این مراسم رونمایی، 29 آبان‌ماه 1403، به مناسبت هفته کتاب و کتاب‌خوانی و در آستانه روز بزرگداشت ابونصر فارابی و روز حکمت و فلسفه، با حضور حجت‌الاسلام سید جلال حسینی، رئیس سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی و جمعی از کارشناسان این سازمان در اتاق کنفرانس کتابخانه مرکزی حرم مطهر حضرت رضا (ع) برپا شد.
ابونصر محمد بن محمد فارابی، یکی از فیلسوفان و دانشمندان بزرگ ایرانی در قرون سوم و چهارم هجری و ملقب به «معلم ثانی» است که دارای تألیفات متعددی بوده و در حال حاضر، 71 نسخه خطی از آثار وی به زبان‌های عربی و فارسی در مرکز نسخ خطی کتابخانه آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود.
رساله خطی عیون المسائل نیز یکی از آثار نفیس فارابی در این کتابخانه به شمار می‌آید که با محوریت پاسخ به مسائل فلسفی نوشته شده است. فارابی در کمال اختصار و متانت لفظ و معنی آن‌ها را به زبان عربی در این اثر بیان کرده است. البته تألیف این رساله به ابوعلی سینا و ابوالبرکات بغدادی نیز نسبت داده شده است.
این اثر توسط شهاب الدین علی حسنی حسینی طباطبایی شولستانی، در سال 1019 هجری قمری به‌خط نستعلیق بر روی کاغذی به رنگ نخودی در اصفهان کتابت و با تیماج مجلد شده است. این رساله فارابی از سوی شیخ محمد صالح علامه حائری در مرداد 1351 وقف کتابخانه آستان قدس رضوی شده و در حال حاضر نیز با شماره ثبت 11452 در گنجینه رضوی نگهداری می‌شود.
اهمیت فلسفه در سعادت بشری
در این مراسم، غلامرضا جلالی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، اظهار کرد: ابونصر فارابی به‌عنوان معلم ثانی، توانسته بین دیانت و فلسفه ارتباط ایجاد کند، چراکه می‌دانسته فلسفه تمدن‌ساز است.
وی گفت: در واقع، اهمیت تمدن‌سازی برای فارابی روشن بوده و می‌دانسته که تمدن چیست، گرچه وی واژه تمدن را بکار نبرده است. این واژه برای نخستین بار، به‌طور کلی در جهان اسلام و تمدن اسلامی و حتی تمدن انسانی توسط خواجه نصیرالدین طوسی ابداع شده است.
جلالی با اشاره به این‌که طبق سخنان امام رضا (ع)، عدل و احسان، موجب استمرار نعمت در جامعه می‌شود، افزود: در تمدن‌سازی آنچه که بالاتر از عدالت در جامعه می‌تواند اثرگذار باشد، مهرورزی است. به عبارتی، مهرورزی مهمترین عامل تأثیرگذار در تمدن‌سازی است. مهرورزی با اندیشه‌های کهن ایرانی نیز در هم آمیخته شده است.
وی با ذکر نام برخی از فیلسوفان دنیا در دوره‌های مختلف تاریخی و اعتقادات آنان و تغییراتی که فارابی در این فلسفه ایجاد کرده است، گفت: جریان تشیع، از جمله جریان‌هایی بوده که از فلسفه‌ای که با تفکر اسلامی تطبیق داده شده، استقبال کرده است.
این عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: علم الهی بر تمام علوم اشراف دارد، پس در حقیقت، تمام علوم موضوعات خود را از علم الهی اخذ می‌کنند و به‌این‌ترتیب، وحدت علوم شکل می‌گیرد. دراین‌میان، اگر فلسفه قدرت نظارت داشته باشد، می‌تواند یک جامعه آرمانی بسازد.
جلالی با تأکید بر اهمیت فلسفه، ادامه داد: بخش اعظم از فلسفه فارابی نیز به علم سعادت و چگونگی دستیابی به سعادت اختصاص دارد. براین‌اساس، بالاترین سعادت، رسیدن به علمی است که حقیقت پدیده‌ها را به شما نشان دهد.
وی افزود: به عبارتی، اگر با حقیقت پنهان پدیده‌ها ارتباط برقرار کردید، تکثیر می‌شوید و در جهان تنها نمی‌مانید و دنیا را به‌عنوان جهان مأنوس خود در نظر می‌گیرید.
این عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی خاطرنشان کرد: تفکر فارابی به ما بسیار نزدیک است. این فیلسوف هم تمدن کهن ایرانی را فهمیده و هم تمدن اسلامی را از نزدیک ادراک کرده است.
منبع: کتابخانه آستان قدس رضوی