همواره پزشکان و مورخان دانش پزشکی و زیر گروه‌های آن بر آن بوده‌اند که افزون بر چگونگی پیدایش دانش پزشکی و آغازگاه آن، زندگی‌نامه بنیان‌گذاران و دیگر پزشکان را گرد آورند. ابن‌ندیم وراق بغدادی (ز: ۳۷۷ق/۹۸۷م) بسیار کوتاه دربارۀ آغازگاه این دانش و بیوگرافی برخی از پزشکان ایرانی و یونانی در فن سوم مقالت هفتم کتاب فهرست یا فوز العلوم خود یادداشت‌هایی را می‌نگارد و نیز در همین دوره ابن‌جلجل سلیمان فرزند حسان اندلسی (ز: ۳۷۲ق/۹۸۲م) در کتاب خود طبقات الاطباء و الحکماء در نه گروه نام و پاره‌ای از کتاب‌های پزشکان و کوتاه‌شده‌ای از زندگانی هر یک یاد می‌کند. همچنین قاضی صاعد اندلسی (۴۲۰-۴۶۲ق/۱۰۲۹-۱۰۷۰م) در کتاب خود تعریف بطبقات الامم آگاهی‌هایی را دربارۀ برخی از پزشکان آورده است. جمال‌‌الدین قفطی (۵۶۸-۶۴۶ق/۱۱۶۷-۱۲۴۸م) بوحسن علی فرزند یوسف وزیر و تاریخ‌نگار و منشی درکتابش إخبار العلماء بأخبار الحکماء یا تاریخ الحکما چکیده‌ای از تاریخ پزشکی و نام‌آوران آن تا سدۀ هفتم هجرت می‌آورد. تاریخ‌نگاران یاد شده و اندیشمندانی دیگر بودند که نام و نشان ایشان در کتاب عیون الانباء یاد شده، ولی اکنون هیچ رد و نشانی از کتاب‌هایشان نیست، زمینه‌ای را برای گردآوری کتابی سترگ عیون الانباء فی طبقات الاطباء به وسیله ابن‌ابی‌اصیبعه گشت.
کتاب عیون الانباء نه تنها دربرگیرندۀ نام پزشکان و کتاب‌های پزشکی ایشان است؛ بلکه نام کتاب‌های علوم ریاضی و اخترشناسی و اختربینی و فلسفه و منطق و ادبیات و طبیعی و دانش‌های وابسته همچون کیمیا و سیمیا و علوم غریبه آورده است. ابن‌ابی‌اصیبعه به زیبایی و گستردگی دربارۀ آغازگاه دیگر دانش‌ها و چگونگی پیشرفت و دگرگونی آن‌ها، نیز گوشه‌هایی دارد و افزون برآن سروده‌هایی از برخی پزشکان یاد می‌کند. کتاب فراگیر تاریخ پزشکی و دندان‌پزشکی و زیرگروه‌های آن‌ها و بیوگرافی برخی از پزشکان ایران و یونان و هند و مصر و شمال آفریقا و جنوب اروپاست.
افزون برآن، کتاب دربرگیرندۀ تاریخ ادبیات و هیات و ستاره‌شناسی و اختربینی و دیگر دانش‌هاست.
بیشتر پزشکان نام برده در سرزمین‌های اسلامی از فرارودان تا جنوب اروپا ایرانی بوده و یا پرورش‌یافتگان ایرانیان بوده‌اند و جا پژوهشگران به ردیابی نام و نشان هر یک از ایشان که در یکی از گروه‌بندهای پانزدگانۀ کتاب بپردازنند. نخستین بار شادروان جعفر غضبان با مقدمۀ دکتر محمود نجم‌آبادی یک‌سوم آن را در سال ۱۳۴۹ برگردانده، پخش کردند، ولی افسوس نتوانستند آن را به پایان رسانند، یادشان گرامی باد. و اکنون پس از چهل و اندی سال دکتر محمدابراهیم ذاکر پس از چند سال تلاش شبانه‌روزی، برگردان پارسی آن را با همیاری برخی از اندیشمندان و جامعۀ گیاه‌درمانی ایران در سه جلد و بیش از هزار و پانصد برگه به چاپ رسانیدند.
برگردان عیون الانباء راه پژوهش را برای دانشمندان پارسی‌زبان، به ویژه پزشکان و دندان‌پزشکان و پیراپزشکان و دانشجویان و پژوهشگران تاریخ علم، به ویژه تاریخ پزشکی و دندان‌پزشکی می‌گشاید.
