میراث مکتوب- کتاب «بسترهای تاریخی مناسبات اقتصادی اجتماعی و فرهنگی خلیج‌فارس» با عنوان فرعی مجموعه مقالات نخستین همایش بین‌المللی تاریخ فرهنگ و تمدن خلیج‌فارس به کوشش حسن اللهیاری و حبیب‌الله سعیدی‌نیا سال ۱۴۰۳ از سوی نشر سنگلج به بازار چاپ و نشر آمده است. به مناسبت دهم اردیبهشت ماه و روز ملی خلیج‌فارس با نگاهی به این کتاب که دربردارنده مجموعه مقالات است با دست‌اندرکاران این کتاب گفت‌وگویی داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید. در کتاب «بسترهای تاریخی مناسبات اقتصادی اجتماعی و فرهنگی خلیج‌فارس» با عنوان فرعی مجموعه مقالات نخستین همایش بین‌المللی تاریخ فرهنگ و تمدن خلیج‌فارس به کوشش حسن اللهیاری و حبیب‌الله سعیدی‌نیا مقاله‌های «جایگاه خلیج‌فارس در انتقال و گسترش فرهنگ و سنت‌های ایرانی تا پایان دوره صفویه»، «بررسی نقش راهبردی خلیج‌فارس در روابط سیاسی اقتصادی کمپانی هند شرقی بریتانیا با ایران در دوره بازی بزرگ»، «دلایل مهاجرت از نواحی شمالی خلیج‌فارس به عمانات و عراق از سال ۱۳۱۵ تا ۱۳۲۵ شمسی»، «بررسی عوامل مهاجرت روستاییان سواحل خلیج‌فارس به شیخ‌نشین‌های عربی در دوره رضاشاه با تکیه بر اسناد» و… آمده است.
خلیج‌فارس منطقه‌ای استراتژیک محسوب می‌شود چون سواحل آن معادن سرشار نفت و گاز دارد و مسیر انتقال نفت کشورهایی چون کویت، عربستان و امارات متحده عربی است. از بندرهای مهم حاشیه خلیج فارس می‌توان از بندر شارجه، دوبی، ابوظبی و بندر عباس نام برد. در ۲۲ تیرماه سال ۱۳۸۴، هیئت دولت مصوبه‌ای را به تصویب رساند که به موجب آن دهم اردیبهشت هر سال «روز ملی خلیج‌فارس» نام گرفت. ۲۲ تیرماه یادآور ازخودگذشتگی‌های ملت سرافراز ایران و فرار اشغال‌گران متجاوز پرتغالی بعد از ۱۱۷ سال تسلط جابرانه بر سواحل جنوبی کشور (۲۱ آوریل ۱۶۲۲ میلادی) در پی رشادت‌های سپاه ایران به رهبری امام قلی‌خان است. شاه عباس صفوی در این روز در سال ۱۶۲۱ میلادی توانست هرمز را از چنگ پرتغالی‌ها درآورد، تا همیشه به خاطر این اقدامش از او به نیکی یاد شود.
حسن اللهیاری، دانشیار گروه تاریخ دانشگاه خلیج‌فارس با اشاره به ضرورت پرداختن به خلیج فارس و بیان موضوعات مربوط به آن گفت: واقعیت امر این است که میراث تاریخی خلیج‌فارس، تا حالا با روش علمی حفظ شده است. یعنی روش‌های دیگر کوتاه مدت و کم فایده بوده‌اند. بر این مبنا به نظر می‌رسد پژوهش درباره خلیج فارس، به تمام معنا حفظ میراث این آبراهه است.
وی با اشاره به موضوع خلیج‌فارس که در این کتاب مورد توجه قرار گرفته است، افزود: خوشبختانه توجه به موضوع خلیج‌فارس در قالب کتاب خوب بوده است اما در سال‌های اخیر و با توجه به فعالیت کشورهای رقیب در جهت تغییر و تحریف میراث تاریخی خلیج‌فارس، متاسفانه به شکل ملموسی داریم عقب می‌افتیم.
اللهیاری بیان کرد: کتاب بسترهای تاریخی مناسبات اقتصادی اجتماعی و فرهنگی خلیج‌فارس با عنوان فرعی مجموعه مقالات نخستین همایش بین‌المللی تاریخ فرهنگ و تمدن خلیج‌فارس را دربردارد و همانطور که از عنوانش پیداست، در قالب نخستین همایش بین‌المللی تاریخ، فرهنگ و تمدن خلیج‌فارس، شامل مقالاتی در حوزه مناسبات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در خلیج فارس است.
وی افزود: معتقدم باید دو کار در حوزه همایش‌های تاریخی با محوریت خلیج فارس انجام داد. نخست برگزاری همایش‌های محلی با محوریت تک تک کانون‌های مهم خلیج‌فارس و دیگر اینکه برگزاری کلان همایش‌ها در این حوزه به طوری که کل استان‌های ساحلی خلیج فارس را درگیر کند. متاسفانه تاکنون هر استان جداگانه برای برگزاری همایش اقدام کرده است که خوب است این یکپارچگی دغدغه‌ها در خصوص خلیج فارس در چشم ناظر بیرونی برجسته شود و به هر حال امیدارم چنین کارهایی توسعه یابد.
