میراث مکتوب- دومین جلسه از نشست‌های مجازی «از هفت شهر عشق تا هزار وادی اندیشه» در بزرگداشت عطار و خیام نیشابوری در شامگاه اوّل اردیبهشت، به همّت گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه حکیم سبزواری، انجمن ترویج زبان و ادب فارسی ایران (شعبه خراسان) و مرکز فرهنگی و بین الملل شهر کتاب برگزار شد.
در این نشست، جواد محقق نیشابوری و امیر الهامی پیرامون «بوطیقای موسیقی شعر در مثنوی های عطار» و «عطار و رباعی سرایی» سخن گفتند و دبیر نشست زهراسالاری بود.سخنران نخست، عنوان کرد معمولاً زمانی که از موسیقی شعر سخنی به میان می‌آید ذهن مخاطبان ناخودآگاه متوجّه قالب هایی چون غزل یا رباعی می شود که به قول قیصر امین پور ،آینه هایی ناگهانی هستند و بار عاطفی در آن ها قوی‌تر است. عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان افزود: قالب مثنوی در این زمینه کمی محدودیت دارد و آن رنگارنگی و تنوعی موسیقایی که در غزل شاهدش هستیم را ندارد و این شاید برخاسته از ویژگی های درونی و ذاتی این قالب ادبی باشد. به گفتة این عضو موسس خردسرای فردوسی، جلوه های موسیقایی در مثنوی های عطار بسیار بالا و چشمگیر است اگرچه این حرف به معنای آن نیست که بخواهیم ادعا کنیم که همه آن چه در این حوزه از بیان و بنان عطار صادر شده آگاهانه بوده و او به همه این دقایق و ظرایف هنری توجه داشته است. وی ادامه داد:: با این همه امّا، انکار کردنی هم نیست که عطار برخلاف مولانا یکسره متوجّه ابلاغ پیام و انتقال معنا در شعرش نبوده بلکه به حوزه خیال و هنر نورزی در حوزه کلام هم التفات داشته و حتی به آن افتخار هم می کرده است. وی با بیان این که دامنةکار بررسی موسیقی در شعر، مبتنی بر درنگ در چهار حوزه عروض، قافیه بیرونی، موسیقی درونی و موسیقی معنوی است. وی یادآور شد: متاسفانه دایره مطالعات نظری در این حوزه در کشور ما بسیار محدود است و پس از انتشار کتاب موسیقی شعر محمدرضا شفیعی کدکنی که اکنون بیش از چهار دهه از عمر آن سپری می شود، هنوز اثر مستقل دیگری در این زمینه به طبع نرسیده است. محقق نیشابوری، تکرار( (اعم از تکرار واج، هجا و کلمه) و التزام و تکرار واژگان در دو محور افقی و عمودی شعر را از جمله ویژگی های سبکی عطار در مثنوی هایش برشمرد و تاکید کرد: این ویژگی ها که به تفاریق در تمام مثنوی های عطار به چشم می‌خورد از حیث کیفیت و کمیت قابل تامل هستند و من امیدوارم که بتوانم حاصل تحقیقات خودم را در این زمینه به زودی منتشر و در دسترس علاقه مندان قرار دهم.
در ادامه امیر الهامی، پژوهشگر حوزه عطار شناسی و فرهنگ عامه به بحث در خصوص عطار و رباعی سرایی پرداخت. وی با بیان این که اساساً رباعی قالبی است که شاعران از آن برای بیان تاملات شخصی و واردات قلبی خاص بهره برده‌اند، تاکید کرد: نگاهی به تاریخچه رباعی سرایی از ابن سینا تا خیام، به خوبی این معنا را تصدیق می‌کند اما عطار در این زمینه و اساساً در قالب محتوایی رباعی تحول چشمگیری را رقم زده است. وی افزود: یکی از برجسته ترین وجوه امتیاز رباعیات عطار این است که با خواندن آن ها می توانیم تمام فرازوفرودهای زندگی و حیات انسانی را در آینه آن ها مشاهده کنیم. مدرّس دانشگاه خیام همچنین تصریح کرد: ویژگی برجسته دیگری که در رباعیات عطار به چشم می‌خورد توصیف جلوه‌های تغزلی است و او این کار را با چنان هنرمندی و ظرافتی انجام می دهد که انگار همین امروز سروده شده اند. وی خاطرنشان کرد: باور کردنی نیست که شاعری بتواند دغدغه های عاشقانه خودش را این چنین با ظرافت در قالب رباعی متجلّی کند و این، بی‌گمان اتفاقی است که تا پیش از عطار در شعر هیچ شاعر دیگری سابقه نداشته است. الهامی از عطار به عنوان سلسله جنبان یک جریان عرفانی با طراوت نام برد و خاطرنشان کرد او در عین پایبندی به مبانی زیبایی شناسی رباعی و نیز طرح آلام اجتماعی مردم در آن، پایبندی خودش را به اصول طریقت عرفانی از دست نمی دهد و همنوا با بزرگانی چون مولانا، تصاویر و تعابیر روحنواز متعددی را در رباعیات خودش پیش چشم مخاطبان قرار می دهد. وی با استناد به گفته ای از محمدرضا شفیعی کدکنی مبنی بر این که شناخت رباعیات عطار راهی برای مطالعه وسیع‌تر در رباعیات خیام است، اظهار کرد: رنگارنگی و تنوع آنات در رباعیات عطار به گونه‌ای است که در آن ها از مفاهیم خیام واره ای چون خوش باشی و دم غنیمتی تا توصیه به زهد و توبه به چشم می‌خورد و این از آن جا ناشی می‌شود که او در شعرش زندگی می‌کند و رنگ هیچ نقابی را بر چهره ندارد..الهامی در پایان از رباعیات خیام به عنوان خشتی زرین در پیکره فرهنگی کشور یاد کرد که اگر آن را از بنای باشکوه شعر و ادب فارسی برگیریم، خلااش به روشنی محسوس خواهد بود.
نشست سوم ازنشست های علمی- پژوهشی«از هفت شهر عشق تا هزار وادی اندیشه» دربزرگداشت خیام نیشابوری، در ۸ اردیبهشت ۱۴۰۰ برگزار می شود و درآن حسن دلبری دربارة «خیام،جشنوارة تناقض» و فاطمه
ماه وان دربارۀ «نگاره های رباعیات خیام؛ از تصویر شرقی تا تفسیر غربی» سخن خواهند گفت.گفتنی است، علاقه مندان می توانند این نشست های وبیناری را از نشانی برخط https://meeting۵.hsu.ac.ir/b/hak-ktd-vwg پی گیرند.
منبع: پایگاه اطلاع‌رسانی شهر کتاب