میراث مکتوب- نخستین همایش «شیراز در گل‌نبشته‌های تخت جمشید» شامگاه چهارشنبه با حضور پروفسور عبدالمجید ارفعی، جمعی از اساتید و علاقه‌مندان حوزۀ باستان‌شناسی و مسئولان در تالار شهر در شیراز برگزار شد.
در این همایش پرفسور عبدالمجید ارفعی گفت: گل‌نبشته‌های تخت جمشید بین سال‌های 1312 و 1313 خورشیدی در دو اتاق در شمال باختری تخت جمشید پیدا شد و پس از نامه‌نگاری‌های بسیار هرتسفلد با دولت ایران، او در سال 1314 پروانۀ بردن گلنبشتهها به دانشگاه شیکاگو برای رمزگشایی را گرفت.
دکتر ارفعی ادامه داد: این گلنبشتهها پس از بسته‌بندی از راه بوشهر به آمریکا برده شد و در سال 1316 به دانشگاه شیکاگو رسید و پس از آن استادی سومری ، آلمانی‌تبار به نام آرنولد به همراه سه شاگرد جوانش که تازه دکترا گرفته بودند آغاز به رمزگشایی گلنبشتهها کردند.
وی گفت: حدود 20 سال پیش با سند و مدرک به میراث فرهنگی قبولاندیم که کتیبه‌نوشت‌های تخت جمشید فقط همین خرده ریزه‌ها نیست و کتیبههای اصلی در دانشگاه میشیگان آمریکا قرار دارد.
پژوهشگر برجستۀ زبان‌های اکدی و عیلامی دربارۀ محتوای گل‌نبشته‌های تخت جمشید گفت: این گلنبشتهها سندهای امور مالی ایالت فارسی در سال‌های سیزدهم (509 پ. م) تا بیست و هشتم (494 پ.م.) پادشاهی داریوش بزرگ را در بر‌می‌گیرند و آگاهی بسیاری از آنچه در زمان داریوش بزرگ در ایالت فارس (یعنی محدوده‌ای کم و بیش همانند فارس در زمان ساسانیان) می‌‌گذشته به ما می دهند.
به گفتۀ وی این اطلاعات مواردی همچون جابه‌جایی محصولات کشاورزی و دامداری، دریافت، ذخیره‌سازی برای مصرف انسان و دام و نیز بذر برای کاشت، پرداخت دستمزد به کارگزاران دولتی، از شاه گرفته تا خدمتکارانِ کارگران و نیز چهارپایان مستقر در محل و یا در حال سفر، پرداخت هزینه‌های سفر و نیز نامه و گزارش سالانه عملکرد یک مکان به صورت روزانه و سالانه را در بر می‌گیرد.
پروفسور ارفعی با بیان این که در آغاز ممکن است این گلنبشتهها در بردارندۀ سندهای تکراری یک دستگاه مالی به نظر آیند، افزود: اما در واقع این گلنبشتهها سرشار از واژه‌های ایرانی هستند و با شناخت درست ریشه‌های ایرانی این واژه‌ها می‌توان از شغل‌ها و حرفه‌های گوناگون آن دوره آگاه شد.
وی ضمن اشاره به باقی ماندن نام برخی میوه‌ها، رستنی‌ها و چهارپایان که هنوز در زبان فارسی و یا گویش‌های آن به جای مانده، افزود: علاوه بر این در این گلنبشتهها با نام جای‌های بسیاری که برخی از آنها هنوز دارای همان نام‌ها هستند (چون شیراز، نیریز و…) برخورد می‌کنیم و می‌توان در حدود 300 تا 350 مکان نامبرده شده را مشخص کرد.
وی ادامه داد: بعد از فوت استادم، ریچارد هَلِک، دیگر کسی در میشیگان بر روی کتیبه‌ها کار نمی‌کرد بنابراین با رایزنی‌های انجام شده آمریکا حاضر شد کتیبه‌ها را بازگرداند، اما هزینه را باید دولت ایران می‌پرداخت که به دلیل عدم همکاری مناسب دولت، کتیبه‌ها به ایران بازنگشت.
این استاد باستان‌شناس با اشاره به طولانی شدن روند بازگشت، افزود: بازگشت اولین کتیبه‌ها به ایران سر و صدای زیادی در جهان ایجاد کرد و در همان زمان دو خانوادۀ یهودی مدعی شدند خانواده‌های خود را بر اثر بمب‌گذاری ایران در اورشلیم از دست داده‌اند؛ اگرچه ایران این ادعا را نپذیرفت اما آمریکا درخواست این خانواده‌ها برای مصادره و حراج کتبیه‌ها به نفع آنها را پذیرفت.
ارفعی با اشاره به تلاش یک زن ایرانی و گرفتن وکیل در این پرونده، عنوان کرد: در دادگاه موفق شدیم و آنها قانع شدند این کتیبه‌ها فرهنگی است و جنبه اقتصادی ندارند و من به عنوان شاهد از طرف ایران در دادگاه حضور یافتم و در جلسه بازرسی که شش ساعت طول کشید ثابت کردم که این کتیبه‌ها برای ایران جنبه علمی و فرهنگی و تاریخی دارد و در نهایت هر هشت قاضی دیوان عالی آمریکا رأی را به نفع ایران صادر کردند .
وی بیان کرد: بعد از ادعای خانواده‌های یهودی، دانشگاه شیکاگو شروع به عکس‌برداری از کتیبه‌ها کرد و تمایلی به برگرداندن کتیبه‌ها نداشت؛ آن زمان فقط ۳۰۰ گل‌نبشته در آمریکا چاپ شده بود و چند سال قبل هم کتاب‌های این گلنبشتهها در ایران منتشر شد.
پروفسور ارفعی افزود: آمریکا که قرار بود بخش آنلاین آن را منتشر کند از موضوع انتشار کتاب ناراحت شد و حاضر به ارائۀ اسناد به ما نشد .
وی با بیان اینکه در آینده از ۱۵ هزار گل‌نبشته کمتر از ۲ هزار کتیبه به ایران بازگردانده می‌شود، افزود: با این روند بازگشت کتیبه‌ها سالیان سال طول خواهد کشید.
پروفسور ارفعی گفت: بخشی از گل‌نبشته‌های خوانده شده عمدتا مربوط به اسناد دریافت کارگران بوده و در بسیاری از آنها نام شیراز آمده و فارس به عنوان ایالتی با هفتصد شهر توصیف شده است.
علی نیری سرپرست اداره گردشگری سازمان فرهنگی، اجتماعی شهرداری شیراز نیز گفت: در گل‌نبشته‌های تخت جمشید 48 بار نام شیراز برده شده و این امر آشنایی با تاریخ این شهر را ضروری می‌سازد.
وی با بیان اینکه بر اساس مدارک و اسناد تاریخی، شیراز در طول تاریخ مرکز تعاملات در حوزه‌های مختلف بوده است، در مورد احتمال بازگشت کتیبههای هخامنشی به شیراز گفت: در این زمینه باید میراث فرهنگی نظر دهد، اما شهرداری در حال تلاش برای تأمین زیرساخت‌ها در این حوزه است، شهرداری در بخش سخت‌افزاری در حال فعالیت است.
نیری افزود: در حال حاضر این الواح در موزۀ ملی ایران در حال نگهداری است؛ چرا که در شیراز موزۀ مناسبی برای نگهداری از آنها وجود ندارد .
سرپرست اداره گردشگری سازمان فرهنگی، اجتماعی شهرداری شیراز خاطرنشان کرد: در حال حاضر اولین سایت موزه در تپۀ تاریخی پوستچی با 6500 سال قدمت راه‌اندازی شده و علاقمندان می‌توانند به صورت زنده همزمان با کاوش از فضا بازدید کنند.
در ادامه این مراسم، کوروش کمالی سروستانی با تمجید از خدمات استاد عبدالمجید ارفعی در ترجمه استوانه کوروش و لوح‌های گلی تخت‌جمشید، خط میخی ایلامی و…، گفت: استاد ارفعی با نشانی از دوستداری محض به آب و خاک و الواح این سرزمین ایزدی، فرصت عمر را بر آموختن و آموزاندن، کشف و جستجو و حفظ میراث فرهنگی و ماندگاری نام بلند ایران زمین گذرانیده و تا به امروز، کارنامه‌ای سترگ و درخشان بر صحیفه تاریخ دوران خویش ثبت کرده است؛ چندانکه رشک بسیاری را برانگیخته است.
مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی مرکز فارس با بیان اینکه نام استاد ارفعی را همگان از گل‌نوشته‌های ایلامی تا کتیبههای تخت‌جمشید و تا نگاشته‌های حقوقی بین‌النهرین و کتیبههای بیستون، از خشت خام باستانی تا سطرنگاشته‌های ایرانی، از مشرق تمدن تا مغرب میراث و فرهنگ، به نیکی و ورجاوندی، باز می‌شناسند، افزود: فراتر از مرزهای جغرافیایی این سرزمین، در دیگر دیار، در میان نام‌های بلند دانشمندان جهان، چونان آرنو پوبل آلمانی، جرج کامرون و ریچارد هلک آمریکایی و پیر پوروه فرانسوی، نام خوش‌آوازه استاد عبدالمجید ارفعی بر سر درِ کنکاش‌های باستانی و متخصصان خط و زبان سومری، ایلامی، اکدی و پارسی باستان به نیکی می‌درخشد، تا بدان جا که پیوسته و هماره، با تلاش‌های بی‌دریغ این دانشمندان، چشم‌انداز ورود ایرانیان به قلمرو چه‌بودگی فرهنگ اقتصادی و اجتماعی دوران هخامنشی آسان و هموار شود.
در پایان این مراسم از پروفسور ارفعی به پاس سال‌ها خدمات وی در حوزۀ ایران‌شناسی قدردانی شد.