میراث مکتوب – فرهنگ اجمالی مصور معماری اسلامی ایران تالیف مریم کامیار، به تازگی از سوی بنیاد دانشنامه‌نگاری ایران منتشر شده است.
واقعیت این است که فرهنگ‌های تخصصی مستلزم تراکم علم و تحقیق فراوان هستند. هنگامی که فعالیت علمی و تحقیقی در حوزه‌ای از دانش به میزانی است که احاطه بر آنها برای ادامه تحقیقات علمی دشوار می‌شود، فرهنگی در آن حوزه تعریف می‌شود تا انعکاسی جامع و اجمالی از دانش آن حوزه باشد. در صورتی که در این موضوع تراکم تحقیق چندان نیست که تدوین فرهنگی تصویری را به راحتی میسر کند.
اگرچه در بسیاری از جنبه‌های معماری ایران اسناد تصویری کافی گردآوری شده، با این وجود آرشیوهای ذی‌ربط، تصاویر را به راحتی در اختیار محققان قرار نمی‌دهند اما فرهنگ اجمالی مصور معماری اسلامی ایران، امکاناتی را در ارائه اسناد و اطلاعات تصویری در اختیار مخاطبان قرار می‌دهد.
وجهه اصلی این فرهنگ تصویری بیشتر آموزشی است تا دانشنامه‌گی و بنیادی‌ترین بخش پژوهشی این اثر تصویر است. این اثر مجموعه‌ای آموزشی است که بر ساحت‌های مغفول‌مانده‌ای از آثار معروف تاکید دارد. از آنجایی که معماران، محققان، دانشجویان و همه استادان این رشته علمی به تمام تصاویر معماری در آرشیوهای مختلف دسترسی ندارند و از طرفی برخی از تصاویر موجود در بایگانی‌های معماری مربوط به سال‌ها قبل بوده و با وسایل فنی و نرم‌افزاری جدید فاصله دارد -به‌گونه‌ای که تصاویر از روشنی و شفافیت برخوردار نبوده و زاویه تصویربرداری نیز بعضا مناسب انتخاب نشده است- این اثر می‌تواند برای فعالان این حوزه بسیار مفید واقع شود.
این اثر با ارائه تصاویر و نگاره‌های سه‌بعدی و جدید از مؤلفه‌های مهم معماری ایران در اماکنی چون مدرسه، مسجد، حمام و خانه‌های تاریخی، لطایف و دقایق و ظرایف معماری و هنر اعجاب‌انگیز معماران خلاق، خوش‌ذوق و فهیم ایرانی فرهنگی جامع در حوزه معماری به شمار می‌رود.
مریم کامیار در پیشگفتار این کتاب می نویسد: «معماری ایران، برگرفته از «سنت» ازلی، مقتضای حال است. اشاره به مفهوم سنت در تاریخ معماری، شرح اصول ثابتی است که در مقاطع مختلف زمان کاربرد داشته‌اند. توجه به سنت، در عین حال تداوم فرهنگی است که آموزه‌ها و دانش موجود را به نسل بعدی منتقل می‌کند. سنت، به معنی خلق‌وخوی و عادت نیست و به شیوه گذرای یک عصر مستعجل اطلاق نمی‌شود. ضروری‌ترین پایه سنت، مذهب است و تا زمانی که فرهنگ نشأت گرفته از آن است زنده است، پایدار و پابرجاست. پایه دیگر سنت، هنر است.»
این مؤلف در بخشی از کتاب به تمدن اسلامی و تاثیر آن در فرهنگ و معماری ما اشاره می‌کند. او این تمدن را ارائه‌دهنده نمونه‌های برجسته تمدنی می‌داند که در آن تداوم اصول تبدیل‌ناپذیر به روشنی پیداست. معماری اسلامی چیزی جز تفکر و تعمق در عالم ماده نیست. این هنر تاکنون به‌ندرت به منظور درک مفاهیم ساختاری‌اش مورد بررسی قرار گرفته است و کتاب حاضر برای اولین بار معماری سنتی اسلامی را بر بستر ایرانی‌اش، از دیدگاه تصویری و مفاهیم ساختاری مورد بررسی قرار می‌دهد.
در نهایت هدف مجموعه مذکور، ارائه تصاویری بود که شناخت فضاهای معماری اسلامی ایران را برای دانشجویان آسان کند.
محور اصلی کتاب حاضر، تکمیل تعاریف معماری به‌وسیله تصویر است و سعی شده از محدوده تصاویر اختصاص‌یافته متعلق به هر مدخل خارج نشود، اما در مواردی برای آنکه ارتباط فضای موردنظر با معماری مجموعه‌ای که در آن قرار گرفته مشخص شود، به تشریح عملکرد زمینه‌های دیگر نیز پرداخته شده است. در این اثر برخی تصاویر برای نخستین بار، با نرم‌افزارهای معماری ترسیم شده است.
فرهنگ اجمالی مصور معماری اسلامی ایران نوشته مریم کامیار با ویراستاری مسعود امیرخانی اواخر سال 96 توسط بنیاد دانشنامه نگاری با قیمت 25000تومان منتشر شده است.
منبع: خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)