به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب، چهارشنبه، 29 آبان‌ماه 1398، هفتاد و پنجمین محفل ماهانه و دوستانۀ مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب، موسوم به شوق دیدار، با حضور جمعی از اساتید و دوستداران فرهنگ ایران‌زمین، در سالن کتابخانۀ این مؤسسه برگزار شد.
در این جلسه دکتر اکبر ایرانی، مدیرعامل مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب پس از خوشامدگویی به حاضران، ضمن اشاره به اهتمام مؤسسۀ میراث مکتوب در زمینۀ نشر آثار معرف تمدن ایران و اسلام، به بیان نکاتی در خصوص وضعیت نشر و شرایط چاپ کتب میراث مکتوب پرداخت و گفت: ما طی سال‌های فعالیت مؤسسه آثار را در شرایط مختلفی چاپ و منتشر کرده‌ایم و در حال حاضر که شرایط تغییر کرده نیز متناسب با شرایط فعلی به فعالیت خود ادامه می‌دهیم.
دکتر ایرانی با اشاره به تیراژ پایین کتاب‌ها و ضمن اظهار تأسف از این پدیده، گفت: در همین شرایط دیده می‌شود که برخی کتاب‌ها بسیار مورد استقبال قرار می‌گیرند و اخیرا کتابی 15 بار ترجمه و بیش از 50 بار چاپ شده و منافع بسیاری نصیب مترجم و ناشر کرده است، اما کتاب‌های دانشگاهی و منابع و مآخذ علمی که معمولا هم وقت زیادی صرف تألیف و آماده‌سازی آنها می‌شود از چنین شانسی برخوردار نیستند و کمتر دیده می‌شوند و کمتر مورد استقبال قرار می‌گیرند.
هزینۀ بالای تهیۀ نسخ خطی از دیگر کشورها
وی با اشاره به فعالیت‌های مؤسسۀ میراث مکتوب در تولید این گونه متون، یکی دیگر از چالش‌های پیش روی این مؤسسه را قیمت بالای نسخ خطی فارسی موجود در کشورهای دیگر عنوان کرد و گفت: هر چند مراقبت دیگر کشورها از نسخه‌های فارسی و اسلامی جای تقدیر و تشکر دارد اما متأسفانه ما مجبور هستیم این نسخه‌ها را با قیمت‌های کلانی تهیه کنیم و این یکی از مشکلاتی است که پیش روی محققان نسخ خطی وجود دارد.
مدیرعامل مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب افزود: البته ما تلاش کرده‌ایم با شیوه‌های مختلف، از جمله مبادلۀ آثار یا از طریق دانشجویان تا حدی این مانع را برطرف کنیم.
دکتر ایرانی با اشاره به اعتبار مؤسسۀ میراث مکتوب در نزد مراکز علمی و کتابخانه‌ها، گفت: خوشبختانه در داخل کشور ما مشکل چندانی برای دریافت نسخ خطی نداریم و مؤسسه مشکلات دانشجویان را در این زمینه برطرف کرده و برای دریافت نسخه‌های خطی از کتابخانه‌های آیت‌الله مرعشی، آستان قدس رضوی، مجلس، سپه سالار و کتابخانۀ ملی دیگر تقریبا پولی پرداخت نمی‌شود.
وی با اشاره به چاپ کتاب دستور المنجمین به صورت نسخه‌برگردان، رنگی و نفیس در بیش از 700 صفحه از سوی میراث مکتوب، گفت: اگر همکاری مؤسسۀ مطالعات اسماعیلی نبود ما مطلقا نمی‌توانستیم به علت هزینۀ بالای نسخۀ خطی آن را تهیه کنیم و به چاپ برسانیم.
مدیرعامل مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب با اشاره به چاپ آثار این مؤسسه بر اساس سفارش و با تعداد محدود، گفت: این شیوۀ کار به هیچ وجه برای ما ایده‌آل و مطلوب نیست و متأسفانه نمی‌توانیم به بسیاری از مراجعین که نیاز فوری به یک کتاب دارند پاسخگو باشیم؛ چرا که باید منتظر تأمین کاغذ و هزینۀ چاپ اثر باشیم.
دکتر ایرانی افزود: در حال حاضر ناشرانی هستند که شرایط مالی بهتری دارند و کتاب را در تیراژ بالاتری به چاپ می‌رسانند و حق تألیف بهتری هم می‌پردازند، و ما بعضا به دوستانی هم که برای چاپ اثر خود به ما مراجعه می‌کنند توصیه می‌کنیم که به این ناشران مراجعه کنند و صرفا کارهایی را می‌پذیریم که در شرایط فعلی امکان انجام آن برای ما وجود داشته باشد.
وی با اشاره به چاپ دو کتاب تفسیر بصائر یمینی و تفسیر درواجکی از آمادگی مؤسسۀ میراث مکتوب برای دریافت سفارش چاپ این آثار خبر داد و در خصوص آثار در دست چاپ نیز گفت: رسالۀ هندسۀ درة التاج از قطب‌الدین شیرازی، کتاب بحیرۀ فزونی استرآبادی، كنوز الوديعه من رموز الذّريعه نوشتۀ ظافر بن شمس‌الدّين حسن (ترجمۀ کتاب الذّريعه الي مكارم الشّريعة راغب اصفهانی)، از جمله آثار آمادۀ چاپ در مؤسسۀ میراث مکتوب است.
برگزاری همایشی ملی به مناسبت هفتصدمین سال نگارش کتاب نزهة القلوب
دکتر ایرانی در ادامه به برگزاری همایش ملی حمدالله مستوفی توسط میراث مکتوب و دانشگاه بین‌المللی امام خمینی قزوین در اسفندماه اشاره کرد و گفت: اگر لطف‌ها و حمایت‌ها و پیشنهادهای آقای دکتر وثوقی نبود برگزاری این همایش به مناسبت هفتصدمین سال نگارش کتاب نزهة القلوب میسر نمی‌شد.
مدیرعامل مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب با اشاره به همکاری نهادهای مختلف استان قزوین در زمینۀ امکانات برگزاری این همایش در عین محدودیت‌های مالی، گفت: در این همایش 10 میهمان خارجی از چین، ژاپن و کره و کسانی که در زمینۀ جامع التواریخ و آثار حمدلله مستوفی کار کرده‌اند حضور خواهند داشت.
وی در خصوص مهلت ارسال چکیدۀ مقالات و روند بررسی آنها نیز گفت: تعدادی چکیدۀ مقاله به دبیرخانۀ همایش ارسال شده و فراخوان نیز تا پایان آذرماه ادامه دارد و امیدواریم با دقتی که در بررسی آثار صورت می‌گیرد مقالات ارزشمندی در این رویداد علمی ارائه شود.
برگزاری کارگاه «موادشناسی نسخ خطی»
دکتر ایرانی در ادامه با اشاره به برگزاری کارگاهی با موضوع «موادشناسی نسخ خطی» با تدریس خانم دکتر ماندانا برکشلی، استاد دانشگاه فرهنگ و تمدن مالزی در روز هجدهم آذرماه، از ایشان که در این جلسه حضور داشت خواست که ضمن معرفی خود در خصوص این کارگاه یک روزه توضیحاتی ارائه کند.
خانم دکتر برکشلی، که سوابقی همچون مدیریت گنجینه موزۀ هنرهای اسلامی، عضویت در هیئت علمی دانشگاه بین‌المللی اسلامی مالزی، استاد افتخاری دانشگاه ملبورن و عضویت در هیئت امناء مؤسسۀ نسخ خطی اسلامی کمبریج را در کارنامۀ خود دارد، با اشاره به حضور بیست سالۀ خود در کشور مالزی، گفت: آنچه در این سال‌ها در زمینۀ نسخه‌شناسی مورد توجه و علاقۀ من بوده و تحقیقاتی در رابطه با آن انجام داده‌ام شناسایی مواد در نسخ ایرانی، علل استفاده از این مواد، تأثیر آنها در مانایی نسخ، مقایسۀ مواد نسخ ایرانی با مواد نسخ دیگر کشورهای جهان در الیاف، آهار و رنگ‌های کاغذ، رنگدانه‌های مورد استفاده در تذهیب‌ها و مینیاتورها و موادشناسی جلد نسخ خطی بوده است.
وی افزود: در کارگاهی که با همین موضوع برگزار خواهد شد به آنالیز مواد سه نسخه و جوانب این موضوع و توصیه‌هایی که قدما در این زمینه داشته‌اند خواهیم پرداخت.
