میراث مکتوب- چاپ سوم تاریخ ادبیات ایران (بعد از اسلام تا پایان تیموریان) تألیف شادروان استاد بدیعالزمان فروزانفر، با گفتاری ازدکتر عبدالحسین زرینکوب و به کوشش عنایتالله مجیدی توسط سازمان چاپ و انتشارات سازمان اوقاف و امور خیریه با شمارگان 1000 نسخه منتشر شد.
کتاب ارزشمند تاریخ ادبیّات ایران تألیف روانشاد فروزانفر که اینک به مشتاقان آثار او عرضه میشود، در حقیقت مواد درس ادبیّات اوست. تحریر این یادداشتها به سال 1307ش بازمیگردد و بخشی از آن، در زمان حیات استاد، در سلسله انتشارات مؤسسه وعظ و خطابه، سپس ضمن کتاب مباحثی از تاریخ ادبیّات ایران به چاپ رسید. بخش عمدۀ دیگر کتاب ـــ یعنی از عهد اسلامی تا روزگار صفاریان و نیز از دورۀ مغول تا پایان تیموریان ــ پس از وفات او برپایۀ یادداشتهای مقدماتی استاد تنظیم شده و نخستینبار است که به زیور طبع آراسته میگردد. با توجه به تاریخ تحریر این اثر، باید آن را نخستین کتاب تاریخ ادبیّات دانست که به شیوۀ نوین در ایران تألیف شده است.
درپیشگفتار این اثر، به قلم عنایت الله مجیدی، میخوانیم: موضوع تاریخ ادبیات، از آن نوع که در کتاب سخن و سخنوران و تاریخ ادبیات ایران – که از جانب مؤسسۀ وعظ و خطابه در سال 1317 انتشار یافت – میبینیم، از نخستین موضوعاتی است که استاد فروزانفر از همان دوران نوجوانی و هنگامی که نزد مرحوم ادیب نیشابوری در مشهد تلمذ میکرده بدان توجه نشان داده است. این دعوی مبتنی بر یادداشتها و دفاتری است در موضوع تاریخ ادبیات، که از او به یادگار مانده است؛ کتابی بینام از او به جا مانده که به سبک و شیوۀ سخن و سخنوران تألیف شده و مربوط به سالهای دانشاندوزی استاد در مشهد بوده است.
این تاریخ ادبیات بعد از عهد اسلامی تا پایان تیموریان را در بر میگیرد، حدود نود سال پیش از این، از خامۀ فروزانفر تراوش کرده است، و اگر در نظر آوریم که غالب دواوین و آثار کسانی که احوال آنان در این اثر مورد بررسی قرارگرفته، در آن ایام به طبع نرسیده بوده و آن مرحوم ناگزیر بوده است از نسخههای دستنوشت استفاده کند، آن گاه به دقت نظرو نوآوری و نبوغ و درایت فروزانفر پی خواهیم برد.
فروزانفر پس از آشنایی با آثار مولانا و کشیده شدن به سوی تحقیقات عرفانی، مجال چندانی برای پژوهش و نگارش در مبحث عام تاریخ ادبیات نیافت و هرگز رغبتی به اینکه بار دیگر به یادداشتهای روزگار جوانی نگاهی بیفکند و مطالبی به آن ها بیفزاید و چیزی فراهم آورد که ذوق دشوار پسند او را خرسند سازد و از دیدگاه خود او در خور انتشار باشد، نشان نداد. در عین حال همین یادداشتهای بازمانده از روزگار دانشجویی استاد نیز غنیمتی ارزشمند است و بی گمان چشمان اهل ادب را روشن خواهد ساخت.
فهرست کتاب تاریخ ادبیات ایران (بعد از اسلام تا پایان تیموریان) به شرح زیر است:
پیشگفتار: عنایتالله مجیدی
یاداستاد: دکتر عبدالحسین زرینکوب
- تاریخ ادبیات ایران از ابتدای قرن اول هجری تا سال 205
- تاریخ ادبیات ایران در عصر طاهریان
- تاریخ ادبیات ایران در عصر صفاریان
- تاریخ ادبیات ایران در عصر سامانیان
- تاریخ ادبیات ایران در عصر غزنویان
- تاریخ ادبیات ایران در عصرسلجوقیان
- تاریخ ادبیات ایران در عصر مغول
- تاریخ ادبیات ایران در عصر تیموریان
- یادداشت گردآورنده
- نمایه
- نمونههایی از دست خط استاد فروزانفر
- منبع: پایگاه اطلاعرسانی دائرة المعارف بزرگ اسلامی