میراث مکتوب- کتاب خطی «سفینه ملاصدرا» با مضامین عرفانی، فلسفی و ادبی به خط ملاصدرا از فیلسوفان عصر صفوی در کتابخانه ملی ایران نگهداری می‌شود.
حمزه مرادی بهرام یکی از فهرست نویسان نسخ خطی در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با اعلام این خبر گفت: صدرالدین محمد بن ابراهیم شیرازی، مشهور به ملاصدرا از فیلسوفان عصر صفوی و بنیانگذار مکتب فلسفی حکمت متعالیه است. ملاصدرا آثار بسیار ارزشمندی با موضوعات مختلف درعلومی چون فلسفه، کلام، عرفان، فقه و تفسیر نوشته و به جا گذاشته است.
وی افزود: از بین آثار ملاصدرا، اثری منحصربه فرد به خط او با عنوان «سفینه ملاصدرا» وجود دارد که این کتاب خطی در کتابخانه ملی ایران نگهداری می‌شود. این اثر در واقع جُنگی است که دربردارنده مضامین عرفانی، فلسفی و ادبی است.
مرادی بهرام ادامه داد: سفینه و جُنگ دو اصطلاح در علم نسخه شناسی محسوب می‌شود که گاهی در برخی موارد به یک معنی به کار می‌رود ولی در اصل تفاوت‌هایی بین این دو وجود دارد. جُنگ نویسی در بین علما و دانشمندان اسلامی شیوه‌ای رایج بوده و دربردارنده انواع مطالب علمی گوناگون در موضوعات مختلف است که از لحاظ کتابت ساختار منظم و قاعده‌مندی ندارد.
وی تصریح کرد: سفینه واژه‌ای عربی به معنی کشتی است اما در علم نسخه شناسی همان تعریف جُنگ را دارد، با این تفاوت که از لحاظ کتابت دارای نظم و قاعده است و غالبا در قطع بیاضی، یعنی به صورت طولی گشوده می‌شود.
مرادی بهرام افزود: کتاب خطی «سفینه ملاصدرا» یک اثر بسیار ارزشمند و نفیس است که به دلیل اهمیت و منحصر به فرد بودن آن در ایران و جهان در سال 1388 شمسی از سوی کتابخانه ملی ایران با عنوان «رسائل و گزیده‌هایی به خط حکیم ملاصدرای شیرازی» به صورت چاپ عکسی منتشر شد.
وی گفت: این کتاب ارزشمند در تملک خاندان فیض کاشانی بود و در سال 1369 شمسی خریداری شده است. کتاب خطی «سفینه ملاصدرا» از دو جنبه نسخه‌شناسی و کتاب شناسی قابل بررسی است. از جهت نسخه شناسی کتاب در 394 صفحه بر روی کاغذ اصفهانی نخودی رنگ به خط نستعلیق کتابت شده است.
مرادی بهرام ادامه داد: توضیحی که درباره خط این اثر نفیس باید داد این است که خط بیشتر مؤلفان این ویژگی را دارد که در قالب‌های معمول خوشنویسی نمی‌گنجد و غالبا خط‌های آنها به جهت سرعت در نوشتار نسخ تحریری و نستعلیق تحریری متمایل به شکسته است، خط ملاصدرا در این نسخه نیز همین ویژگی را دارد، در واقع پایه و اساس آن نستعلیق است اما مشخصه‌هایی از نسخ را دارد و به جهت سرعت، در یک جاهایی به سمت ارسال و رها کردن حروف و شکسته رفته است.
وی با اشاره به اینکه جلد اثر تیماج مشکی ساده است، گفت: محتوای کتاب دربردارنده مضامین عرفانی، ادبی، فلسفی و کلامی است و در آن ملاصدرا مطالبی را از آثار حدود 50 عالم، فیلسوف و شاعر پیش از خود برگزیده است که این منتخبات بیانگر علایق و سلایق ملاصدرا در متون ادبی و عرفانی و شاخصی در تشخیص عرفا و ادبای مورد احترام و تمجید وی است.
مرادی بهرام خاطرنشان کرد: در ابتدای این نسخه خطی نیز وقف نامه کتاب از عبدالباقی بن صدرالدین محمد الفیضی آمده است که نشان می‌دهد این کتاب در تملک خاندان فیض کاشانی از علمای مشهور عصر بوده است.
منبع: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران