میراث مکتوب- نسخۀ آنلاین لغت‌نامه دهخدا در وبگاه جدید مؤسسه لغت‌نامه دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی با حضور رئیس دانشگاه تهران رونمایی شد. در این مراسم نیلی احمدآبادی، رئیس دانشگاه تهران، لغت‌نامۀ دهخدا را یکی از ثروت‌های بزرگ ملی برشمرد و گفت: «مرحوم علامه دهخدا با تدوین این لغت‌نامه کار بسیار ارزشمند و بزرگی را محقق کرده و با تدبیر و تلاش یک اثر جاویدان را برای آیندگان به امانت گذاشته است. امروزه به‌رغم توسعه زبان فارسی اما همچنان لغت‌نامه دهخدا به‌عنوان پایه اصلی برای وحدت ملی و یک مرجع رسمی برای زبان فارسی است.»
وی با قدردانی از تلاش‌های صورت گرفته جهت تهیه نسخه آنلاین لغت‌نامه دهخدا، تصریح کرد: «همواره مشاهده می‌شود که در وبگاه‌های مختلف به‌صورت غیر رسمی این لغت‌نامه مورد استفاده قرار گرفته است، خشنودیم که با فعالیت‌های انجام شده در مؤسسه لغت‌نامه دهخدا، هم‌اکنون این اثر ارزشمند از یک مرجع رسمی انتشار یافته و در دسترس علاقه‌مندان به فرهنگ و زبان فارسی قرار گرفته است.»
نیلی احمدآبادی، با تأکید اینکه باید تلاش شود تا این نسخه آنلاین از لغت‌نامه دهخدا در رتبه نخست جستجو قرار گیرد، افزود: «همچنین قابلیت‌های جستجو در این لغت‌نامه باید به نحو مطلوبی ارتقا پیدا کند تا مراجعه‌کنندگان بتوانند به سهولت کلمات مورد نظر خود را جستجو کنند و در کنار آن نیز باید این امکان فراهم آید تا ادیبان و دانشمندان بتوانند نظریات خود را در خصوص نحوه ارائه لغت‌نامه بازگو کنند، دریافت این نقطه‌نظرات یقیناً ارزش‌افزوده و ثروت بزرگی را برای مؤسسه به همراه خواهد داشت.»
در بخش دیگری از این مراسم محمود بی‌جن‌خان رئیس مؤسسه لغت‌نامه دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی گفت: «در راستای دستورالعمل دانشگاه تهران برای ارتقا وبگاه مراکز خود، مؤسسۀ لغت‌نامۀ دهخدا نیز این مهم را که از سالیان پیش در صدد اجرای آن بود در دستور َکار قرار داد و تصمیم گرفته شد همزمان با تغییر وبگاه، لغت‌نامه در دسترس عموم قرار گیرد.»
وی افزود: «با توجه به اینکه مؤسسۀ لغت‌نامۀ دهخدا در بخش آموزش زبان فارسی بیشترین ارتباط را در سطح بین‌المللی با دوستداران زبان فارسی دارد، وبگاه مؤسسه هم از نظر فنی و هم از نظر گرافیک با هدف کاربردی محور ارتقا پیدا کرد. البته این فاز نخست کار است و در آینده دنبال بهینه‌سازی وبگاه خواهیم بود، تا همانگونه که در زمینه آموزش حضوری زبان فارسی در سطح بین‌الملل دارای جایگاه هستیم در فضای مجازی نیز بتوانیم جایگاه مناسبی از خود ارائه دهیم.»
بی‌جن‌خان، ضمن تقدیر از تلاش‌های علی درزی، رئیس پیشین و همکاران مؤسسه جهت اقدامات صورت گرفته، تصریح کرد: «در بخش پژوهش، تألیف لغت‌نامه بزرگ فارسی در حال انجام است. اثری که بعد از اتمام لغت‌نامۀ دهخدا در دستور کار مؤسسه قرار گرفت. تا کنون تمام حرف «آ و الف» در سی جزوه و هفت مجلد و همچنین قسمتی از حرف «ب» در ۹ جزوه و در قالب هشت مجلد منتشر شده است و بقیه در دست تألیف است.»
رئیس مؤسسۀ لغت‌نامۀ دهخدا، با بیان اینکه تا کنون هشت عنوان کتاب آموزش زبان فارسی به غیر فارسی‌زبانان از سوی این مرکز منتشر شده است، اظهار کرد: «این کتاب‌های منتشر شده، بسیار مورد استقبال قرار گرفته است و در حال حاضر تألیف کتاب‌های آموزشی جدید در دستور کار است. در بخش آموزش نیز مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی به‌عنوان اولین مرکز دانشگاهی آموزش زبان فارسی مشغول آموزش زبان فارسی به غیر فارسی‌زبانان است.»
وی در پایان خاطرنشان کرد: «در این مرکز تا کنون بیش از ۲۰ هزار دانشجوی بین‌المللی، زبان فارسی را فرا گرفته‌اند. همچنین دانشجویان این مرکز علاوه بر فراگیری زبان فارسی در زمینه ایرانشناسی و آشنایی با فرهنگ و هنر ایران نیز آموزش‌های لازم را کسب می‌کنند.»
در بخش دیگری از این مراسم اکرم سلطانی، سرپرست بخش تألیف مؤسسه، در خصوص ارائه لغت‌نامه دهخدا در چاپ‌ها و اشکال گوناگون، گفت: «مؤسسۀ لغت‌نامۀ دهخدا، بعد از به پایان رسیدن تألیف لغت‌نامۀ دهخدا در سال ۱۳۵۹ این اثر بزرگ ملی را که به شیوه چاپ سربی منتشر شده بود، بعد از انجام ویرایش، ابتدا در قالب چهارده جلد در سال ۱۳۷۲ و سپس در پانزده جلد به همراه مقدمه در سال ۱۳۷۷ با حروف‌چینی کامپیوتری با کیفیت بسیار مطلوب توانست منتشر کند.»
وی افزود: «بعد از آن با توجه به پیشرفت تکنولوژی، این مؤسسه توانست در سال ۱۳۷۹ لوح فشرده این اثر را در دسترس عموم قرار دهد که تا کنون ۶ روایت آن توسط انتشارات دانشگاه تهران منتشر شده است. همچنین خلاصه‌ای از لغت‌نامه با عنوان فرهنگ متوسط دهخدا در دو جلد در سال ۱۳۸۵ نیز به چاپ رسیده است، بنابراین می‌توان گفت طی این مدت مؤسسه همراه با روند تکنولوژی پیش رفته است. پیشنهاد بارگذاری لغت‌نامه دهخدا در وبگاه مؤسسه از سال‌های قبل ارائه شده بود و دکتر علی درزی رئیس پیشین مؤسسه هم درصدد انجام آن بود ولی به دلیل نبود امکانات و مشکلات دیگر این امر به تأخیر افتاد.»
سرپرست بخش تألیف مؤسسه، در ادامه درباره ویژگی‌های لغت‌نامۀ دهخدا که در وبگاه مؤسسه بارگذاری شده، اظهار کرد: «این لغت‌نامه در درجه نخست در جایگاه اصلی خود و یک وبگاه معتبر دانشگاهی منتشر شده و شورای تألیف مؤسسه بر آن نظارت دارد. دیگر آنکه از نظر فنی معانی مختلف کلمه و هویت‌های دستوری در آن مشخص و بارز شده‌اند. همچنین کاربر می‌تواند علاوه بر جستجو در مدخل‌ها در معانی هم جستجو کند. این امکان در مورد مدخل‌های بلند به کاربر می‌تواند یاری دهد. علاوه بر موارد گفته شده کاربر می‌تواند در صورت پیش آمدن هر سوال در نتیجه جستجو، با شورای تألیف مؤسسه در ارتباط باشد.»
مهدی تجلی، مدیر روابط عمومی و بین‌الملل مؤسسه، نیز با تأکید بر اینکه از نظر قانونی تمام حقوق این لغت‌نامه متعلق به مؤسسۀ دهخدا است، گفت: «متأسفانه ما شاهد انتشار لغت‌نامۀ دهخدا در وبگاه‌ها و اپلیکیشن‌هایی بودیم که بدون کسب مجوز از این مؤسسه صورت گرفته است. از نظر قانونی تمام حقوق این لغت‌نامه متعلق به مؤسسۀ دهخدا است. علامه علی‌اکبر دهخدا در سال ۱۳۲۴ این اثر را به مردم ایران تقدیم کرد و انتشار و حفظ و صیانت از آن را به مجلس شورای ملی واگذار کرد و مجلس شورای ملی نیز با تأسیس سازمان لغت‌نامۀ دهخدا، در سال ۱۳۳۶ این سازمان را به دانشگاه تهران واگذار کرد.»
مدیر روابط عمومی و بین‌الملل مؤسسه، بیان کرد: «علامه دهخدا از دکتر معین، علامه شهیدی و دکتر دبیرسیاقی به‌عنوان همکار و ادامه دهنده راه خود نام بردند و این اندیشمندان علاوه بر کسوت استادی دانشگاه تهران، تا زمانی که در قید حیات بودند، در طبع و نشر این لغت‌نامه نقش اصلی را داشتند. هنوز هم تنی چند از مؤلفان لغت‌نامه همچون دکتر حسن انوری، دکتر رسول شایسته، دکتر سعیدنجفی اسداللهی و دکتر غلامرضا ستوده عضو شورای تألیف مؤسسۀ لغت‌نامۀ دهخدا هستند، بنابراین حقوق قانونی این مؤسسه کاملاً شفاف است.»
وی در ادامه تصریح کرد: «برخی از وبگاه‌ها و اپلیکیشن‌ها به‌صورت غیر قانونی نسخه دیجیتال این لغت‌نامه را که به‌صورت لوح فشرده منتشر شده بود، پس از هک و استخراج دیتای آن، غالباً به شکل نامناسب در فضاهای غیرعلمی مجازی با اهداف سودجویانه و تجاری مورد استفاده قراردادند که علاوه بر غیرقانونی بودن این عمل، چون شناختی نسبت به محتوای لغت‌نامه نداشتند، آن را به‌صورت ناقص عرضه کردند. این نقص شاید در جستجوی یک لغت مشهود نباشد، اما اشکالات فراوانی دارد که همگان متوجه آن نخواهند شد. البته مؤسساتی هم وجود دارند که در حال همکاری با مؤسسۀ لغت‌نامۀ دهخدا هستند.»
تجلی در پایان گفت: «بنابراین حکم کلی این است که هر انتشار بدون مجوز کتبی این مؤسسه غیر قانونی است. ما شکایاتی را از طریق اداره حقوقی دانشگاه تهران مطرح کرده‌ایم که تا کنون چند حکم به نفع مؤسسه نیز صادر شده است، اما تعداد این وبگاه‌ها و یا نرم‌افزارها زیاد است. در هر صورت این دین را بر گردن خود داریم تا از دستاورد علامه دهخدا و یاران او صیانت کنیم، بنابراین اداره حقوقی دانشگاه تهران پیگیر موضوع خواهد بود. همچنین از سایر مراجع مرتبط برای حفظ این اثر ملی، درخواست کمک و همکاری داریم.»
مؤسسۀ لغت‌نامۀ دهخدا به‌عنوان نخستین سازمان در ایران برای تألیف فرهنگ لغت یا واژه‌نامه در سال ۱۳۲۴ و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی به‌عنوان نخستین نهاد دانشگاهی با هدف گسترش و ترویج زبان و ادبیات فارسی در سال ۱۳۶۸ زیر نظر دانشگاه تهران تأسیس شدند. این دو مجموعه پیوسته، در مکانی که دکتر محمود افشار یزدی، استاد دانشگاه تهران، قسمتی از باغ خود را برای سازمان لغت‌نامۀ دهخدا و گسترش زبان و ادبیات فارسی و ایرانشناسی وقف کرده، قرار گرفته‌اند.
منبع: خبرگزاری مهر