به گزارش روابط عمومی مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب، هفتاد و هشتمین نوبت از نشست‌های ماهانۀ این مؤسسه، موسوم به شوق دیدار، با حضور جمعی از فرهنگ‌دوستان و فرهنگ‌پروران، روز چهارشنبه 30 بهمن‌ماه در سالن مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب برگزار شد.
در ابتدا دکتر ایرانی پس از خوشامدگویی به حاضران در این نشست که با پذیرایی آبگوشت یخنی همراه بود، به ارائۀ توضیحاتی دربارۀ نحوه و دستور طبخ این غذای قمی و دست‌اندرکاران تهیۀ آن پرداخت و در ادامه گزارشی از فعالیت‌های مؤسسۀ میراث مکتوب ارائه کرد.
گزارشی از فعالیت‌های اخیر میراث مکتوب
وی در این گزارش با اشاره به آمادۀ چاپ بودن سه نشریۀ میراث مکتوب، یعنی آینۀ میراث، گزارش میراث و میراث علمی، از انتشار آن‌ها تا پایان سال خبر داد و افزود: علاوه بر این سه نشریه، کتاب «کنوز الودیعه» نیز مراحل پایانی آماده‌سازی را طی می‌کند و انشاءالله در جلسۀ ماه آینده این کتاب را خدمت عزیزان معرفی خواهیم کرد.
دکتر ایرانی با مروری بر کتاب‌های تازه منتشرشدۀ مؤسسۀ میراث مکتوب، گفت: ما در دی‌ماه دو کتاب «تفسیر بصائر یمینی» و «لطائف التفسیر» را معرفی کردیم و در هفتۀ گذشته نیز کتاب بسیار ارزشمند و مهم «بحیره» از فزونی استرآبادی که کتابی سه جلدی در عجایب‌نگاری است، طی نشستی در مؤسسه رونمایی و معرفی شد.
وی همچنین با اشاره به برگزاری نشست «شعبده‌بازی در متون کهن ایرانی» با حضور و سخنرانی و اجرای دکتر محمدرضا توکلی صابری، گفت: دکتر توکلی صابری به واسطۀ مطالعات و تحقیقاتی که در زمینۀ شعبده داشته‌اند برخی متون مانند «تحفة الغرائب» و «مفاتیح العلوم» و کتاب‌های الحیل را که مباحثی در این باب دارند شناسایی کرده و در مجامع بین‌المللی معرفی کرده‌اند.
مدیرعامل مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب ضمن بیان این مطلب که رشتۀ اصلی دکتر توکلی صابری داروشناسی است و ایشان در این زمینه چندین کتاب نوشته‌اند، افزود: با توجه به این که ایشان به دنبال رو کردن دست شیادانی بوده‌اند که به اسم علم و عرفان اقدام به فریبکاری می‌کنند، در زمینۀ شعبده دوره‌هایی دیده و تحقیقاتی کرده‌اند و با نیت پاکی که داشته‌اند در این زمینه هم موفق بوده‌اند.
وی با اشاره به برگزاری نشستی دیگر با حضور دکتر توکلی صابری در میراث مکتوب با موضوع کتاب ایشان دربارۀ سفرنامۀ ناصر خسرو، گفت: دکتر توکلی صابری تنها کسی است که با وجود مشکلاتی که بر سر راه او وجود داشته، سفرنامۀ ناصر خسرو را دقیقا اجرا کرده و ماحصل آن را در دو جلد کتاب با عنوان «سفر برگذشتنی»، که اصطلاحی از خود ناصر خسرو است، آورده است.
مدیرعامل مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب با اشاره به تصحیح سفرنامۀ ناصر خسرو توسط دکتر توکلی صابری از انتشار آن در آیندۀ نزدیک خبر داد.
دکتر ایرانی در ادامه به دو رویداد فرهنگی هفتۀ آینده یعنی بزرگداشت دکتر مهدی محقق توسط یونسکو در تالار فردوسی دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران در روز یکشنبه چهارم اسفندماه (ساعت 15 تا 18) و همایش نام‌آوران فرهنگی و ادبی معاصر ایران با بررسی خدمات مرحوم استاد ایرج افشار در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در روز دوشنبه پنجم اسفندماه اشاره و حاضران را به شرکت در این مجامع علمی دعوت کرد.
وی در بخش بعدی نشست به معرفی میهمانانی که برای نخستین بار در این محفل حضور یافته بودند، پرداخت؛ که عبارت بودند از: آقای دکتر عبدالحق امیری، از مقامات سازمان ملل اهل کشور افغانستان، دکتر امین جزایری، پزشک متخصص کلیه و اهل شعر و ادب، ماکان زهرایی، مدیر انتشارات کارنامه، دکتر رضا صدوقی، از اساتید دانشگاه صنعتی شریف و نویسندۀ کتاب فقر تفکر فلسفی، صدیق تعریف، از خوانندگان موسیقی سنتی، دکتر میرزایی‌مهر، استاد تاریخ هنر، و مسعود طاهری، مستندساز.
