پندنامۀ ارسطو به کسری

میراث مکتوب – نسخۀ حاضر به خط نستعلیق شاه محمود نیشابوری به تاریخ 949 قمری کتابت شده است.

این نسخه دو مجلس نقاشی مینیاتور زیبا دارد که قبل از شروع متن اصلی آمده است. نخست دو جوان زیبارو روبروی هم نشسته‌اند و دومی مردی میانسال بر روی زمین نشسته و جوانی زیبارو همچون شاگردی آماده به خدمت، در پشت سر وی ایستاده است. در هامش تمامی صفحات، به قلم زر، گل و بوته کشیده شده و تصاویر حیوانات و پرندگان به لاجورد نقاشی شده است.

تا کنون هیچ مدرک و سندی دربارۀ سرایندۀ این متن یافت نشده و مشخص نیست در چه دوره ای و برای چه کسی سروده شده است. اما از آنجا که کهن ترین نسخۀ آن، در 939 ق نوشته شده، باید در حدود نیمۀ نخست 10 ق سروده شده باشد.

این متن در قالب مثنوی و در بحر متقارب سروده شده و حاوی ده پند پزشکی است که از قول پزشکی به نام ارسطو برای انوشیروان گفته شده است. سبک اشعار، روان و سلیس است و واژگان دشوار و اصطلاحات پزشکی دیریاب ندارد.

از این اثر، چهار نسخۀ دیگر تاکنون شناخته شده که عبارتند از:

1 – مندرج در مجموعۀ شمارۀ 492 (اوراق 368 – 375) محفوظ در کتابخانۀ ملی ملک، بی تا و بی کا.

2 – مندرج در مجموعۀ 301 د (اوراق 164 – 171) محفوظ در کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، بی تا و بی کا.

3 – مندرج در مجموعۀ سه رسالۀ پزشکی به شمارۀ 613، (اوراق 164 – 171) محفوظ در کتابخانۀ دانشکدۀ الهیات دانشگاه فردوسی مشهد، بی کا، کتابت در پنج شنبه 27 شوال 939 ق.

4 – مندرج در مجموعۀ شمارۀ 690، (اوراق 536 – 550) محفوظ در کتابخانۀ دانشکدۀ الهیات دانشگاه فردوسی مشهد، کاتب شاه اویس بن اسعیمل، کتابت در 13 رمضان 1059 ق.

نسخۀ پیش رو به تاریخ 939 ق کتابت شده و دومین نسخه از نظر قدمت است، علاوه بر این باید گفت هیچ یک از نسخ مذکور هنری نیستند و به همین سبب، اعتبار و اهمیت این نسخه از چهار دستنویس دیگر بیشتر است.

همچنین این نسخه به تاریخ 949 ق کتابت شده و کاتب آن شاه محمود، مشهور به زرین قلم، خواهرزادۀ عبدی نیشابوری است.

پندنامۀ ارسطو به کسری، تهران، ارمغان تاریخ، قطع: وزیری، بها: 200000 ریال، 1394.