میراث مکتوب- نشست علمی «پنج دهه تلاش دیپلماتیک برای حفظ تمامیّت ارضی ایران (زندگی و خدمات میرزا محبّعلی‌خان ناظم‌الملک مرندی یکانلو)» روز دوشنبه ۱۴ اسفند ۱۴۰۲ در سالن ارس مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه برگزار شد.
این نشست پیرو تفاهم‌نامۀ منعقده میان مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب و مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه برگزار شد.
در آغاز دکتر اکبر ایرانی مدیرعامل مؤسسهٔ پژوهشی میراث مکتوب، ضمن تشکر از دکتر شیخ‌الاسلامی، رئیس مرکز مطالعات سیاسی، برای همکاری علمی با موسسهٔ پژوهشی میراث مکتوب برای برگزاری این نشست علمی، دربارۀ خدمات سی سالۀ موسسه برای احیا و نشر آثار و مفاخر ایران، سخن گفتند. ایشان بزرگداشت رجال سیاسی صاحب‌قلم، نظیر میرزا محبعلی‌خان که بجز خدمات سیاسی و دیپلماتیک، از خود آثار ارزشمندی باقی گذاشته‌اند را بسیار ضروری دانستند و برگزاری این نشست را به مثابه گامی مؤثر در زنده نگه‌داشتن رجال ملی که خدمات ماندگار به ایران کرده‌اند، توصیف کردند. ایشان در پایان اعلام کردند که این نشست مقدمه‌ای است بر همایش بزرگی که سال آینده در تبریز برگزار خواهد شد.
سپس دکتر مرتضوی مدیر بخش تاریخ شفاهی مرکز مطالعات سیاسی، به تشریح فعالیت‌های مرکز مطالعات سیاسی به‌ویژه در زمینۀ نشست‌هایی با موضوعات تاریخی پرداختند. ایشان همچنین به برگزاری کنفرانس سالانۀ «تاریخ روابط خارجی ایران» به عنوان نمونه‌ای از توجه مرکز مطالعات سیاسی به اهمیت حوزۀ تاریخ دیپلماسی و روابط خارجی اشاره کردند و در ادامه برگزاری نشست دربارۀ میرزا محبعلی‌خان به عنوان یکی از رجال مهم و مؤثر وزارت امور خارجه در دورۀ ناصری که در زمینۀ دفاع از تمامیّت ارضی ایران خدمات ماندگار کرده است، نمونه‌ای از فعالیت‌های مشترک مرکز مطالعات سیاسی برشمردند.
سپس دکتر صالحی، دبیر علمی نشست، با تشکر از مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب و مرکز مطالعات سیاسی که زمینۀ برگزاری نشست علمی را فراهم کردند، به جنبه‌های مختلف شخصیّت علمی، سیاسی و دیپلماتیک میرزا محبعلی‌خان در طی پنج دهه فعالیت مستمر و ماندگار او در وزارت امور خارجه پرداختند و از استادان و میهمانانی که در این نشست علمی حضور یافتند، سپاسگزاری کردند.
در ادامه، ده نفر از استادان و سخنرانان مقالات خود را در زمینۀ زندگی و شخصیت میرزا محبعلی‌خان و تاریخ روابط خارجی و دیپلماسی ارائه کردند:
- کاوه بیات: اعتلاءالملک خلعتبری و کمیسیون ششم تحدید حدود ایران و عثمانی
- عباس قدیمی قیداری: سیاست خارجی ایران عصر قاجاری و میرزا محبعلی‌خان ناظم‌الملک مرندی یکانلو
- اسماعیل شمس: غیبت غرب ایران در تاریخنگاری رسمی و دانشگاهی با تٲکید بر تاریخ دیپلماسی
- اسماعیل حسن‌زاده: نقش یکانلوها در تحولات منطقۀ آذربایجان
- حسن حضرتی: موانع پژوهش درباره تاریخ دیپلماسی ایرانی
- محمدعلی بهمنی قاجار: میرزا محبعلی‌خان ناظم‌الملک و مرزهای ایران و افغانستان
- نصرالله صالحی: میرزا محبعلی‌خان ناظم‌الملک و “روزنامۀ مأموریّت اسلامبول”
- داریوش رحمانیان: زورِ میرزایی: مرزبانی به نیروی دانش و قلم
- محسن نیک‌بین: کتاب حقوق ملل و لوایح سرحدی یکانلو: روایت کارکرد حقوق بین‌الملل در پاسداری از مرزهای ایران
- محیا شعیبی؛ تأملی در آرشیوهای شخصی و خانوادگی دیپلمات‌ها
گفتنی است در کنار برگزاری نشست علمی، نمایشگاه اسناد تاریخی از برگزیده اسناد میرزا محبعلی‌خان که در بایگانی وزارت امور خارجه است، توسط ادارهٔ اسناد وزارت خارجه برگزار شد. در پایان نشست نیز از دو اثر میرزا محبعلی‌خان ناظم‌الملک که از سوی مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب منتشر شده، رونمایی شد: «کتاب حقوق ملل» تصحیح و پژوهش دکتر حسن نیک‌بین، و کتاب «روزنامۀ مأموریّت اسلامبول» تصحیح و پژوهش دکتر نصراللّه صالحی.
