انتشارات آکادمی مطالعات ایرانی لندن به تازگی کتاب «سلطان العارفین؛ شیـخ صفـی‌الـدین اردبیلی» را به تألیف مهوش‌‌السادات عـلوی، عرفان‌پژوه معاصر منتشر کرده است.
این کتاب که در ۶۸۰ صفـحه و با مقـدمـه سیدسلمان صفوی منتشر شده، در ده باب مشتمل بر ۴۵ فصل، نمایه آیات قرآن حکیم، احادیث، اصطلاحات و مفاهیم و اماکن و سه نقاشی تاریخی از شیخ زاهد گیلانی، شیخ صفی الدین اردبیلی و سیدصدرالدین صفوی تنظیم شده است.
در این کتاب شجره، خرقه و نسب شیخ صفی الدین اردبیلی (۶۵۰-۷۳۵)، تفاسیر شیخ صفی‌الدین بر آیات قرآن، احادیث، روایات، و نیز بر اشعار عرفایی نظیر سنایی، عطار، مولوی، کرمانی، اوحدی مراغه‌ای، فخرالدین عراقی، اصطلاحات و مفاهیم عرفانی، روابط شیخ صفی‌الدین با عرفای هم عصر و صاحب‌منصبان سیاسی و اجتماعی، کرامات شیخ، تعامل او با اقشار مختلف مردم و علما، اخلاق فردی و اجتماعی شیخ و مبانی طریقت صفویه شرح و تبیین شده است.
همچنین در این تحقیق برای تسهیل فهم خوانندگان، معانی کلمات و اصطلاحات کلیدی مشکل در متن کتاب بیان شده است. ترجمه آیات، احادیث و عبارات عربی وَ منابع احادیث به صورت پاورقی وَ آدرس آیات و منابع اشعار در متن ذکر شده است. این تحقیق بر اساس نسخه معتبر خطی صفوةالصفا (نسخه دیوان هند، شماره ۱۰۹۸، تحریر سال۷۵۹ ه.ق)، تألیف درویش توکلی بن اسماعیل (ابن بزاز اردبیلی) به فیلم شماره ۲۵۶۳ در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران انجام گرفته است.
نسخ خطی کتاب صفوةالصفا در کتابخانه مجلس شورای اسلامی، کتابخانه ملی ایران، کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، کتابخانه مرکزی دانشگاه تبریز، کتابخانه ملی تبریز، کتابخانه دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز، کتابخانه آستان قدس رضوی، موزه بریتانیا، کتابخانه ایاصوفیه استانبول و کتابخانه سالتیکوف شجدرین لنینگراد نگهداری می‌شود.
کتاب «صفوةالصفا» در ترجمه احوال و اقوال و کرامات شیخ صفی‌الدین اسحاق اردبیلی، تألیف ابن بزاز اردبیلی، مولف قرن هشتم، مهمترین منبع شناخت زندگی و احوالات شیخ صفی‌الدین اردبیلی است. این کتاب یکی از مهمترین منابع تاریخیِ فهم دقیق عرفان و تصوف وَ از اَسناد معتبر تاریخ اجتماعی ایران است. مؤلف کتاب «صفوةالصفا»، درویش توکلی بن اسماعیل ملقب به ابن بزاز اردبیلی، از مریدان شیخ و معاصران شیخ صدرالدین فرزند و جانشین شیخ صفی بوده که در قرن هشتم هجری می‌زیسته است.
تاریخ نسخه مزبور کتاب «صفوةالصفا» ۷۵۹ هجری به چند سال پس از رحلت شیخ صفی(۷۳۵) باز می گردد. این کتاب علاوه بر ارزشهای تاریخی – اجتماعی، یک سند برجسته در مورد تاریخ تصوف ایران و منبع قابل اعتباری برای بررسی و تحقیق پیرامون زندگی شیخ صفی‌الدین اردبیلی و صوفیان معاصر ایشان است.
صفوةالصفا همسنگ «اسرارالتوحید» و «مناقب العارفین» است؛ اما نثر کهن (قرن هشتم) و حجم گسترده آن مانع ارتباط نسل جوان با این کتاب ارزشمند عرفان و تصوف اسلامی شده است. لذا در این تحقیق ارزشمند، مهوش علوی کوشش کرده است تا بر اساس مدل تحقیقات مدرن ادبیات شکسپیر در بریتانیا، با حفظ مفاهیم و ساختار جملات، برای سهولت فهم مخاطبان جوان، نثر کتاب در حد امکان ساده و روان و بر اساس نگارش امروز باشد. در بخش تعلیقات کتاب «سلطان العارفین» هم شرح مختصری درباره فرزندان و اخلاف شیخ صفی بیان شده است.