میراث مکتوب – یکی از مولفین و مترجمین مهم و کمتر شناخته شده مؤسسۀ بیت الحکمه در بغداد عصر عباسی، شخصی است از مسحیان فرقه ملکیت به نام قسطا بن لوقا.
او که از چهره‌های علمی پر کار سدۀ سوم هجری است با تراجم و تالیفات گسترده خود، نقش مهمی در انتقال دانش یونانی به محیط اسلامی ایفا کرد و بدین جهت می توان وی را در زمرۀ کسانی شمرد که مقدمات بالندگی بیشتر مباحث اندیشگانی و علمی را در سدۀ چهارم هجری، یعنی اوج عصر تمدن اسلامی، پدید آوردند. یکی از کتب مهم و شاید مهمترین کتاب تالیفی وی کتابی است با نام «کتاب الفرق بین الروح و النفس و قوی النفس و ماهیة النفس» که از یک سوی در هم تنیدگی علوم فلسفی و پزشکی در آن زمانه را نشان میدهد و از دیگر سوی توضیح مناسبی درباره نحوه ارتباط میان نفس و بدن ارائه میدهد و همین توضیح در درک نظام فکری بسیاری از فلاسفه مسلمان که پس از وی زیسته‌اند، یاری دهنده است.همچنین این کتاب می تواند در نتقیح دو تعریف روح و نفس نزد قدما و کاربرد مختلف و همواره پرسش برانگیز این واژگان موثر واقع شود.
بر حسب تحقیقات پنج نسخه خطی از این کتاب باقی مانده است. محقق در کتاب حاضر برای اولین بار اقدام به ترجمۀ فارسی این کتاب می نماید و با توجه به اغلاط موجود در تصحیح پیشین، به تصحیح مجدد متن مبادرت ورزیده است. در بخش دوم این کتاب به برخی از جنبه های مسأله تفاوت میان کاربرد واژگان روح و نفس اشاره می کند. سپس در بخش سوم زندگی‌نامه‌ای از قسطا بن لوقا بر اساس منابعییی همچون الفهرست ابن ندیم، عیون الانبا فی طبقات الاطبا ابن ابی اصیبعه و اخبار العلما قفطی و … ارائه داده و کتب تالیف و ترجمه او را در کتابخانه‌های مختلف جهان ردیابی کرده است و در بخش چهارم به خود کتاب پرداخته و تصحیح مجدد آن را همراه با درج نسخه عکسی از نسخه خطی آورده است.
قسطا بن لوقا، فرق بین روح و نفس، تحقیق و ترجمه: بهرام زاهدی، تهران، مولی، قطع: رقعی، بها: 250000 ریال، 1396.