یادی از مرحوم دکتر مظاهر مصفا
در ادامه دکتر ایرانی با اشاره به درگذشت دکتر مظاهر مصفا، استاد برجستۀ ادبیات فارسی دانشگاه تهران، ضمن گرامیداشت یاد وی، گفت: دکتر مصفا در قصیده‌سرایی ید طولایی داشتند و بسیار در این زمینه صاحب‌نام بودند.
وی همچنین با اشاره به کارهای ارزشمند مرحوم دکتر مصفا در زمینۀ تصحیح متون کهن برجسته، از تصحیح «دیوان سنایی»، «کلیات سعدی»، «دیوان ابوتراب فرقتی کاشانی»، «مجمع‌الفصحاء اثر رضاقلی‌خان هدایت»، «دیوان نزاری قهستانی» و «جوامع الحکایات عوفی» به عنوان برخی از آثار تحقیقی ایشان نام برد.
در بخش دیگری از این نشست دکتر علی محسنی، دبیر انجمن فارغ التحصیلان دبیرستان حکیم نظامی قم، که مرحوم دکتر مصفا نیز دانش‌آموختۀ این دبیرستان بوده به بیان خاطراتی از استاد مصفا پرداخت و گفت: من در سال‌های 1327 تا 1333 در دبیرستان حکیم نظامی قم تحصیل می‌کردم و مرحوم مصفا سه سال بالاتر از من بود.
وی ادامه داد: این دبیرستان که در ایران در ردیف دبیرستان البرز تهران قرار دارد و دارای استادانی شاخص و برجسته بود، در آن زمان رئیسی با فرهنگ به نام آقای فقیهی داشت که انجمن‌های مختلفی در مدرسه ایجاد و دانش‌آموزان را به فعالیت در این انجمن‌ها راغب کرده بود؛ از آن جمله انجمن موسیقی، انجمن تئاتر، انجمن نطق و مناظره، انجمن ورزش و انجمن کتابخوانی.
دکتر محسنی افزود: در زمان حضور ما در دبیرستان حکیم نظامی، مرحوم مصفا رئیس انجمن نطق و مناظره بود و با اشعاری که می‌سرود از همان موقع نبوغ ادبی‌اش آشکار بود.
در ادامه مدیرعامل مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب به معرفی نشریه نامۀ بایسنغر پرداخت که به صورت سال‌نامه و به همت علاقه‌مندان به نسخ خطی و با مدیرمسئولی و سردبیری خلیل‌الله افضلی در هرات منتشر می‌شود.
دکتر ایرانی با اشاره به این که عمدۀ مطالب این نشریه به مباحث نسخه‌شناسی و تاریخی اختصاص دارد، گفت: ما فایل این مجله را که از طریق دوستان‌مان در مؤسسۀ فرهنگی بایسنغر به دست ما رسیده در سایت میراث مکتوب بارگذاری کرده‌ایم و علاقه‌مندان می‌توانند مقالات محققانۀ این مجله را از طریق این سایت دانلود کنند.
رونمایی از جلد دوم «تاریخ شفاهی کتاب»
در بخش دیگری از این نشست آقای نصرالله حدادی به معرفی کتاب «تاریخ شفاهی کتاب»، شامل گفتگوهایی با کتابفروشان و ناشران، که جلد دوم آن در روزهای آینده منتشر می‌شود، پرداخت.
وی با اشاره به آغاز این پروژه از سال 1394 و با پیشنهاد سید فرید قاسمی، گفت: جلد اول این مجموعه با مسائل و مشکلاتی و در حالی که خیلی مورد رضایت من نبود پیش از این از سوی خانه کتاب چاپ شده و جلد دوم آن نیز روز چهارشنبه ششم آذرماه رونمایی خواهد شد.
حدادی با اشاره به شرطی که برای اجرای این پروژه داشته، گفت: قصد ما این بود که تاریخ شفاهی کتاب فقط دربرگیرندۀ ناشران قبل از انقلاب باشد، چرا که معتقدم بعد از انقلاب نشر وابسته به رانت و یارانه و مسائل دیگری شده و کسانی که قبل از انقلاب وارد کار نشر شده‌اند انگیزه‌های خیلی متفاوتی داشته‌اند و اساسا مسئلۀ ما و محور پرسش‌هایی که طراحی و در اختیار دوستان قرار داده شد نیز همین انگیزه‌ها بود.
