میراث مکتوب- فهرست های قدیم مجموعۀ کتاب ها و کتابخانه های ایران به دو دسته تقسیم می شود: گروه اول سیاهه هایی است که تنها برای ثبت موجودی کتابخانه نوشته شده اند و غالباً از حدّ نام کتاب و مؤلف فراتر نمی روند و به همین جهت از لحاظ اصطلاحات نسخه شناسی بسیار فقیرند. گروه دوم فهرست هایی است که علاوه بر معرفی کتاب به جنبه های مختلف نسخه شناسی نیز پرداخته اند و کم و زیاد در توصیف خط و کاغذ و جلد و تزئینات کوشیده اند. این گونه فهرست ها می توانند دست مایه ای برای گردآوری اصطلاحات نسخه شناسی و تدوین روش فهرست نویسی قدما گردد که فهرست کتابخانه سلطنتی ایران نمونه ای از آن است. دلایل اهمیت این فهرست عبارتند از:
۱٫ جزو مفصل ترین فهرست هایی است که برای یک کتابخانه در ایران قدیم نوشته شده است.
۲٫ جزو منابع ضروری برای آشنایی با روش فهرست نویسی قدما و اهمیت هر جزء کتاب نزد آنها و اصطلاح شناسی ایشان است.
۳٫ کتابهای این کتابخانه همچنان موجود است و نسخه ها را می توان با این فهرست تطبیق داد و دقائق و ظرایف ذکر شده در آن را در خود نسخه ها مطالعه کرد و از این راه به تعریف دقیقتر اصطلاحات علم نسخه شناسی دست یازید.
۴٫ این فهرست حاصل کار حداقل سه کتابدار کتابخانه سلطنتی است. از این جهت هم برای نشان دادن روش فهرست نویسی در ایران منبع قابل توجه و مهمی به شمار می رود و هم از جهت اتقان و صحت متنش.
۵٫ این فهرست پیش از آنکه بخشی از موجودی کتابخانه سلطنتی به کتابخانه ملی منتقل شود، فراهم آمده است.
۶٫ روش توصیف مرقعها و نسخه های تزئینی و مجالس تصاویر به شیوه ای است که می تواند الگو باشد.
۷٫ برای اولین بار در توصیف نسخه های خطی بارقه هایی از سبک شناسی تزئینات و کتاب آرایی را می توان دید.
۸٫ ویژگی منحصر به فرد دیگر، در تاریخ های فهرست نگاری و تحویل کتب است که نویسندگان در بیشتر فردها خود را ملزم به ثبت آن دانسته اند.
در مجموع، این فهرست نشان می دهد سنت فهرست نگاری در ایران بسیار دقیق تر و بهتر از آن چیزی بوده که تاکنون تصور می شده است. به همین جهت سید محمدحسین حکیم سعی کرده تک تک ویژگی ها و کدهایی که اکنون در فهرست نگاری نسخه های خطی رایج است را با این فهرست مطابقت دهد.
فهرست کتابخانه سلطنتی ایران (تألیف شده در ۱۳۲۸-۱۳۳۸ ق)ـ نسخه برگردان دستنویس شماره ۲۱۵۶۴ کتابخانه مجلس شورای اسلامی؛ با مقدمه سیدمحمدحسین حکیم؛ تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی؛ قطع وزیری؛ ۱۷۶+۱۲۳۰ صفحه
برای اطلاعات بیشتر به خبر انتشار کتاب در سایت کتابخانه مجلس مراجعه نمایید.
۱٫ جزو مفصل ترین فهرست هایی است که برای یک کتابخانه در ایران قدیم نوشته شده است.
۲٫ جزو منابع ضروری برای آشنایی با روش فهرست نویسی قدما و اهمیت هر جزء کتاب نزد آنها و اصطلاح شناسی ایشان است.
۳٫ کتابهای این کتابخانه همچنان موجود است و نسخه ها را می توان با این فهرست تطبیق داد و دقائق و ظرایف ذکر شده در آن را در خود نسخه ها مطالعه کرد و از این راه به تعریف دقیقتر اصطلاحات علم نسخه شناسی دست یازید.
۴٫ این فهرست حاصل کار حداقل سه کتابدار کتابخانه سلطنتی است. از این جهت هم برای نشان دادن روش فهرست نویسی در ایران منبع قابل توجه و مهمی به شمار می رود و هم از جهت اتقان و صحت متنش.
۵٫ این فهرست پیش از آنکه بخشی از موجودی کتابخانه سلطنتی به کتابخانه ملی منتقل شود، فراهم آمده است.
۶٫ روش توصیف مرقعها و نسخه های تزئینی و مجالس تصاویر به شیوه ای است که می تواند الگو باشد.
۷٫ برای اولین بار در توصیف نسخه های خطی بارقه هایی از سبک شناسی تزئینات و کتاب آرایی را می توان دید.
۸٫ ویژگی منحصر به فرد دیگر، در تاریخ های فهرست نگاری و تحویل کتب است که نویسندگان در بیشتر فردها خود را ملزم به ثبت آن دانسته اند.
در مجموع، این فهرست نشان می دهد سنت فهرست نگاری در ایران بسیار دقیق تر و بهتر از آن چیزی بوده که تاکنون تصور می شده است. به همین جهت سید محمدحسین حکیم سعی کرده تک تک ویژگی ها و کدهایی که اکنون در فهرست نگاری نسخه های خطی رایج است را با این فهرست مطابقت دهد.
فهرست کتابخانه سلطنتی ایران (تألیف شده در ۱۳۲۸-۱۳۳۸ ق)ـ نسخه برگردان دستنویس شماره ۲۱۵۶۴ کتابخانه مجلس شورای اسلامی؛ با مقدمه سیدمحمدحسین حکیم؛ تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی؛ قطع وزیری؛ ۱۷۶+۱۲۳۰ صفحه
برای اطلاعات بیشتر به خبر انتشار کتاب در سایت کتابخانه مجلس مراجعه نمایید.
معرفی کتاب از زکیه بیات