی، با رویکردی نو به شرح و توضیح ظرفیت‌های واژگانی اشعار کمال پرداخت.
آقای دکتر احمد خاتمی، رئیس دانشکده ادبیات و علوم انسانی، سخنرانی خود را با عنوان «ابعاد انسانی شعر کمال خجندی» ارائه کرد. ایشان تصریح کرد: کمال با وسعت اندیشه، جهان‌بینی و انعکاس دیدگاه‌های هستی‌‌شناسانه در اشعارش، طی هفتصد سال، آن‌هم در عرصه شعر، در تاریخ ماندگار شده است. او در تاریخ زندگی می‌کند. کمال با اندیشه‌های غنی و آسمانی‌اش فرازمینی شد و این از شاخصه‌های کسانی است که از قله‌های تاریخ برآمدند و خود را در تاریخ ماندگار کردند.
خانم دکتر سرو رسا رفیع‌‌زاده، استاد دانشگاه رنا در کابل، درزمینه بررسی غزل‌های کمال برپایه روابط بینامتنی به ایراد سخن پرداخت. این استاد دانشگاه به بررسی روابط بینامتنی غزل‌های کمال و شاعران زبان فارسی در سه دسته: شاعران قبل از کمال که وی از آنان اقتفا کرده است؛ شاعران هم‌‌روزگار کمال که شعرشان با کمال روابط بینامتنی داشته و شاعران بعد از کمال که به اقتفای وی سروده‌اند، پرداخت.
آقای دکتر باقر صدری‌‌نیا، استاد دانشگاه تبریز، در ادامه نشست پیرامون ابعاد گوناگون زندگی کمال در سال‌‌های اقامت وی در تبریز سخن گفت. ایشان به تبیین موضوعاتی نظیر تعیین حدود زمانی ورود کمال به تبریز؛ محل اسکان و اقامت او در تبریز؛ عزیمت اجباری او به شهر سرای؛ بازگشت مجدد او به تبریز؛ مناسبات او با شاعران و عارفان هم‌عصرش و تاریخ دقیق درگذشت کمال پرداخت.
آقای دکتر بدرالدین مقصودزاده، استاد دانشگاه ملی تاجیکستان، از دیگر سخنرانان این وبینار، به بیان دیدگاه‌های خود درباره تاریخچه تحقیقات و پژوهش‌های کمال‌‌شناسی در تاجیکستان پرداخت. ایشان با معرفی پیشینه تصحیح و تحقیق اشعار کمال در میان متفکران برجسته تاجیکستان، به جنبه‌های سبک‌‌شناسانه آن آثار پرداخت.
آقای دکتر محمدکاظم محمدی باغ‌‌ملایی، نویسنده و کمال‌‌پژوه نیز در پایان این نشست، سخنرانی خود را با عنوان «هنر بیان کمال عنوان» ایراد کرد. وی اظهار کرد: کمال خجندی محصول مکتب خراسانی بزرگ و مکتب تبریز است. او دل‌‌های شرق و غرب قلمرو فارسی‌زبانان را تسخیر کلام سحرآمیز و دلنشین خود کرده و با آفرینش ادبی و هنری، با سخنان غریب و تازه‌‌اش، در به‌‌طور مردمی و فراگیر، مطالبه‌‌گر خواسته‌ها و بهبودی اوضاع مردم شده است.
در این نشست چندین کلیپ نیز از هنرمندان افغانستان، ایران و تاجیکستان، ازجمله «آرامگاه و موزه کمال خجندی در شهر تبریز و خجند»، آهنگ‌‌هایی از بای‌‌محمد نیازاُف، جوره‌‌بیک مراداُف و سبحان سعید، «هنر خوشنویسی ابیات کمال» از استاد محمدمهدی میرزایی، هنرمند افغانستان پخش شد.
منبع: پایگاه اطلاع‌رسانی مؤسسۀ فرهنگی اکو