میراث مکتوب- زبان فارسی در سرزمین چین سابقه‌ای طولانی دارد و سال‌های بسیاری است که در این سرزمین باستانی مورد استفاده قرار گرفته و از اعتبار ویژه‌ای برخوردار است. همچنین این زبان در پیشروی فرهنگ ملی آن دیار نقش پیشتازی را ایفا كرده است. بنابراین بررسی احوال زبان فارسی در چین و ضرورت‌ها و شرایط آموزش زبان فارسی در این کشور از اهمیت زیادی برخوردار است. در همین باره گفت‌وگویی با دکتر پویا آزاده، استاد زبان فارسی دانشگاه اقتصاد پکن، دربارۀ وضعیت زبان فارسی در این دانشگاه انجام شده است که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
با توجه به سال‌های بسیاری که شما در کشور چین درس خوانده و اکنون تدریس می‌کنید، وضعیت زبان فارسی در دانشگاههای کشور چین به‌ویژه دانشگاه «اقتصادپکن» را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
قدمت اصلی زبان فارسی در چین در دانشگاههای پکن است که حدود 60 سال است که در حال آموزش زبان فارسی در چین است و دانشگاههای دیگر بعد از آن شروع به آموزش زبان فارسی کردند. بعد دانشگاه دالیان و شانگهای، در پکن هم به غیر از دانشگاه پکن و دانشگاه اقتصاد پکن، دانشگاه زبان‌های خارجه و دانشگاه زبان‌های خارجه 2 نیز زبان فارسی را آموزش می‌دهند. در دانشگاه «اقتصاد پکن» دانشکده زبان‌های خارجه داریم که در آن دانشکده گروه زبان فارسی دوره‌های کارشناسی دارد و تا الان سه دوره دانشجو در این مقطع پذیرش کرده‌ایم که دوره دوم در حال فارغ‌التحصیل شدن هستند و دوره جدید اکنون سال اول و ترم اول هستند.
در این دانشگاه رشته زبان فارسی با گرایش اقتصاد تدریس می‌شود. به این صورت که ما زبان فارسی را آنقدر تخصصی که دانشجوهای رشته زبان و ادبیات فارسی می‌خوانند تدریس نمی‌کنیم و آنقدر وارد جزییات نمی‌شویم که متون قدیمی و اشعار فارسی را به دانشجویان آموزش دهیم. بلکه یک سری کلیات از زبان فارسی را به دانشجویانمان ارایه می‌دهیم تا بتوانند به زبان فارسی صحبت کنند. اقتصاد را هم به زبان فارسی به آنها آموزش می‌دهیم تا بتوانند در امور تجارت خودکفا شوند و با شرکت‌های کوچک در ایران یا سازمان‌های دولتی گفت‌وگو کنند.
رشته زبان‌فارسی در دانشگاههای چین بیشتر از سوی چه کسانی مورد توجه قرار می‌گیرد و چه قشری از افراد از این رشته استقبال می‌کنند؟
در دانشگاه ما کسانی هستند که بعد از اتمام دوره کارشناسی برای ادامه تحصیلات در رشته زبان فارسی به دانشگاههای دیگر می‌روند و بعد از دادن آزمون در مقاطع ارشد دانشگاههای دیگر ثبت‌نام می‌کنند. یک سری افراد دیگر هم هستند که می‌خواهند در زمینه‌های دیگر به زبان فارسی فعالیت کنند یا حتی کسانی که فعالیت‌های غیرمرتبط دارند به دلیل رابطه دوستانه چین با ایران به یادگیری این زبان می‌پردازند تا به عنوان یک ابزار ارتباطی در مواقع مورد نیاز از آن استفاده کنند.
اهمیت یادگیری زبان فارسی در کشور چین در چیست و به نظر شما چرا ما باید آموزش زبان فارسی را در کشور چین گسترش دهیم؟
مهم‌ترین عامل رابطه خوبی است که ایران و چین دارند. به هر حال از زمان قدیم و از زمان تاسیس راه ابریشم ارتباط ما و چین آغاز شده و بعد از آن از وقتی چین درهای ارتباطاتش را به روی کشورهای دیگر باز کرده ارتباطش با ایران بهتر شده است و به دلیل تحریم‌های موجود برای کشور ما باز هم روابط ما قوی‌تر شده است و اخیرا هم قرارداد 25ساله بین ایران و چین، ارتباط بین دو کشور را تقویت کرده است و همه اینها می‌طلبد که گسترش زبان فارسی در چین افزایش یابد. مخصوصا که چینی‌ها معمولا به ملل دیگر اعتماد ندارند و مترجم‌هایشان از زبان‌های دیگر به چینی یا برعکس باید الزاما بومی باشند و کشور ایران و زبان فارسی هم از این قاعده مستثنی نیست. زیرا باید خیالشان از بابت اینکه منافع کشورشان تامین می‌شود راحت باشد. از این رو فقط به مردم کشور خودشان اعتماد دارند و لازم می‌دانند به زبان‌های کشورهای دیگر که با آنها رابطه دارند مسلط شوند. من تا به امروز ندیده‌ام که مترجم ایرانی داشته باشند. همچنین هستند چینی‌هایی که به ایران می‌آیند و دوره می‌بینند و در دانشگاههای علامه طباطبائی و دانشگاه امام خمینی آموزش می‌بینند و بعد وارد بازار کار می‌شوند. با این وجود وضعیت زبان فارسی در دانشگاههای چین خوب است و تمام دانشگاه‌هایی که این زبان را آموزش می‌دهند حداقل یک استاد غیربومی و ایرانی دارند.
با توجه به اینکه بیان کردید دانشگاه‌هایی که رشته زبان فارسی را دارند حتما از یک استاد غیربومی استفاده می‌کنند استقبال در این دانشگاه‌ها از اساتید بومی بیشتر است یا اساتید غیربومی و ترجیح در استفاده از اساتید ایرانی برای آموزش زبان فارسی است یا اساتید چینی؟
بیشتر ترجیح می‌دهند اساتید خودشان تدریس کنند زیرا می‌خواهند ضمام کار در دست خودشان باشد. البته به تعداد دانشجویان هم بستگی دارد. مثلا در دانشگاه ما دانشجو باید دوره کارشناسی را تمام کند و بعد ورودی جدید می‌گیرد. ولی دانشگاه‌هایی که به‌صورت تخصصی‌تر زبان فارسی را آموزش می‌دهند هرسال ورودی جدید دارند یا همزمان با پذیرش در دوره کارشناسی در مقطع کارشناسی‌ارشد هم دانشجو می‌گیرند. بنابراین نیاز به اساتید بیشتری در این رشته دارند و بیش از یک استاد ایرانی در این دانشگاه‌ها به خدمت میِ‌گیرند ولی سعی می‌کنند تا جای ممکن از اساتید ایرانی کمتر و از اساتید بومی بیشتر استفاده کنند.
برای فارغ‌التحصیلان رشته زبان فارسی در چین به جز درجه استادی و معلمی و تدریس در دانشگاه‌ها و موسسات آزاد چه مشاغل دیگری در نظر گرفته شده است؟
مترجمی و کار در شرکت‌های خصوصی چینی که با ایرانی‌ها در ارتباط هستند.
با توجه به اینکه شما سال‌هاست در دانشگاه اقتصاد چین درس می‌دهید آیا مشکلی را بر سر راه گسترش زبان فارسی در چین می‌بینید؟ و پیشنهاد شما برای حل این مشکل چیست؟
یکی از مشکلات موجود کتاب‌هایی است که چینی‌ها برای تدریس زبان فارسی به نگارش درآورده‌‌اند. این کتاب‌ها از سوی اساتید قدیمی فارسی‌دان در چین نوشته شده است. از آنجایی که این افراد به‌روز نیستند، کتاب‌هایشان هم قدیمی است. همچنین این کتاب‌ها اشکالاتی از قبیل اشکالات تایپی، دستوری و درکی زبان فارسی را داراست. حال اگر من به عنوان یک ایرانی ایرادی از این کتاب‌ها بگیرم باتوجه به حس وطن‌پرستی‌ای که چینی‌ها دارند، دانشجویان حرف من را نپذیرفته و حرف اساتید چینی خود را می‌پذیرند. در صورتی که این زبان، زبان مادری من است. مطالعات خود را در رشته ادبیات فارسی زیاد کرده‌ام. بنابراین پیشنهاد من این است که این کتاب‌هایی که اساتید چینی نوشته‌اند مجددا به زبان فارسی ترجمه شود و ایرادات آن برطرف شود. زیرا خیلی از اساتید زبان فارسی به زبان چینی مسلط نیستند. بنابراین باید این کتاب‌ها توسط فارسی‌زبانانی که مسلط به زبان چینی هستند ترجمه شده، بازنویسی شود و مجددا به چینی ترجمه شود. یا اینکه این کتاب‌ها با حضور اساتید ایرانی مجددا بازنویسی شده یا کتاب‌های جدیدی برای آموزش در دانشگاه‌ها نوشته شود.
یکی دیگر از مشکلات موجود این است که در دانشگاهی که من تدریس می‌کنم سعی می‌کنند کلاس‌هاس کمتری به من که یک استاد ایرانی هستم داده شود در صورتی که چنانچه کلاس‌های من بیشتر باشد مطمئنا بیشتر به نفع دانشجویان خواهد بود. اما تا جایی که امکان دارد تعداد واحدهای کمتری به من و واحدهای بیشتری به اساتید بومی خودشان می‌دهند.
آیا شبکه‌های اجتماعی مثل تلگرام و اینستاگرام نقشی در رشد و گسترش زبان فارسی در چین داشته‌اند؟
خیر. زیرا تنها شبکه اجتماعی‌ای که در چین قابل استفاده است ویچت است و «ویچت» در کشورهای دیگر فیلتر است. همچنین بقیه شبکه‌های اجتماعی در چین فیلتر هستند. بنابراین شبکه‌های اجتماعی نقش خاصی در رشد و گسترش زبان فارسی در کشور چین نداشته‌اند.
منبع: ایبنا