میراث مکتوب- چاپ دوم «نسخه‌شناخت» (پژوهشنامۀ نسخه‌شناسی نسخ خطّی فارسی) پژوهش و تألیف: علی صفری آق‌قلعه، با مقدمه ایرج افشار از سوی مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب چاپ و منتشر شد.
بر اساس آنچه علی صفری آق‌قلعه در مقدمه نوشته است: نسخه‌شناسی دانشی است که در آن به بررسی شکل ظاهری و وضعیت فیزیکی نسخه و اجزای آن پرداخته می‌شود و مجموعه آگاهی‌هایی که از این راه به دست می‌آید ما را یاری می‌کند تا ساختارهای عمومی، ویژگی‌های هنری، دورۀ نگارش و همچنین اصالت نسخه را دریابیم و در نهایت از این آگاهی‌ها در شناسایی متن مندرج در نسخه نیز بهره برگیریم.
با توجّه به نیاز بسیاری از رشته‌های علوم انسانی به پژوهش و بررسی نسخه‌های خطّی، این کاستی همواره وجود داشته که متنی برای آموزش نسخه‌شناسی در دسترس پژوهشگران نهاده شود. مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب با توجّه به این نیاز، نگارش چنین اثری را از دیرباز در برنامه‌های خود داشته است و کتاب کنونی یکی از نوشته‌هایی است که در راه نیل بدان مقصود منتشر شده است.
در کتاب «نسخه‌شناخت» کوشش شده است تا مباحث به صورت آسان و کاربردی به خواننده آموزش داده شود. همچنین تلاش شده که تا جای ممکن هر کدام از اجزای نسخه در هنگام معرّفی از دیدگاه سبکشناسی تاریخی نیز مورد بررسی قرار گیرد.
در مقدمۀ زنده‌یاد دکتر ایرج افشار بر این کتاب نیز می‌خوانیم:
«پس از درسنامه جا افتاده‌ای که از مرحوم دکتر مهدی بیانی (1285 – 1346 خ) کتابدار پیشگام و نسخه‌شناس متبحر منتشر شد، کتاب روش‌منـد علـى صـفـرى آق قلعه گویاترین مجموعۀ منظم در آن زمینه است که مبتدیان را با اصول و ضوابط اصلی نسخه‌شناسی آشنا می‌سازد».
وی در ادامه نیز نوشته است: «تألیف کنونی صفری آق‌قلعه چون کتاب مایه‌ور و منظمی است، دوستداران شناخت ضوابط مربوط به نسخه‌های خطی، به ترتیبی که ایشان معرفی اجزاء نسخه را مرجح دانسته‌اند، می‌شناسند و چون برای موارد و موضوعات، شواهد متعدد و مختلف‌اللون از نسخه‌ها می‌آورد و هر موضوع و مطلبی را که قابل دیدن بوده است با به دست دادن تصاویر از نمونه‌های جالب و جذاب، مستند ساخته و کوشیده است مطلب خود را از راه تصویرها گویا ساخته، در پردازش مطالب خود آرام و استوار پیشروی داشته است. خوشبختانه عمده توجهش به بهره‌بری از نسخ قدیم‌تر و منابع اصلی و اساسی است. در ارائه مباحث از شاخی به شاخی نپریده و نظام ترکیبی و تبویب موضوعی این کتاب برآمده از دقت نظر او نسبت به تصویر نسخه‌های خطی متعددی بوده که در سراسر عالم پراکنده است و هر یک در بر دارندۀ ریزه‌کاری‌های مربوط به نسخه‌پردازی است».
صفری در بخش دیگری از مقدمۀ خود در توصیف ویژگی‌های اثر تألیفی خود نوشته است: «مهم‌ترین هدفی که در تنظیم بخش‌های این کتاب در نظر گرفته شده، کاربردی بودن مطالب آن است. تلاش ما بر این بوده است تا خواننده بتواند پس از خواندن کتاب آگاهی‌های پایه مربوط به شناخت نسخه‌ها را به دست آورده و هنگام رویارویی با یک نسخه جدید دانسته‌های خود را به کار گرفته و به نتایج مورد نظر خود دست یابد. بنابراین کوشش کردیم تا اصلی‌ترین مباحث را به زبانی ساده ـ و البته در حیطه زبان فنی این رشته ـ بیان کنیم.
هدف دیگری که در این کار دنبال کردیم این بود که دگرگونی‌های سبکی هر کدام از اجزای نسخه را با توجه به ادوار تاریخی نسخه‌شناسی توصیف کنیم. با این کار، خواننده می‌تواند هنگام رویارویی با هر نسخه ـ حتی آنگاه که فاقد تاریخ کتابت بود ـ دریابد که آن نسخه در چه محدوده زمانی تولید شده و احیاناً به جعل و دستکاری‌های آن پی ببرد».
«نسخه‌شناخت» (پژوهشنامۀ نسخه‌شناسی نسخ خطّی فارسی) پژوهش و تألیف: علی صفری آق‌قلعه، با مقدمه ایرج افشار، که 232مین عنوان چاپی مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب و ششمین عنوان از منشورات گروه متن‌پژوهی و نسخه‌شناسی آن است، نخستین بار در سال 1390 و در 637 صفحه به چاپ رسید و اکنون دومین چاپ آن، با اندکی اصلاحات، با قیمت 910 هزار تومان انتشار یافته است.
گفتنی است کتاب «نسخه‌شناخت» به عنوان اثر شایستۀ تقدیر در دوازدهمین دورۀ همایش حامیان نسخ خطی (1391) شناخته شده است.
این کتاب از طریق دفتر فروش مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب به شمارۀ ۶۶۴۹۰۶۱۲ داخلی ۱۰۵ یا وبگاه فروش mirasmaktoob.net قابل خرید میباشد.