به گفته حبیب‌الله سعیدی‌نیا، دبیر علمی همایش، خلیج‌فارس به عنوان یک آبراهه بین‌المللی همواره از جایگاه مهمی برخوردار بوده است. علاوه بر موقعیت مناسب جغرافیایی و اهمیت سیاسی و اقتصادی، این منطقه همواره از کانون‌های مهم فرهنگ و تمدن جهانی به حساب می‌آمده است و ملل مختلف با فرهنگ و آیین گوناگون در کنار هم به انجام فعالیت اقتصادی، اجتماعی مشغول بوده‌اند. کشف نفت و حفظ امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی بر اهمیت جایگاه خلیج‌فارس در دگرگونی‌های جهانی و تحولات منطقه‌ای افزود و موجب شد تا ایران و سایر کشورهای حوزه خلیج‌فارس از جایگاه ویژه‌ای در تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی برخوردار شوند.
وی افزود: تاریخ دانشگاه خلیج‌فارس، با توجه به اهمیت این آبراهه و در راستای رسالت علمی خود و پس از مشورت با صاحبنظران و به خصوص اساتید حوزه مطالعاتی خلیج‌فارس بر آن شد تا نخستین همایش بین‌المللی دوسالانه تاریخ، فرهنگ و تمدن خلیج‌فارس بسترهای تاریخی مناسبات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی خلیج‌فارس را برگزار کند.
دبیر علمی همایش ادامه داد: گروه تاریخ دانشگاه خلیج‌فارس، با توجه به اهمیت این آبراهه و در راستای رسالت علمی خود و پس از مشورت با صاحبنظران و به خصوص اساتید حوزه مطالعاتی خلیج‌فارس بر آن شد تا نخستین همایش بین‌المللی دو سالانه تاریخ، فرهنگ و تمدن خلیج‌فارس: بسترهای تاریخی مناسبات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی خلیج‌فارس را برگزار کند.
سعیدی‌نیا افزود: در این راستا از مهرماه ۱۴۰۰ و پس از برگزاری چندین جلسه، محورهای اصلی همایش مشخص و در سامانه اطلاع‌رسانی دانشگاه قرار گرفت. همچنین فراخوان آن به صورت پوستر به سراسر کشور ارسال شد و با رایزنی مدیران دانشگاه و دست‌اندرکاران همایش، مجوز نمایه در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (isc) نیز با کد ۴۲۱۷۲-۰۱۲۲۰ دریافت شد. دبیرخانه همایش در مدت تعیین شده بیش از ۱۷۰ چکیده با عناوین مختلف دریافت شد که با کمک اساتید مورد بررسی و داوری قرار گرفت و در نهایت ۱۱۰ عنوان چکیده مقاله به فارسی، ۱۷ عنوان چکیده مقاله به عربی و ۳ عنوان چکیده مقاله به انگلیسی پذیرفته شد که درکتابچه چکیده مقالات به چاپ رسید. پس از داوری مقالات توسط اساتید تعداد ۵۰ عنوان مقاله برای چاپ در مجموع مقالات انتخاب شد. کمیته علمی همایش شامل ۳۳ نفر از اساتید از دانشگاه‌های سراسر کشور و ۴ نفر از اساتید از دانشگاه‌های خارج از کشور بودند که گروه تاریخ دانشگاه خلیج‌فارس مدیون مشارکت و همراهی عالمانه و دلسوزانه آنها هم در داوری چکیده و اصل مقالات هم در طول برگزاری همایش است.
به گفته محمد شکیبی نسب، مدیر کل سازمان بنادر و دریانوردی استان بوشهر، حفظ میراث فرهنگی و پاسبانی از دستاوردهای تمدنی یکی از اصلی‌ترین عوامل قوام‌بخش هویت تاریخی و فرهنگی هر ملتی است. امروزه ملت‌ها بر پایه این هویت‌سازی در پی جذب منافع بسیار از منابع گرانبها و درآمدزای اقتصادی و فرهنگی صنعت توریسم هستند و بر این مبنا جاذبه‌های زیادی را برای گردشگران در سراسر جهان ایجاد می‌کنند و آنها را تشویق به سیر در تاریخ کشور خود می‌کنند که موضوع بسیار جذابی برای همگان است.
کشور ما ایران با پیشینه قوی و غنی فرهنگی و تاریخی و تمدنی در زمره یکی از کهن‌ترین ملت‌ها و دارای ریشه‌دارترین تمدن‌های جهان است و لذا ضرورت حفظ و پاسبانی از میراث فرهنگی و تاریخی کشور بسیار حائز اهمیت بوده و این سوای بخش مهم درآمدزای این رویداد است.
منبع: ایبنا