نامۀ مرحوم استاد سید محمدعلی جمالزاده به وزیر وقت امور خارجه

میراث مکتوب – نامۀ مرحوم استاد سید محمدعلی جمالزاده به وزیر وقت امور خارجه، جناب آقای دکتر علی اکبر ولایتی و درخواست از ایشان برای تمدید مدت مأموریت سرکنسول وقت ایران در ژنو.

استاد سید محمدعلی جمالزاده (1270-1376 خورشیدی)، بیشک یکی از تأثیرگذارترین چهرههای فرهنگی-ادبی ایران در سدۀ اخیر است. دلبستگی و وابستگی او به فرهنگ و تمدن ایرانی، به رغم سالها اقامت در کشورهای اروپایی چون آلمان و سوئیس، از نامهها، مقالات و نگاشتههای وی به روشنی پیداست. خامۀ روان و شیرین استاد جمالزاده، چنان دلرباست که چون به خواندن نگاشتهای از وی مینشینی، هرگز سر برخاستن نخواهی داشت تا نگاشته را به پایان بری یا آن را به نقطۀ وانهادنی برسانی.

چندی پیش دست بر قضا با کتاب مشاهیر ادب ایران که دورهای چهار جلدی است و سالها پیش از سوی کتابخانۀ ملی به همت جناب آقای علی میرانصاری چاپ و منتشر شده است و جلد چهارم آن ویژۀ استاد جمالزاده است، برخورد کردم. نامه های استاد به بزرگان فرهنگی و ادبی ایران که در آن کتاب منتشر شده است، در کمال ادب، وقار و متانت نگاشته شده و کوتاهی و گویایی آنها، دل و هوش از خواننده میبرد. به هنگام مطالعه، در میان برگهای کتاب به نام منوچهر طالع برخوردم (جلد 4، ص86) و از آنجا که وی خویشاوند سببیام است، از وی درخواست کردم که اگر نامه ای منتشر ناشده از استاد در دست دارد، در اختیارم گذارد تا در این شماره آن را منتشر کنم.

آنچه در اینجا میآید، نامهای است از استاد جمالزاده به تاریخ 10 اسفند 1366 که وی از وزیر وقت امور خارجه، آقای دکتر علی اکبر ولایتی، میخواهد به دلیل خدمات سرکنسول وقت ایران در ژنو-آقای منوچهر طالع- مأموریت او را تمدید کند.

M. A. Djamalzadeh

78….

1206 jenev

ژنو، 10 اسفند 1366

حضور محترم حضرت آقای دکتر علی اکبر ولایتی وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران دام اجلاله مشرف باد

با سلام و احترام بسیار خالصانه بعرض میرساند که مرقومۀ عالی بتوسط سرکنسولی ایران در ژنو عزّ وصول بخشید و مایۀ افتخار و مسرت خاطر ارادتمند گردید و دعا میکنم که خداوند منان به وجود گرامی توفیق روز افزون در انجام وظایف مهم و متعددی که دارید، عطا فرماید. در ژنو خدا را شکر با بودن سرکنسول وظیفه شناس و فعّال و کاردانی مانند آقای منوچهر طالع، اسباب رضایت ایرانیان مقیم ژنو که بر تعدادشان مدام میافزاید و مشتمل بر تاجر و کاسب که در امر واردات و صادرات با ایران مشغولند و علی الخصوص تعداد زیادی پزشک و جرّاح و کحّال و متخصّص گوناگون متعدّد و دانشجویان (اعمّ از دولتی که از قرار معلوم تعدادشان از پنجاه نفر هم متجاوز است) و غیر از اینها که رو به تزاید است کاملاً فراهم است و همه برای ایران و مردم ایران به دعای خیر مشغولیم. گاهی شنیده میشود که ممکن است مدت خدمت سرکنسول ما بپایان نزدیک شود مایۀ تأسف بسیار است چون با داشتن خانواده (عیال و دو طفل و یک دختر تازه بدنیا آمده بنام زهرا و مادر) و مخصوصاً یک دختر و یک پسر که به مدرسه میروند و تازه با زبان محلی آشنا شده و معتاد شدهاند و با زحمتی فراوان دارای خانه و منزل و اسباب منزل مناسب گردیدهاند و از همه مهمتر با مقامات رسمی مملکت و کانتون و قواعد و قوانین و رسوم آشنایی حاصل نمودهاند که امور جاریۀ سرکنسولگری را که به نفع و صلاح اتباع ایران میباشد در جریان صحیح میاندازد [،] فی الواقع جای افسوس بوده در چنین وضع و احوالی که میتوان گفت کماینبغی براه افتاده است، پایان ناگهانی داده شود. در این باب با اجازۀ خود حضرتعالی معروض میدارد که سابقاً (یعنی تا بیست سی سال پیش) اختیار تعیین قونسول و سرقونسول عموماً در ایران با شخص وزیر مختار و سفیر (البته با تصویب مقامات رسمی-یعنی وزارت امور خارجه-[)] بود و عموماً قونسول و سرقونسول را نمایندگان سیاسی ایران در ممالک خارجه از میان اشخاص معتبر و علی الخصوص ثروتمند از اهالی همان ممالک انتخاب میکردند و در این کار سفرا و وزیرمختارها و حتی مقامات عالیّه وزارت امور خارجه در تهران به عایدات نقدی و جنسی قابل اعتنایی دست مییافتند که بصورت نقد و یا هدایا و تحف اِعمال میآمد و بودجه سرکنسولگریها بهمین نحو تأمین میگردید ولی البته گاهی بصورتهای غیر مطلوبی درمیامدکه اسباب رضایت نبود و خدا بخواهد که ایران ما هم مانند سایر ممالک دربارۀ مدّت خدمت کنسول و سرکنسولها فکر اساسیتری بنماید نه اینکه عوض آنکه مأمورین ایرانی با قواعد کار و انجام وظیفه خود آشنائی لازم پیدا کنند بموجب قواعد و ضوابطی که اساس ؟؟؟ و معقولی ندارد آنها را احضار نمایند و کار را از نو به مأمور جدیدی بسپارند که بصیرت و صداقت و سابقۀ لازم ندارد و با مشکلات جدیدی مواجه خواهد گردید. بسیار بسیار معذرت میخواهم که به لقمان حکمت مینمایم و امیدوارم فضولی و جسارتم را بر این کمترین ببخشایند و اطمینان کامل داشته باشند که معروضاتم بحکم خیرخواهی و مصلحت و تجربه است و الّا بدیهی است که هر آنچه خسرو کند شیرین بود.

چون بزودی عید سعید نوروز باستانی فرا میرسد از دل و جان از خداوند منان خواستارم که سلامتی و سعادتمندی و سرافرازی را که یه سین از هفت سین باستانی ما و کشور و ملت ما بشمار میایند به حضرتعالی و و خانوادۀ عزیزتان و به آب و خاک و مردم ایران عطا فرماید.

با ارادتمندی صادقانۀ بسیار

سید محمدعلی جمالزاده

یادداشت از مصطفی ساکت