میراث مکتوب- این همایش در گرامیداشت مقام حافظ و با همکاری انجمن شعر خوانی نذرل و استادان دپارتمان زبان و ادبیات فارسی دانشگاه داکا برگزار شد.
در این نشست پروفسور شمشیر علی؛ چهره علمی و ملی بنگلادش، المجاهدی؛ شاعر شناخته شده بنگلادش، عبدالصبورخان و تنجینه بنت نور؛ اعضای هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه داکا، شایلا احمد؛ رئیس انجمن شعرخوانی نذرل و سیدرضا میرمحمدی؛ رایزن فرهنگی و نماینده بنیاد سعدی در بنگلادش سخنرانی و حافظ خوانی کردند.
شمشیر علی ضمن قدردانی بابت برگزاری این همایش گفت: ایران کشوری با چند هزار سال سابقه فرهنگی و تمدنی است و میراث گرانبهای شعر و ادب فارسی و مفاخر و نامداران بزرگ آن همچون حافظ، سعدی، فردوسی، خیام و … تنها به ایران تعلق ندارند و آثار ماندگار ادبی آنان به دلیل غنایی که دارد میراثی جهانی محسوب می‌شوند. وی ادامه داد: با اینکه من دانشجوی علوم بودم ولی به ادبیات، خصوصاً ادبیات بنگالی، فارسی و انگلیسی علاقه زیادی داشتم و آثار ادبی این سه زبان را مطالعه کردم.
شمشیر علی با اشاره به وجوه اشتراک زبان و ادب فارسی و بنگالی گفت: زبان و ادبیات بنگالی با زبان و ادبیات‌فارسی در میراث ادبی برجای مانده از صوفیه و صوفیان بزرگ ایرانی که از نیشابور خراسان و برخی دیگر از مناطق ایران به سرزمین بنگال آمدند، مشترک است. وی ادامه داد: اگرچه آنان زبان بنگالی را نمی‌دانستند ولی با آوردن و نشر اسلام در بنگال با استفاده از ظرفیت زبان و ادبیات فارسی، فرهنگ و ادبیات مشترکی آفریدند و باعث شدند زبان و ادب‌فارسی قرن‌ها در سرزمین ما رواج و رسمیت داشته باشد.
تبیین جاذبه و کشش عشق در اشعار نذرل و حافظ
پروفسور شمشیر علی در صحبت‌های خود با اشاره به وجوه مشترک شعر حافظ و نذرل گفت: همانطور که حافظ در غزل خود عشق را در مرتبه‌ای عالی معنی کرده و آن را تصویر و ترسیم نموده است، نذرل نیز در شعرش به تبیین جاذبه و کشش عشق پرداخته و گفته است که فقط عشق می‌تواند ما را از همه تاریکی‌ها و ظلمت‌های دنیا نجات دهد.
در ادامه این همایش سیدرضا میرمحمدی، بنگلادش را به عنوان بخشی از شبه قاره هند، متاثر از شعر و ادب فارسی و بزرگان و نامداران این جهان زیبا و پرجاذبه، همچون حافظ دانست و نذرل الاسلام شاعر ملی بنگلادش را که عشق و ارادت خاصی به حافظ داشت و تعدادی از غزل‌های او را به زبان بنگالی ترجمه کرده است، مثال بارز این ارتباط و علاقه ادبی برشمرد.
رایزن فرهنگی کشورمان در ادامه با خواندن غزل «یوسف گم گشته باز آید به کنعان غم مخور»، بیشتر غزل‌های حافظ را ملهم از پیام و روح آیات قرآن دانست و گفت: حافظ در این غزل و برخی دیگر از اشعار دیوان خود، با برداشت و الهام از آیات قرآن، انتهای مسیر سخت و طولانی عشق و عرفان را وصال حق تعالی می‌داند.