ضرورت معرفی میراث بشردوستانۀ ایران و اسلام
در ادامه دکتر عبدالحق امیری، ضمن ابراز خرسندی از حضور در جمع فرهیختۀ نشست ماهانۀ مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب، گفت: من از بدخشان افغانستان هستم اما بیشتر زندگی خود را در بیرون افغانستان فعالیت کرده‌ام و تحصیلاتم هم در اقتصاد اسلامی و اقتصاد اجتماعی و عملی است و از 24 سال پیش در زمینۀ امور بشر دوستانه فعالیت می‌کنم.
وی در ادامه به بیان برخی نکات در حوزۀ فعالیت خود پرداخت و در تشریح تفاوت‌های مشکلات و مخاصمات انسانی طی دو دهۀ بعد از پایان جنگ سرد با دوران پیش از آن، گفت: پیش از این دوره اکثر جنگ‌ها بین کشورها بود ولی الان اکثر جنگ‌ها درون کشورهاست؛ تفاوت دیگر در این است که الان اکثر جنگ‌ها در کشورهای جهان سوم جریان دارد و از پنج بحران بزرگ دنیا سه بحران در کشورهای اسلامی است؛ و نکتۀ دیگر این است که درگیری قدرت‌ها با یکدیگر در گذشته به شکل مستقیم بود اما در سال‌های اخیر می‌بینیم که بیشتر این درگیری‌ها نیابتی شده است.
دکتر امیری با اشاره به افزایش چندبرابری درخواست‌ها برای دریافت کمک‌های بشردوستانه از 20 سال پیش تاکنون، افزود: در حال حاضر گویی که انسانی باید رنج بکشد، انسانی گرسنه باشد و انسانی بمیرد تا انسانی دیگری بخندد، سیر باشد و راحتی داشته باشد، اما نگرش بشردوستانه مخالف چنین باوری است.
وی با تأکید بر این نکته که کمک‌های مقطعی هر چندخیرخواهانه به هیچ عنوان راه حلی برای بحران‌های انسانی موجود نیست، گفت: راه‌حل این بحران‌ها قطعا سیاسی و توسعه‌ای است و نمی‌توان با اهدای چادر، پتو و غذا کسی را که از این بحران‌ها متأثر شده است از بحران خارج کرد.
این فعال امور بشردوستانه ضمن بیان این مطلب که در بیرون از جهان اسلام اعتقاد بر این است که جهان اسلام به کمک‌های انسانی و فعالیت‌های بشردوستانه بسیار کم توجه است، افزود: در حالی که عمل انسانی و بشردوستانه در عموم جوامع بشری تقریبا پس از دورۀ رنسانس مطرح می‌شود و امروزه به امری مشهور بدل شده است، اما در دین و فرهنگ و تمدن ما این موضوع از سده‌ها پیش تبلیغ شده و این یک اصل است که خداوند می‌گوید «از غنی بگیر و به فقیر بده»؛ هر چند ما خیلی به این امر توجه نکرده و آن را هم به دنیا معرفی نکرده‌ایم.
وی با اشاره به محدود نبودن کمک انسانی در اسلام به محدودۀ هم‌کیشان، گفت: پیامبر(ص) همیشه تأکید می‌کردند که مراقب باشید گرسنه‌ای در همسایگی شما نباشد و طبیعتا این همسایه ممکن است هم‌کیش ما نباشد و چنین نگرشی در ادبیات و فرهنگ ما نیز بیان شده و وجود داشته است.
دکتر امیری در پایان از اندیشمندان و پژوهشگران حاضر در نشست خواست که با نگارش آثاری در این باره و دربارۀ مبادی عمل انسانی مورد توجه در سازمان ملل، جایگاه فعالیت‌های انسانی و بشردوستانه و مبادی آن در فرهنگ و تمدن اسلامی و ایرانی را به دنیا بشناسانند.
در زمینۀ تفکر نقاد به شدت فقیر هستیم
در بخش بعدی این نشست دکتر رضا صدوقی، از استادان دانشگاه صنعتی شریف و نویسندۀ کتاب «فقر تفکر فلسفی» که به تازگی به چاپ رسیده است، به بیان مطالبی دربارۀ سوابق کاری خود، انگیزه‌اش از تألیف این کتاب و مضمون آن پرداخت و گفت: من فارغ التحصیل دانشگاه جرج واشنگتن آمریکا هستم و از آغاز تأسیس دانشکدۀ کامپیوتر دانشگاه صنعتی شریف تألیفات و کارهایی برای دانشجویان این رشته انجام داده‌ام، ولی با توجه به این که می‌دیدم سؤالات نخبگان رشته‌های فنی محدود به حوزۀ کاری خودشان نیست و به علت تحولات اجتماعی کشور سؤالاتی خارج از علوم دقیقه دارند، از سال‌ها پیش نشست‌هایی با نخبگان و مطالعاتی داشتم که حاصل و گزارش آن را می‌توانید در کتاب «فقر تفکر فلسفی» ببینید.
دکتر صدوقی در توضیح ماحصل این کتاب، گفت: ما در تاریخ افتخارآمیزمان در چند حوزه ثروتمند بوده و هنوز هم ثروتمند هستیم که عبارتند از تفکر علمی، هنر و ادب و نیز دین؛ اما در زمینۀ فلسفه و تفکر نقاد به شدت فقیر هستیم و کتاب «فقر تفکر فلسفی» نیز قصۀ پرغصۀ این کمبود است.
وی این موضوع را به معنای انکار وجود و تأثیر شخصیت‌هایی مانند فارابی، ابن سینا، ملاصدرا و … ندانست و ضمن این که این شخصیت‌ها را «متأله» خواند، افزود: هر چند ممکن است افرادی با این نظر مخالف باشند اما به نظر من هیچ کدام از این شخصیت‌های برجسته فیلسوف نیستند و اگر ساحت اندیشۀ فلسفی را مستقل از اندیشه دینی بگیریم آن وقت متوجه می‌شویم که ما چقدر در زمینۀ فلسفه فقیر هستیم.
دکتر صدوقی در توضیح تعریف خود از ساحت فلسفه گفت: من اقتصاد، سیاست و حقوق را زیرمجموعه اندیشۀ فلسفی می‌دانم و در تمام دنیا هر جا فلسفه وجود دارد این سه حوزه غنی هستند و اگر در کشوری اقتصاد نابسامان بود، سیاست نابسامان بود و حقوق نابسامان بود نشان از آن است که در آن جا ساختار فلسفی وجود ندارد.
در بخش دیگری از نشست ماکان زهرایی، مدیر انتشارات کارنامه، ضمن ارائۀ گزارشی از روند فعالیت این انتشارات پس از درگذشت مرحوم محمد زهرایی، از انتشار آخرین مورد تعهدات پدر خود، یعنی اولین جلد از مجموعۀ هفت جلدی فرهنگ نقل قول‌های موضوعی با عنوان «کتاب عشق» در دی‌ماه خبر داد.
مستندهایی دربارۀ توشیهیکو ایزوتسو و هانری کربن
در بخش دیگری از هفتاد و هشتمین نشست ماهانۀ مؤسسۀ میراث مکتوب مسعود طاهری، مستندساز، که تا کنون دو مستند دربارۀ توشیهیکو ایزوتسو و هانری کربن ساخته به بیان توضیحاتی دربارۀ روند تولید این آثار پرداخت و گفت: ما از سال 1393 تصمیم گرفتیم مستندی دربارۀ توشیهیکو ایزوتسو بسازیم و برای این مقصود تقریبا با 120 مصاحبه داشتیم که حدود 70 نفر از آنان شخصیت‌های علمی برجسته در سطح جهانی هستند.
طاهری با بیان این که وقتی از ایزوتسو صحبت می‌کنید در واقع دارید از ایران سخن می‌گویید، اظهار کرد: عموم افراد جامعه به علت فقر فرهنگی اساسا شناختی از آقای ایزوتسو ندارند و کسانی هم که ایشان را می‌شناسند اکثرا با ایزوتسوی قبل از ایران و کتاب‌هایی که ایشان در آن دوره نوشته آشنا هستند، در حالی که ما نشان داده‌ایم ایزوتسو در ایران فیلسوف شد و فلسفه‌ای را که ایشان بعداً با عنوان فلسفۀ شرقی ارائه کرد، معرفی کرده‌ایم.
این مستندساز همچنین با اشاره به ساخت مستند هانری کربن با عنوان «مستشرق» گفت: ما در این مستند مروری بر زندگی و سیر اندیشۀ کربن داشته‌ایم و کوشیده‌ایم تصورات غلطی را که در مورد او وجود دارد، تصحیح کنیم.
وی با اشاره به عرضۀ این مستندها در فروشگاه‌های شهر کتاب و برخی دیگر از فروشگاه‌های فرهنگی، افزود: ما سعی داریم در پروژۀ دیگری به زندگی و اندیشۀ سیدحسین نصر بپردازیم.
در ادامۀ نشست نیز دکتر محمدرضا توکلی صابری به اجرای چند ترفند شعبده‌بازی پرداخت و پایان‌بخش هفتادو هشتمین مجلس شوق دیدار آوازخوانی استاد صدیق تعریف، از چهره‌های شناخته شدۀ موسیقی سنتی ایرانی، بود.
گزارش تصویری این نشست را می‌توانید در اینجا و اینجا ببینید.