میراث مکتوب – رشیدالدین فضل اللّه همدانی (متولّد حدود ۶۴۸هـ/۱۲۵۰م. و مقتول به سال ۷۱۸هـ/۱۳۱۸م.) طبیب، مورّخ، دیوانسالار، و وزیر سه پادشاه سلسلۀ ایلخانی، و طراح اصلاحات گستردۀ اداری، لشکری، و حکومتی در دورۀ غازان خان ، بیش‌تر به اعتبار تألیف‌ها و تصنیف‌های گسترده و متنوّعی که از وی به یادگار مانده و نیز سیاست کشورداری او و اثری که در بازآوردن شیوۀ ایرانیَ مُلکداری در حکومتِ جانشینان هولاگوُ در این سرزمین داشته آوازه یافته است.
سوای جامع الّتواریخ که نخستین تاریخ جامع عالَم شناخته شده، و کتابها و مقاله های علمی او در معارف گیاهی و کانی و نامه های بازمانده از او که سرشار از فواید اجتماعی و ادبی و تاریخی است، مجموعۀ رساله های وی گنجینه ای سرشار از معارف ایرانی و اسلامی و حاوی مباحث فراوان در علوم قرآنی و کلامی است. او پس از فراغت یافتن از تألیف و تدوین جامع التواریخ، و به تشویق ایلخان اولجایتُو، به نگاشتن رساله‌ها در شرح معانی و بسط معارف قرآنی پرداخت، و این رساله ها را نخست در چهار کتاب مجموعۀ رشیدیه (توضیحات، مفتاح التفاسیر، مباحث سلطانیه، و لطایف الحقائق) مرتّب ساخت (حدود سال ۷۰۷هـ)، و پس از آن نیز کتاب بیان الحقائق را از هفده رسالۀ کلامی دیگر فراهم آورد (حدود سال ۷۱۱هـ).
مجموعۀ رشیدیه بخشی است از مجموعۀ عظیم ترِ آثار تألیف و تصنیف رشیدالدین فضل الله موسوم به جامع التصانیف رشیدی و شامل آثار متنوّع او در شرعیّات و معارف الهی، تاریخ، جغرافیای عالم، طب، داروهای ختایی، و سیاست ختایی (چینی)
رشیدالدین فضل الله در بیش‌تر سالهای پادشاهی غازان خان (که در سالهای۶۹۴/۱۲۹۵ تا ۷۰۳/۱۳۰۴ بر تخت بود) و سراسر روزگار حکومت اولجایتو (سالهای ۷۰۳/۱۳۰۴تا ۷۱۶ /۱۳۱۶) با سیاست و تدبیر شایسته امور مملکت پهناور و پُرآشوب ایلخانان را اداره می‌کرد، و همزمان به کارهای اصلاحی و رفاه مردم و حمایت از علما و ترویج علوم و صنایع هم می‌رسید. بسیاری از اصلاحات چهل‌گانه که رشیدالدین در چهل حکایت در بخش آخر «تاریخ مبارک غازانی» در کتاب جامع التواریخ خود وصف کرده و آنها را به غازان خان نسبت داده، در واقع حاصل اندیشه و تدبیر و تلاش خود او بوده است؛ امّا یک سال پس از برنشستن ابوسعید به ایلخانی (۷۱۶ تا ۷۳۶هجری/۱۳۱۶ تا ۱۳۳۵م.) توطئۀ رقیبان و حاسدان به عزل و سپس قتل این وزیر مدَبّرِ دانشمند انجامید (جمادی‌الاوّل ۷۱۸ هـ/ژوئیه ۱۳۱۸).
عمارت دوستی رشیدالدین فضل‌الله در رساله ها، نامه‌ها، و دیگر نوشته های وی نمایان، و در تاریخ معروف است؛ و وقفنامۀ رَبع رشیدی شرحی دقیق و استادانه از بزرگ‌ترین بنیاد خیر اوست.
لطایف الحقایق، کتاب چهارم مجموعۀ رشیدیه، شامل فاتحه و دیباچه و چهارده رساله با عنوانهای زیر است: ۱) فضل الله ۲) طیّ زمان ۳) تفسیر قُل لَو کانَ البَحر مِداداً ۴) سطح و تدویر ۵) الحشر معَ التَعارف ۶) فیض و فایض ۷) کنزالمعانی ۸) آثار معجز نبوی ۹) قبض و بسیط ۱۰) تدرّج و کمال ۱۱) فتوحات ۱۲) خیرات جاریه ۱۳) لا اله الا الله ۱۴)عدد.
چنان که در کتابهای دیگرِ مجموعۀ رشیدیه و بیان الحقایق، مصنّف لطایف الحقایق فهرست دقیقی از مطالب و مباحث هر رساله، که آن را «فواید» خوانده، در آغاز این کتاب آورده است.
رساله های رشیدالدین فضل‌الله، جدا از مباحث دینی و کلامی، ما را با دانش های گوناگون، گوشه‌هائی از تاریخ عهد او، شیوۀ مُلکداری، احوال اجتماعی و زندگی مردم، آداب و رسوم، عقاید عامه، امثال و حِکَم، و نیز شعر و ادب پارسی و عربی آشنا می سازد؛ زیرا که بهره هائی از این دانستنی ها را را در میان سخن آورده، و برای بیان مقصود خود از تمثیل های زیبا و گویهآ حکایات، و امثال و حِکَم پندآموزِ فارسی و عربی بهره گرفته است. بسیاری نکته‌های تاریخی نیز در این رساله‌ها می‌یابیم. نثر رشیدالدین روان و آسان فهم و دور از رمز و کنایه و تکلّف و تصنّع است، هرچند که گه گاه جمله ها و عبارات رساله‌های او بیش از اندازه بلند است. سرعت مصنف مجموعۀ رشیدیّه در نگارش رساله های این مجموعه شگفتی آور است، و خود شرح داده که سه کتاب نخست آن را در مدت حدود هشت ماه تصنیف و تدوین کرده، و در این کار از هر فرصتی در میان مشغلۀ فراوان خود بهره برده است.
اساس تصحیح کتاب حاضر، نسخۀ نفیس خطّی مجموعۀ رشیدیه (حاوی کتابهای چهارگانۀ توضیحات، مفتاح التفاسیر، مباحث سلطانیه، و لطایف الحقایق) در موزه و کتابخانۀ کاخ گلستان در تهران است که در زمان حیات رشیدالدین فضل الله در سال ۷۰۸ هـ/۱۳۱۸م. کتابت شده است.
لطایف الحقایق (2ج) (دفتر چهارم از مجموعه رشیدیه)، رشیدالدین فضل‌الله همدانی، مصحح: هاشم رجب‌زاده، با همکاری سازمان میراث فرهنگی، شمارگان: 500، قطع: وزیری، بها: 1050000 ریال.