به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب، کتاب «دست‌نوشته‌های ناصرالدین شاه قاجار از سفر و شکار در فیروزکوه» منتشر شد.
این کتاب که به کوشش «فاطمه قاضیها» و توسط مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب در 166 صفحه و در سال 1397 منتشر شده است، از محرم تا ربیع‌الاول 1282 قمری را در بر می‌گیرد.
کتاب «دست‌نوشته‌های ناصرالدین شاه قاجار از سفر و شکار در فیروزکوه» همان گونه که از عنوان آن پیداست، در واقع حاوی دست‌نوشته‌های ناصرالدین شاه قاجار (1247-1313ق.) از سفر و شکار در فیروزکوه طی چند ماه ابتدایی سال 1282 ق. است. شاه قاجار در این سفر رویدادهای مسیر رفت و برگشت از تهران به فیروزکوه و بالعکس را به رشتۀ تحریر درآورده است. ناصرالدین شاه در آغازِ دست‌نوشتۀ خود ابتدا به اختصار رویدادهای 27 ذیحجه تا 25 محرم را بیان می‌کند و سپس از 25 محرم، خاطرات خود را به صورت روزانه می‌نگارد. این سفر در 15 ربیع‌الاول با ورود ناصرالدین شاه به عمارت شمیران و ذکر خاطراتی از رویدادهای پس از بازگشت از فیروزکوه به پایان می‌رسد.
از جمله نقاط قوت کتاب منتشر شده از برخی دست‌نوشته‌های ناصرالدین شاه قاجار توسط مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب این است که این کتاب در انتها شامل تصاویر رنگی اسکن شده از نسخۀ اصلی 49 صفحه‌ای این دست‌نوشته‌هاست که در حال حاضر در بیوتات سلطنتی آرشیو سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران نگهداری می‌شود و نمونه تصاویری نیز از سفرهای تفریحی ناصرالدین شاه در انتها به کتاب افزوده شده است.
مصحح کتاب، «فاطمه قاضیها» که به عنوان کارشناس‌ارشد کتابداری نسخ خطی در حوزۀ اسناد تاریخی فعالیت و تحقیق می‌کند در مقدمۀ مفصل خود در ابتدای کتاب معتقد است که نوشتن خاطرات روزانه توسط پادشاه ایران و به تبع آن سفرنامه، از ناصرالدین شاه قاجار، چهارمین پادشاه این سلسله(1264-1313 ه.ق) آغاز شده است و اگر هم پیش از او کسی از شاهان دست به این کار زده باشد، هیچ اثری از آن باقی نمانده است.
فاطمه قاضیها که دارای یادداشت‌ها و مقالات متعدد دیگری نیز در حوزۀ اسناد و تاریخ قاجار میباشد، همچنین در مقدمۀ کتاب می‌گوید: ناصرالدین شاه علاوه بر سفرنامه‌هایی که نوشته، خاطرات خود را نیز در اکثر موارد در تهران و یا بقول خودش درالخلافه و مناطق ییلاقی تهران که به شکار و تفریح می‌رفته، مکتوب کرده است. به این ترتیب وی که پادشاهی شکارچی، عاشق سیر و سفر و گشت و گذار و در عین حال در قلمفرسایی توانا بود، دستخطهای بسیاری از خود به یادگار گذاشته است.
نگارنده کتاب همچنین با توجه به بررسی بسیاری از سفرنامه‌ها و خاطرات ناصرالدین شاه، این شاه قاجاری را مردی «خستگی ناپذر» می‌داند که به ندرت استراحت می‌کرده و هرگز سکون و آرامش نداشته و حتی زمانی که از سفرهای طولانی به دارالخلافه مراجعت می‌کرد، دو سه روز بعد دوباره به سفرهای به قول خودش «دوشبه» و «سه شبه» می‌پرداخت.
در عین حال آن چه در دست‌نوشته‌های ناصرالدین شاه در سفر و شکار در فیروزکوه قابل توجه است، اشاره شاه قاجار به نام مکان‌ها و محل‌ها از جمله نیکنام‌ده، لواسان، دماوند، پلور، لاسم، چشمه انگمار و…. میباشد که او در جریان سفر به فیروزکوه از آن جاها گذشته است.
نکته قابل توجه دیگر که مصحح کتاب به آن اشاره داشته، نثر خاطرات ناصرالدین‌شاه است. به گفته فاطمه قاضیها، ناصرالدین شاه در این که افعال مربوط به خودش را جمع و یا مفرد صرف کند تردید داشته و این تردید در نثر او به چشم می‌خورد، به عنوان مثال آن‌جا که ناصرالدین شاه می‌گوید: صبح از خواب برخاستم، خیلی منتظر شدیم. به گفته مصحح کتاب این گونه اظهارات ناصرالدین شاه برای جلوگیری از سردرگمی خواننده تصحیح و از نظر دستوری در کتاب یکنواخت شده است.
در بخشی از کتاب، در تاریخ چهارشنبه، 26 محرم 1282، ناصرالدین شاه می‌گوید: از منزل نیکنام‌ده سوار شده به لواسان بزرگ رفتیم. هوای بسیار خوبی داشت، حاصل همه سبز است، با عین الملک، امیر آخور، تیمور میرزا، صحبت کنان می‌آمدیم نزدیک ده. میرزا علی بیک قوشچی که از قبل امیرآخور نایب لواسان است، جلو آمد، طیقون در بهار تولک کرده بود، تازه از تولک درآورده بود، آورد، خیلی قشنگ بود. گیلاس هم دارد……
همچنین نکته قابل توجه دیگر در کتاب منتشر شده از دست نوشته‌های ناصرالدین شاه، شرح عبارات و لغات دشوار بصورت پاورقی در متن است که باعث می‌شود خواندن این خاطرات برای خواننده چندان دشوار و مبهم نباشد. به عنوان مثال در متن ذکر شدۀ فوق از خاطرات ناصرالدین شاه، در توضیح واژه طیقون گفته شده است که همان شاهباز است که به ترکی طوغان و تیفون نیز گفته می‌شود. در این بخش همچنین معنی کلمه تولک کردن، کریز کردن و پر ریختن پرندگان مانند چرغ و شاهین عنوان شده است.
علاقه مندان به تاریخ برای تهیۀ کتاب «دست‌نوشته‌های ناصرالدین شاه قاجار از سفر و شکار در فیروزکوه» و سایر آثار مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب می توانند با شمارۀ 66957889 و یا دورنگار 66957889 واحد توزیع و فروش و یا با رایانامۀforooshemiras@gmail.com یا order@mirasmaktoob.ir تماس برقرار کنند.