برگردان کتاب دربرگبرندۀ چهار مقدمه و یک سپاس‌نامه و متن کتاب دربرگیرندۀ مقدمۀ نویسنده پانزده بخش / باب است، چکیدۀ آن:
کتاب یکم:
نخست، مقدمه‌ها: الف) سخن خانم دکتر زهرا حیدری داویجانی دبیرکل جامعۀ گیاه‌درمانی ایران؛ ب) تقریظ از دکتر مهدی محقق؛ ج) ردیابی نسخه‌های خطی کتاب عیون الانباء در کتابخانه‌های ایران و سراسر جهان، کوته‌شده‌های این کتاب، بررسی نسحه‌های چاپی آن و تفاوت‌های میان آن‌ها از استاد احمد منزوی؛ د) درآمدی بر تاریخ پزشکی، بررسی چگونگی پیدایش پزشکی از دیدگاه ابن‌ابی‌اصیبعه و دیگر تاریخ‌نگاران، ردیابی کتاب‌های تاریخ پزشکی‌نویسی، و زندگی‌نامۀ ابن‌ابی‌اصیبعه، نگاشته‌های او و واکاوی کتاب عیون الانباء از دیدگاه فهرست‌نگاران و تاریخ‌نویسان و جایگاه آن از برخی خاورشناسان و ویژگی‌های آن و برگردان‌های آن و در پایان سپاس‌نامه از دکتر محمدابراهیم ذاکر؛
دوم، متن کتاب: دیباچۀ ابن‌ابی‌اصیبعه؛
بخش یکم: چگونگی پیدایش دانش و هنر پزشکی؛
بخش دوم: پزشکان آغازگر و پایه‌گذار دانش و هنر پزشکی، پنج تن، مانند سه هرمس و اسکلیپوس و ایلق؛
بخش سوم: گروه پزشکان از تبار اسکلیپوس، پنج تن، مانند غورس، مینس، برمانیدس، و اسکلیپوس دوم؛
بخش چهارم: گروه پزشکانی که بقراط دانش پزشکی در میان ایشان گستراند و زندگی‌نامۀ بقراط، سوگندنامه، شاگردان او و نیز زندگی‌نامۀ روفس، دیاسکوریدوس عین‌زربی، فیثاغورس، سقراط، افلاطون، ارسطو و اسکندر افرودیسی، همگی بیش از بیست تن‌اند؛
بخش پنجم: پزشکان دوران جالینوس، زندگی‌نامه، و کتاب‌های جالینوس و برخی از پزشکان بلندآوازه پس از او، مانند: اصطفن، انقیلاوس، مغنس، اریباسیوس، پولس، دیاسکوریدوس، ایرون، و فیلغریوس که بیش از بیست تن‌اند؛
بخش ششم: گروه پزشکان اسکندرانی، به ویژه یحیای نحوی و پزشکان هم‌روزگار ایشان، مانند شمعون، اهرن قس، یوحنا فرزند سرابیون، برطلاوس، سندهشار، قهلمان، بوجریح راهب، سرجیس راس العینی و غریغوریوس، بیش از بیست و چهار تن‌اند؛
بخش هفتم: پزشکان عرب و ناعرب دوران آغازین اسلام، مانند حرث فرزند کلده، نضر فرزند حرث، ابن‌اثال، حکم دمشقی، تیاذوق و زینب بنی‌اود، ده تن نام‌آورند؛
بخش هشتم: پزشکان سریانی زبان که همگان فارغ‌التحصیلان گندی‌شاپور بودند و یا از شاگردان ایشان، مانند: پنج نسل از خاندان بختیشوع، خصیب، لجلاج، خاندان طیفوری، خاندان سهل، ماسرجویه، ایوب ابرش، خاندان ماسویه، خاندان ماسه، حنین فرزند اسحاق و خاندانش، ابن‌صهاربخت، ابن‌ماهان و ساهر، سی و هشت تن‌اند؛
پیوست: فرمانروایان و حکومت‌گران دوران آغازین اسلام از خلیفگان راشدین تا خاندان اموی شام و عباسیان؛
کتاب دوم:
بخش نهم: پزشکان مترجم متن‌های یونانی و سریانی به زبان عربی، مانند: جورجیس، خاندان حنین، قسطا فرزند لوقا، ماسرجیس، فثیمون، اطاث، ایوب رهاوی، خاندان بختیشوع، ابن‌بکس، و خاندان بطریق، و جز ایشان؛ همچنین دستور دهندگان به ترجمه به جز خلیفگان، مانند: فرزندان موسا، ثادرس اسقف و محمد فرزند عبدالملک زیات چهل و هشت تن‌اند؛
بخش دهم: پزشکان سرزمین عراق و جزیره و دیاربکر، مانند: یعقوب کندی،احمد سرخسی، خاندان قره حرانی، ابن‌وصیف، عبدوس، مروزی، دیلم، ابن‌کشکریا، ابن‌دینار، ابن‌بکس، ابن‌بختویه، مسکویه، خاندان اثردی، ابن‌جزله، ماردینی، بونصر مسیحی، ابن‌مارستانیه، ابن‌سدیر، ابن‌هبلآ موسی فرزند سیار، و علی فرزند عباس مجوسی، هشتاد و پنج تن‌اند؛
بخش بازدهم: پزشکان سرزمین ایران، تیادروس، برزویه، علی تبری، رازی، احمد تبری، سجستانی، ابخیر فرزند سوار، ابن‌هندو، فسوی، بوسهل مسیحی، ابن‌سینا، ایلاقی، بیرونی، ابن‌مندویه، ابن‌ابی‌صادق، طاهر سجزی، فخر رازی، ساموییل، سمرقندی، و اسماعیل جرجانی، بیست و پنج تن‌اند؛
بخش دوازدهم: پزشکان هندی، مانند: کنکه، صنجهل، شاناق، جودر، منکه، ابن‌بهله، شش تن‌اند؛
بخش سیزدهم: پزشکان سرزمین مغرب / شماال آفریقا، مانند: ابن‌جزار، ابن‌سمینه، ابن‌سمع، زهراوی، کرمانی، ابن‌خلدون، جواد نصرانی، طملون، فرزندان یونس حرانی، اشبونی، ابن‌هیثم، ابن‌جلجل، ابن‌بغونش، ابن‌وافد، ابن‌خیاط، ابن‌ذهبی، ابن‌ناش، حسدای، ابن‌سمجون، ابن‌بکلارش، ابن‌باجه، خاندان زهر، ابن‌رشد، مصدوم، ابن‌اصم، هشتاد و نه تن‌اند؛
بخش چهاردهم: پزشکان مصر، مانند: بلیطان، این‌زیرک، ابن‌توفیل، خلف طولونی، نسطاس، بالسی، ابن‌بطریق، اعین، سهلان، موصلی، ابن‌مقشر، ابن‌هیثم، امیر مبشر، ابن‌رضوان، افراییم، ابن‌عین، بلمظفر، ابن‌جمیع، اسسعد، رییس موسا، هبه‌الله،ابن‌ابی‌حوافر، خونجی، بوحلیقه، ابن‌بیطار، پنجاه و هشت تن‌اند؛
کتاب سوم:
بخش پانزدهم: پزشکان سرزمین شام، مانند: بونصر فارابی،رقی، یبرودی، سکری، ابن‌بذوخ، جلیانی، ابن‌نقاش، بیاسی، سکره، شهاب‌الدین سهروردی، شمس‌الدین خویی، رفیع‌الدین جیلی، شمس‌الدین خسروشاهی، ابن‌ساعاتی، سیف‌الدین آمدی، ابن‌مطران، ابن‌لبودین، رخبی، بغدادی، ابن‌سقلاب، امین‌الدوله، رشیدالدین، ابن‌سویدی، دنیسری، سامدی و ابن‌قف، شصت و سه تن‌اند؛
پیوست (۱): فرمانروایان و حکومت‌گران ایران و عراق و اسپانیا و آفریقا، مانند: ایران، طاهریان و صفاریان و سامانیان زیاریان حسنویه و بویه و اسماعیلیان و سلجوقیان؛
اسپانیا: خاندان امویان و حمودی و عباد و افطس و صمادخ و عامر و نجیب، مرابطان، موحدان و هود؛
آفریقا: خاندان ادریسیان، اغلبیان، مدرار؛
پیوست (۲): نقشۀ دستی از جهان اسلام، از فرارودان و هند تا سراسر ایران و آسیای خاوری و باختری و شمال آفریقا و جنوب اروپا از کتابخانۀ ملی ایران؛
کتاب عیون الانباء فی طبقات الاطباء ابن‌ابی‌اصیبعه
دربرگیرنده‌ی: زندگی‌نامه‌ی پزشکان آموزگارانشان و شاگردانشان و کتاب‌هایشان و شیوه‌ی درمانگری ایشان و جهان‌بینی و طرز تفکر آنان است. همچنین افزون بر تاریخ پزشکی به تاریخ ادبیات و شناسایی کتاب‌ها و روشن‌کردن شیوۀ نگرش‌ها در هر دوره و روابط اجتماعی قشر با سواد جامعه، به ویژه پزشکان در آن روزگار پرداخته است هر چند سخنش درباره‌ی ایران کم است، ولی پزشکان ایرانی مهاجر به سرزمین‌های دیگر را نیز یاد کرده که برخی از ایشان نسبتی به شهرهای ایران بزرگ داشته‌اند.