ميراث مكتوب- دكتر منصور پهلوان در چهل و هشتمين نشست مركز پژوهشي ميراث مكتوب، گفت: سيد رضي و همين طور سيد مرتضي، يك نقش چشمگير و بلندي در تدوين و نشر علوم اسلامي دارند.
وي در اين نشست كه با عنوان«بزرگداشت سيد مرتضي و سيد رضي»، روز دوشنبه 10 مهر 85 در اين مركز برگزار شد، افزود: تا قبل از اين دو بزرگوار، تقريبا مباحث اجتهادي و مباحث عقلاني و مباحث كلامي دايره اش خيلي محدود بود و توسط اين ها عقل و نقد و نظر وارد حوزه حديث، تفسير، قرآن و فقه شد. در كتب شرح حال، نقل است كه شيخ مفيد كه درس مي گفت و از مجتهدين بزرگي پاي درس او مي نشستند، يك شب در عالم رويا مي بيند كه حضرت فاطمه زهرا ( عليها سلام ) تشريف آوردند و دو تا فرزند خردسال خودشون امام حسن و امام حسين را به نزد كرسي شيخ مفيد آوردند و به شيخ مفيد گفتند كه:(يا شيخ عَلِمهُما الفقه). شيخ مفيد از خواب بيدار مي شود و خيلي ناراحت كه كار غرور و تكبر تو به جايي رسيده كه مي خواهي تدريس به حسين بكني و گريه مي كند و خيلي متاثر مي شود. فردا با زحمت به كرسي درس خودش مي نشيند و متحير كه چي بگويد، ناگاه مي بيند كه يك خانومي به همان شكلي كه شب در عالم رويا ديده، دو تا فرزند خردسال، يكي سيد رضي و يكي سيد مرتضي را به نزد او مي آورد و همان جمله را تكرار مي كند كه:(يا شيخ عَلِمهُما الفقه)، به اين دو تا فرزند من، فقه ياد بدهيد.
دكتر پهلوان، ادامه داد: سيد مرتضي كه به عالم سمانيني معروف است و كارهايش حول و حوش هشتاد بوده، هشتاد سال عمر كرده، ظاهرا هشتاد پارچه آبادي داشته، هشتاد هزار جلد كتاب داشته و چون كارهايش بر ضريب هشتاد بوده، عالم سمانيني معروف است. اين عالم در حوزه هاي مختلف ادبي و تفسيري و حديثي و فقهي و اصولي كار كرده، كتاب هايي كه از او باقي است، يكي كتاب العمالي هست، العَمالي يا المجالس اطلاق مي شود به كتاب هايي كه شيخ بر مسنَد تدريس و حديث قرار مي گرفته و املا مي كرده و يادداشت مي كردند و خيلي هم اين املاها دقيق بوده است. عَمالي شيخ مفيد داريم، عمالي سيد مرتضي داريم، عمالي شيخ صدوق داريم، عمالي شيخ طوسي داريم و عمالي ابن شيخ كه فرزند شيخ طوسي باشد، اما عمالي سيد مرتضي از يك امتيازات خوبي برخوردار است، اولا به لحاظ ادبي كسي كه بخواهد در حوزه ادبيات و در حوزه مطالعات ديني كار كند، اين عمالي سيد مرتضي كه آن هم هشتاد مجلس است، خيلي كمك مي كند.
وي گفت: چند سال پيش به همت آستان قدس رضوي كتابي از سيد مرتضي طبع شد به نام « الموزه انجهته اعجاز القرآن». اين كتاب يك نسخه منحصر به فرد است. در اين كتاب جهت اعجاز قرآن را سيد مرتضي توضيح داده است. او اعتراف دارد كه قرآن كريم در حد اعلاي از فصاحت است، ولي وجه اعجاز را فصاحت نمي داند. نكته اي كه از اين عالم علم و معرفت پيشينيان امروز، دست ما مي رسد، اين هست كه نظريه فصاحت و بلاغت، يك نظريه سنجيده اي نيست يا لااقل يك نظريه اي كه زيبنده قرآن كريم باشد، نيست. يعني اگه قرآن بخواهد خودش را توصيف كند به جنبه فصاحت و بلاغت نكرده، نه اين كه قرآن فصيح نيست، قرآن فصيح هست در حد اعلاي فصاحت هم هست، ولي اگر كسي به جنبه هاي ظاهري الفاظ قرآن بپردازد و از جنبه محتوايي و باطنش، غفلت بكند در حقيقت در حق قرآن كريم ظلم كرده است.
دكتر پهلوان تاكيد كرد: سيد مرتضي در مباحث كلامي كه در وجه اعجاز قرآن كريم بود، به نقد چند وجه پرداخته، يكي از آن ها نظريه نظم است كه مي گويند نظم قرآن جوري است كه اعجاز است. ايشان اين كلام را مورد نقد قرار مي دهد و مي گويد كه اين حرف، حرف درستي نيست. قرآن، البته از يك نظم خاصي برخوردار است، اين نظم را نظم شعر ندارد و يا اين كه مطابق اسلوب نثر معمول نيست. يك نظم و يا اسلوب خاصي هست كه براي خودش به كار گرفته است.
وي در پايان سخنانش گفت: همين طور راجع به فصاحت، صرفه اي كه سيد مرتضي بيان مي كند، يك قول اعم هست، يك قول جامع و اعم كه مي تواند تمام اين معارف و حقايق قرآن كريم را در بر بگيرد. نمي توانيد مثل قرآن بياوريد ( وَ لَن تَفعَلوا )، حالا به هر دليلي كه هست، ولي اين كه ما صرفا ادعا بكنيم به دليل زيبايي شكل ظاهر آن است، اين يك حرفي است كه سيد مرتضي كه عالم ترين فرد لاأقل در قروني چند به ادبيات عرب بوده، مي گويد كه نه، اين صرفه دليل موجه هست و آن فصاحت و بلاغت يا آن هايي كه شما مي گوييد، نيست.