وی با اشاره به یکی از یافته‌های جالب توجه در این پروژه، گفت: نکته‌ای که برای خود من جالب توجه بود این است که از 40 ناشری که من با آنها گفتگو کردم 39 ناشر صد درصد موافق بودند که ایران به کنوانسیون جهانی برن در زمینۀ کپی رایت بپیوندد و فقط یکی از ناشران معتقد است که اگر ما این کنوانسیون را بپذیریم سلطه جهانی را پذیرفته‌ایم.
حدادی افزود: برای من عجیب است که وقتی ناشران استخوان خرد کردۀ این کشور حاضرند به چنین مسئله‌ای تن بدهند و برخی ناشران همین الان هم این تعهد را در کار خود دارند ما چرا چنین کاری را که مقبول دنیاست انجام نمی‌دهیم.
فعالیت‌ها و آثار مجید تفرشی در زمینۀ اسناد
در بخش دیگری از این نشست نیز دکتر مجید تفرشی، پژوهشگر اسناد تاریخی در آرشیو بریتانیا به معرفی فعالیت‌های علمی خود پرداخت و گفت: من پس از بیش از ربع قرن مطالعه و بررسی در حال حاضر دو سه سالی است که در حال انتشار تألیفاتم هستم.
وی تاریخ روابط ایران و بریتانیا در دورۀ معاصر و فهرست‌نویسی توصیفی اسناد مربوط به ایران در آرشیوهای بریتانیایی را دو حوزۀ اصلی کار خود برشمرد و گفت: یکی از کارهای در دست انجام من فهرست‌نویسی توصیفی اسناد مربوط به ایران از سال 1979 تا 1990، یعنی از آغاز انقلاب تا پایان جنگ، است که چهار جلد خواهد بود و هم اکنون مواد آن فراهم شده و فقط باید نگارش آن انجام شود.
این پژوهشگر اسناد تاریخی افزود: در این مجموعه سه هزار پرونده معرفی و هر کدام به طور تقریبی در یک صفحه توصیف می‌شود.
دکتر تفرشی از کتاب دیپلماسی بریتانیا و انقلاب ایران که بخشی از آن ترجمۀ اسناد و بخشی تألیف است به عنوان یکی از آثار در دست انتشار خود نام برد و با اشاره به دو اثر دیگر که در مراحل آماده‌سازی قرار دارد، گفت: دو نسخۀ منحصر به فرد به عنوان سند رسمی وزارت خارجۀ بریتانیا موجود است که تا کنون به عنوان کتاب منتشر نشده است و من آنها را منتشر خواهم کرد؛ یکی تحت عنوان «تخلیۀ آبادان» که گزارش کالبدشکافی ملی شدن صنعت نفت توسط خود بریتانیایی‌ها و روایت آنها از ملی شدن صنعت نفت در ایران است و دیگری کالبدشکافی انقلاب ایران که یکی از دیپلمات‌های انگلیس در ایران آن را نوشته است.
وی افزود: مجموعه یادداشت‌هایم راجع به اسناد تازه آزاد شده را نیز تحت عنوان صدای پای دگرگونی منتشر خواهم کرد.
دکتر تفرشی همچنین از برگزاری چهارمین همایش مطالعات قاجار در روز 11 آذرماه در ساختمان اسناد کتابخانۀ ملی با حضور 16 سخنران خبر داد و از علاقه‌مندان برای شرکت در این همایش دعوت کرد.
در بخش‌های دیگری از این نشست دکتر ایرانی به معرفی میهمانان جدید نشست ماهانۀ میراث مکتوب، دکتر محمدرضا قلیچ‌خانی، از مترجمان و اساتید ترجمه در دانشگاه‌های کشور، دکتر ناصرقلی سارلی، استاد دانشگاه و پژوهشگر ادبیات فارسی و مهندس بایگان، پژوهشگر در زمینۀ مباحث ادبی و فرهنگی و مؤسس انجمنی فرهنگی در سوئد، خانم دکتر بهناز کاتوزیان، پژوهشگر تاریخ پزشکی در مؤسسۀ علمی آموزشی فرانسه cnrs، دکتر محمد ممیت رشید، دانش آموختۀ زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تربیت مدرس و استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه داکا پرداخت و این میهمانان نیز به توصیف فعالیت‌های علمی و فرهنگی خود پرداختند.
در انتهای این جلسه آقایان محمدحسین باتمان غلیچ، سیدعلی موسوی گرمارودی و هومن یوسفدهی به شعرخوانی پرداختند.