زبان فارسی و بنگالی از زبان‌های قدیم دنیای شرق
المجاهدی، شاعر، نویسنده و سردبیر روزنامه اتفاق نیز در سخنانی گفت: ادبیات بنگالی و شاعران بزرگ بنگلادش و در راس آنها قاضی نذرل الاسلام که شاعر ملی کشور ماست از بزرگان ادب فارسی، به ویژه حافظ الهام گرفته‌اند و شیفته غزل او بودند. وی اظهار داشت: دو زبان فارسی و بنگالی از زبان‌های قدیم دنیای شرق هستند و ظرفیت بالایی در تولیدات آثار ماندگار ادبی دارند.
او در ادامه افزود: همچنین عبد الصبورخان؛ استاد دپارتمان زبان و ادبیات فارسی دانشگاه داکا گفت: قاضی نذر الاسلام شاعر ملی بنگلادش مرید و شیفته حافظ بود و این ادعا که لسان‌الغیب خواجه‌حافظ شیرازی الهام بخش نذرل بوده، قبل از همه از سوی خود او به اثبات رسیده است.
وی افزود: آشنایی قاضی نذرل با شعر و غزل حافظ مدت‌ها قبل از شهرت یافتن او و ظهور وی به عنوان یک شاعر بزرگ اتفاق افتاده است. او زبان فارسی را در سال ۱۹۱۷ از یک مولوی پنجابی یاد گرفت و به سابقه فارسی آموزی خود در مقدمه کتاب «رباعیات حافظ» اثر خود اشاره کرده است. به گفته خود نذرل او ۳۰ تا ۳۵ غزل از دیوان حافظ را ترجمه کرده است و نقل از دوستش موجفر احند همیشه در کیفش یک دیوان حافظ داشته است.
پروفسور شایلا احمد؛ رئیس انجمن شعر خوانی نذرل هم در سخنانی گفت: حافظ گوهر واقعی اسلام را در شعر و غزل خود متبلور کرد و قاضی نذرالاسلام هم از شعر او الهام گرفت. وی ادامه داد: قاضی نذر الاسلام ۹۴ سال پیش کتاب رباعیات حافظ را منتشر کرد. شعر معنوی و عاشقانه نذرل الهام گرفته از حافظ و شاعران بزرگ ایرانی است.
ما میراث‌دار پیوند نذرل و حافظ هستیم
محمد جهادالدین؛ نویسنده و دستیار معاون وزیر دارائی بنگلادش آخرین سخنران همایش بود که در سخنانی گفت: امروزه بدون تبعیض طبقاتی و جغرافیایی، نام حافظ و نذرل با احترام در دنیا یاد می شود. نذرل در زمانی به دنیا آمد و ظهور کرد که نیروهای بریتانیایی مشغول سرنگونی حکومت مسلمانان در شبه قاره بودند و می‌خواستند مردم این کشور را از فرهنگ خود بیگانه کنند اما با اشعار و نوشته‌های قاضی نذرل مردم این سرزمین از فرهنگ اسلامی خود جدا نشدند.
وی ادامه داد: نذرل برای آموزش و تحصیل به دانشکده‌های انگلیسی زبان نرفت بلکه او از شاعران فارسی زبان، دانش آموخت. ما برای فهم و شناخت نذرل اول باید حافظ را بشناسیم. فلسفه زندگی و شعر حافظ و نذرل، یکی و همان عشق و عبادت خداست. ما میراث‌دار پیوند نذرل و حافظ هستیم و اگر نتوانیم این پیوند را حفظ کنیم، نسل آینده ما از ریشه‌های فرهنگی خود بریده خواهند شد.
همچنین تنجینه بنت نور؛ عضو هیئت علمی دپارتمان زبان و ادبیات فارسی دانشگاه داکا اشعاری از حافظ را خواند که ترجمه بنگالی این اشعار هم از روی نسخه ترجمه قاضی نذرل به زبان بنگالی خوانده شد.
منبع: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی