میراث مکتوب- اثر آیینی «منسوج ابریشمی محرَّماتی کتیبه‌دار» وقف شده از دوره قاجار موجود در گنجینه رضوی همزمان با عاشورای حسینی و آغاز دهه دوم ماه محرم در یکصد و سی و پنجمین برنامه سه‌شنبه‌های علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی رونمایی شد.
دکتر زهرا محسنی، چهره ماندگار میراث فرهنگی و صنایع دستی کشور، با اشاره به عمر 10 هزار ساله پارچه‌بافی در جهان، قدیمی‌ترین منسوج ایران را دارای قدمتی 2 هزار و 700 ساله عنوان کرد.
وی با بیان اینکه در تمام حکومت‌های باستانی ایران صنعت پارچه بافی وجود داشته، به شکوفایی هنر ابریشم‌بافی در ایران اشاره کرد که در دوره ساسانیان آغاز شد و با توسعه این صنعت در اقصی نقاط این سرزمین، در دوره صفویه، ایران بزرگترین صادرکننده ابریشم در دنیا شد. محسنی، این منسوج ابریشمی با بیش از 250 سال قدمت که مزین به کتیبه یاحسین مظلوم است را از جمله نفایس کم نظیر برشمرد.
وی با اشاره به بافت نام ائمه معصوم(ع) از امام علی (ع) تا نام ششمین امام شیعیان، افزود: احتمالا برای این پرده قطعه دومی نیز وجود داشته که در حال حاضر در دسترس نیست که طی آن در کتیبه حاشیه آن نام ائمه معصوم از امام صادق(ع) تا امام زمان (عج) بافته شده است.
دکتر علیرضا کریمی، دکتری تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی و عضو هیئت موسس انجمن هنر اسلامی ایران، نیز در این جلسه به صورت وبیناری حضور یافت و به بررسی تجلی عاشورا در هنر دینی پرداخت.
وی تصریح کرد: پذیرفتن عاشورا به مثابه شکلى از رفتار دینى قابل تبیین است که در این رویکرد، عاشورا سرمشقى براى الگوبردارى در زمان آینده مى شود.
اثری نفیس بیانگر صنعت ابریشم بافی دوره قاجار
در ادامه این مراسم با حضور سیدجواد موسوی، مدیر کل میراث فرهنگی استان خراسان رضوی و سیدهاشم حسینی، مدیر مجموعه آرامگاه فردوسی از منسوج ابریشمی محرَّماتی کتیبه‌دار رونمایی به عمل آمد.
این پارچه کتیبه‌دار متعلق به دوره قاجار که بر عَلَم عزاداری پیچیده میشده ، شَّده پوشی- نوعی از منسوجات آیینی مورد استفاده در آیین‌های مذهبی- در ابعاد عرض 68 و طول 235 سانتیمتر است.
بافته نفیس کتیبه‌دار، دارای طرح مُحَرّماتی با 26 نوار افقی در وسط و دو حاشیه عمودی در دو طرف است که تار آن از ابریشم سفید و پودهای آن از ابریشم الوان بارنگ‌های طبیعی و گیاهی است.
متن اثر دارای نوشته‌هایی در نوارهای افقی به خط ثلث شامل یک بیت شعر در بیان وقف اثر و ماده تاریخ وقف در نوار بالایی است.
«بسم الله الرحمن الرحیم» در دو نوار افقی بالا و پایین اثر، جمعاً در 20 قاب قلمدانی تکرار شده است.
آغاز صلوات کبیره «اللهم صل علی محمد المصطفی» در 4 نوار افقی، آیه شریفه «نصر من الله و فتح القریب و بشر المومنین» در 8 نوار افقی، «یا حسین مظلوم» در 7 نوار افقی و حدیث «مَن زارَهُ لی وَجِّب لَهُ الجَنّه» که در 2 نوار افقی در ابتدا و انتهای پارچه تکرار شده است.
وجود کتیبه‌های حاشیه عمودی به خط ثلث شامل حدیث: « قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صُلِّيَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ: سَتُدْفَنُ بَضْعَةُ مِنِّي بِأَرْضِ خُرَاسَانَ» که در طرفین چپ و راست 4 مرتبه تکرار شده و ادامه صلوات کبیره «المرتضی علی و البتول فاطمه و السبطین الحسن والحسین السجاد علی و الباقر محمد و الصادق جعفر»، از دیگر آثار این شَدِّه است که در هر یک از طرفین چپ و راست 8 مرتبه تکرار شده است.
تاریخ نوشته شده در کتیبه‌های این اثر تاریخی نشان میدهد آغاز بافت این اثر در سال 1201 هجری قمری هم زمان با وقف آن بوده که تا سال 1202 هجری به طول انجامیده همچنین نام بافنده اثر در عبارت «عمل العبد محمدحسین1202» در حاشیه دو نوار افقی حدیث امام رضا (ع) 8 بار بافته شده است.
این برنامه که 18 مرداد در محل موزه قرآن وهدایای مقام معظم رهبری آستان قدس رضوی برگزار شد از طریق لینک https://webinar.aqr.ir/farhangi برای علاقه‌مندان در دسترس قرار گرفت.
منبع: پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه آستان قدس رضوی