میراث مکتوب – دو ملت ایران و تاجیکستان به یک زبان سخن می‌گویند و این سرمایۀ بزرگی است که می‌تواند راه را برای همکاری‌های فرهنگی و علمی و اقتصادی بین دو دولت و ملت هموار کند. بر اساس تحقیقات به‌عمل‌آمده در حوزه‌های جامعه‌شناسی زبان و اصطلاح‌شناسی اجتماعی، بین توسعۀ علمی و توسعۀ اصطلاح‌شناختی رابطه‌ای مستقیم وجود دارد. بررسی تاریخ اصطلاح‌شناسی و واژه‌گزینی در هریک از دو کشور ایران و تاجیکستان نشان می‌دهد که اصطلاح‌شناسی در این دو کشور همواره با تحولات علمی همگام بوده است. در تاجیکستان نیز، مانند ایران، جریان واژه‌گزینی با فراز و فرودهایی روبه‌رو بوده است؛ بدین ترتیب که از بخش «لغت‌سازی و لغت‌شناسی» در «انستیتو زبان و ادبیات رودکی» در آکادمی علوم آغاز شده و سپس به تأسیس «کمیتۀ اصطلاحات» در دهۀ شصت و در نهایت، پس از تصویب قانون زبان، به تصویب مجدد «کمیتۀ اصطلاحات» در سال ۱۹۸۹م انجامیده است.
در سال ۲۰۱۴م، به‌منظور عملی کردن همکاری‌های اصطلاح‌شناختی ایران و تاجیکستان، یادداشت تفاهمی بین کمیتۀ زبان و اصطلاحات تاجیکستان و فرهنگستان زبان و ادب فارسی ایران به امضا رسید که انتشار فرهنگ‌ها و واژه‌نامه‌های علمی چندزبانه بخشی از مفاد آن بود.
اکنون، هم‌زمان با روز پزشک در تاجیکستان (۲۷ مردادماه)، نخستین جلد از فرهنگ هزارواژۀ پزشکی فرهنگستان از سوی پژوهشگاه فرهنگ فارسی ـ تاجیکی منتشر شده است.
گوهر شراف‌زاده، رئیس کمیتۀ زبان و اصطلاحات حکومت جمهوری تاجیکستان، در سرسخن خود بر این فرهنگ چهارزبانه می‌نویسد: «باعث خوشنودی است که طبق سازش‌نامۀ یادداشت تفاهم بین کمیتۀ زبان و اصطلاحات نزد حکومت جمهوری تاجیکستان و فرهنگستان زبان و ادب فارسی جمهوری اسلامی ایران، عاید به همکاری در بخش زبان و اصطلاحات، که از دهم سپتامبر سال ۲۰۱۴ به امضا رسیده است، کمیته با فرهنگستان همکاری‌ها را تقویت می‌دهد. هم‌زمان، باعث تذکّر است که مطابق زیربندهای ۷ و ۸ بند ۳ یادداشت تفاهم، جانب‌ها تصمیم گرفته بودند که با جلب متخصصان ورزیدۀ زبان‌شناس و اعضای شورای همگون‌سازی اصطلاحات کمیته، کتاب هزارواژۀ پزشکی فرهنگستان را، با تفسیرهای علاوگی اصطلاحات، بـه زبان‌های تاجـیکی و روسی تهیه و به نشر آماده سازند. اینک مواد هزارواژۀ پزشکی (کتاب یکم) به نشر آماده گردیده است و کمیته برای نشر آن را توصیه می‌دهد.
ما زبان‌شناسان تاجیک در این مسئله آن‌ها را دستگیری نموده، در همکاری و هم‌بستگی می‌توانیم واژه‌نامه‌هایی را در رشته‌های مختلف علم، سیاست، اقتصادیات تهیه نماییم که استعمال و استفادۀ آن‌ها در محیط علمی ـ فرهنگی و ادبی حوزه‌های فارسی‌زبان و منطقه‌هایی که ساکنان آن با این زبان گفتگو می‌کنند، دارای هماهنگی و قابل قبول باشند.
این اقدام در همگون‌سازی اصطلاحات ساحَوی و رشد و گسترش زبان ادبی کشورهای هم‌زبان یک قدم نیک بوده، در برابرِ دانش‌اندوزانِ ساحوی را از دستاوردهای علمی هر دو کشور آشنا کردن، این‌چنین (= همچنین) دوستی و رفاقت و همدلی و وحدت را میان این کشورها مستحکم خواهد نمود و من‌بعد نیز در برگزاری انجمن و کنفرانس‌ها و همایش‌های علمی ـ عملی عالمان و دانشمندان ساحوی در سطح بین‌المللیِ من‌بعده نیز تطبیق خواهد گردید.»
فرهنگ حاضر که در جهت اجرای برنامه‌های یادشده تدوین گردیده، بر اساس جلد اول کتاب هزارواژۀ پزشکی فرهنگستان زبان و ادب فارسی (منتشرشده در ۱۳۸۹ش/ ۲۰۱۰م) شکل گرفته است. هدف از تألیف این فرهنگ آشنا ساختن متخصصان حوزه‌های پزشکی در هر دو کشور با شیوه‌های واژه‌گزینی یکدیگر و مواد و روش‌های گوناگون واژه‌سازی برای اصطلاحات علمی اروپایی (عمدتاً انگلیسی و روسی) است. در تألیف این فرهنگ، به‌منظور ایجاد سهولت استفاده برای مخاطبان تاجیک، علاوه بر معادل فارسی و لاتینی کلمات، بخش‌های دیگری نیز به آن افزوده شده است که عبارت‌اند از: نویسه‌گردانی تعریف‌های فارسی به خط سیریلیک؛ ارائۀ معادل‌ها و تعریف‌های تاجیکی؛ ارائۀ معادل‌های روسی. این مجموعه شامل واژه‌های پزشکی، علوم پایۀ پزشکی، دندان‌پزشکی، شنوایی‌شناسی، علوم سلامت و دام‌پزشکی است.
کتاب هزارواژۀ پزشکی (روسی ـ تاجیکی ـ انگلیسی ـ فارسی) به کوشش گروه واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی و به پیشنهاد و با پیگیری پژوهشگاه فرهنگ فارسی ـ تاجیکی و با پشتیبانی بیمارستان بین‌المللی ابن‌سینا در تاجیکستان، در ۵۴۴ صفحه تهیه و منتشر شده است.
منبع: فرهنگستان زبان و ادب فارسی