کد خبر:20367
پ
seresalekoshyarm

سه رساله از کوشیار گیلانی

رسالۀ حساب کوشیار تنها اثر ریاضی به جا مانده از اوست. تا مدتها تصور می شد که رسالۀ حساب کوشیار کهن ترین متن عربی موجود دربارۀ حساب هندی است.

ميراث مكتوب – سه رساله از کوشیار گیلانی (رسالۀ حساب و بخشی از زیج بالغ و شرح مجمل الاصول) با مقدمۀ دکتر محمد باقری از سوی مرکز پژوهشی میراث مکتوب منتشر شد.

کتاب حاضر شامل تصویر نسخۀ خطی رساله های عربی زیر است:

رسالۀ حساب کوشیار
زیج بالغ کوشیار (ناقص)
شرح ابوعبدالله محمد بن عبدالکریم دکالی مغربی بر مجمل الاصول کوشیار

رسالۀ حساب کوشیار تنها اثر ریاضی به جا مانده از اوست. تا مدتها تصور می شد که رسالۀ حساب کوشیار کهن ترین متن عربی موجود دربارۀ حساب هندی است. در سال 1966 م. مرحوم استاد احمد سلیم سعیدان، تاریخ نگار ریاضی اهل فلسطین که در اردن می زیست، کتاب الفصول فی حساب الهند اثر ابوالحسن احمد بن ابراهیم اقلیدوسی را که در حوالی 340 ه.ق در دمشق فعالیت می کرد معرفی و در سال 1973 م. آن را منتشر کرد. اکنون می دانیم که کوشیار در سال 352 یا 353 ه.ق متولد شده است.

سه رساله از کوشیار گیلانی
مقدمۀ: محمد باقری
شمارگان: 500 نسخه
قطع: وزيري
بهاء: 150000 ریال

از رسالۀ حساب کوشیار چهار نسخۀ کامل و یک نسخۀ ناقص به شرح زیر در دست است:
نسخۀ ایاصوفیه (استانبول) در دو مقاله
نسخه دانشگاه تهران، در یک مقاله
نسخۀ قاهره، در یک مقاله
نسخۀ بمبئی، در دو مقاله
نسخۀ کتابخانۀ آیت الله مرعشی قم (ناقص)
این نسخه ها با یکدیگر تفاوت ساختاری دارند و نامهایشان نیز چنان که خواهد آمد اندکی با هم تفاوت دارند. ولی شباهت مطالب و عبارات آنها چنان است که همگی را می توان تحریرهای اثر واحدی برای کاربردهای مختلف دانست.

کوشیار رسالۀ احکام نجوم خود را پس از دو زیج جامع و بالغ تألیف کرده زیرا در این رساله از دو زیج فوق نام برده است. نام رساله به دو صورت مجمل الاصول فی احکام النجوم و المدخل فی صناعة احکام النجوم ذکر شده است. این رساله در دورۀ اسلامی مرجع مهمی بود و و وجود شمار زیادی از نسخه های آن در ایران و کشورهای دیگر مؤید این امر است. نظامی عروضی در چهار مقاله از شرایط منجم گفته است که باید «مجمل الاصول کوشیار بداند».

رسالۀ احکام نجوم کوشیار در عهد مغول به چینی ترجمه شد که این ترجمه دست کم دوبار چاپ شده است. نسخه های متعددی هم از ترجمه های فارسی رسالۀ احکام نجوم کوشیار وجود دارد. معتبرترین آنها ترجمه ای است که به دست سیف منجم یزدی ملقب به سنجر کمالی، مؤلف زیج اشرفی در حوالی 700 ه.ق فراهم شده است.

رسالۀ حساب (نسخۀ بمبئی)، بخشی از زیج بالغ (نسخۀ بمبئی)، فصلی از زیج نایافتۀ کوشیار گیلانی و شرح محمد بن عبدالکریم دکالی بر مجمل الاصول کوشیار گیلانی (نسخۀ تهران) فهرست مطالب این کتاب است.

مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب
تهران، خیابان انقلاب اسلامی، بین خیابان ابوریحان و خیابان دانشگاه، شمارۀ 1182 (ساختمان فروردین)، طبقۀ دوم، واحد 8 ، روابط عمومی مؤسسه پژوهی میراث مکتوب؛ صندوق پستی: 569-13185
02166490612