میراث مکتوب- سه‌شنبه‌های علمی‌فرهنگی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی به منزل هفتادم رسید. در این مراسم که به صورت وبیناری و هم‌زمان با ایام فاطمیه و شهادت حضرت فاطمه(س) برگزار شد، از سه نسخۀ خطی نفیس موجود در مرکز نسخ خطی کتابخانۀ مرکزی آستان قدس با مضامین فاطمی رونمایی شد.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین مهدی شریعتیتبار، مدیرگروه فقه و اصول بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس و حجت‌الاسلام‌والمسلمین قیس عطار، پژوهشگر متون اسلامی، سخنرانان این نشست بودند.
«الاحتجاج» تألیف ابومنصور احمد بن علی‌بن‌ابی‌طالب طبرسی از محدّثان و علمای بزرگ شیعه در قرن ششم هجری قمری، «معانی الاخبار» شیخ صدوق از علمای مشهور قرن چهارم هجری قمری و «تحفه الابرار من مناقب ائمه الاطهار (علیهمالسلام)» تألیف حسين بن مساعد حائري از علمای قرن نهم هجری قمری، نسخی هستند که در این مراسم معرفی و رونمایی شدند.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین قیس عطار در این مراسم، با بیان اینکه به احتمال زیاد، نسخۀ رونمایی‌شده از «احتجاج» قدیمی‌ترین نسخۀ این اثر در کشور است و نمونۀ مشابه ندارد، اظهار داشت: کاتب این نسخه، فاضل و حافظ قرآن بوده و این امر در کتابت این اثر بسیار تأثیرگذار بوده است. وی درج تمام زیرو زِبَرها، شروح قابل تأمل در حاشیۀ اثر، درج کامل آیات مورد اشاره در پاورقی و شروح لغوی را از جمله امتیازات این اثر ذکر کرد.
این پژوهشگر متون اسلامی، با اشاره به وجود احتجاجات و استدلال‌های ائمۀ اطهار در برابر مخالفان و دیگران در این کتاب، خطبۀ فدکیه و احتجاج حضرت زهرا(س) را یکی از زیباترین احتجاجات این اثر دانست. وی همچنین به وجود احتجاج امیرالمؤمنین(ع) در این کتاب دربارۀ غصب فدک در برابر خلیفۀ اول اهل سنت اشاره کرد.
کارشناس نسخ خطی کتابخانه آستان قدس رضوی نیز در این ارتباط اظهار داشت: این اثر به شمارۀ 1581 ثبت شده است و علاوه بر خطبه فدکیه، شامل احتجاجات و استدلالاتی است که از نبی‌اکرم(ص) و ائمّه اطهار(علیهمالسلام) درباره اصول و فروع دین اسلام و مذهب شیعه دوازده امامی وارد شده و نیز حاوی توقیعاتی است که از ناحیه مقدّسه رسیده است. سیدرضا صداقت‌حسینی افزود: این نسخه در سال 884 قمری به خط نسخ و در کاغذ حنایی کتابت شده است.
وی در ادامه به معرفی نسخۀ رونمایی شده از «معانی الاخبار» اثر ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی معروف به شیخ صدوق از علمای مشهور قرن چهارم هجری قمری پرداخت و بیان کرد: این کتاب شامل احادیث اهل بیت عصمت (علیهمالسلام) با ذکر سلسله اسناد درباره تفسیر حروف و الفاظ قرآنی و روایی و همچنین خطبه عیادت حضرت فاطمه (سلاماللهعلیها) است.
صداقت‌حسینی اضافه کرد: از ویژگی‌های این اثر کتابت آن به دست محمد بن حسن حرّ عاملی در سال 1070 قمری است. این اثر به خط نسخ 19 سطری، و در 146 برگ کتابت شده و با شمارۀ 2150 در ادارۀ مخطوطات کتابخانۀ آستان قدس رضوی به ثبت رسیده است.
«تحفه الابرار من مناقب ائمه الاطهار (علیهمالسلام)» از حسين بن مساعد حائري، سومین نسخۀ نفیسی است که در این مراسم از آن رونمایی شد.
صداقت‌حسینی با بیان اینکه این اثر در سال 893 هجری تألیف شده و در سال 1091 قمری در اصفهان به دست محمدسعید سبزواری کتابت شده است، گفت: این کتاب شامل فضایل حضرت زهرا(س) و همچنین اخباری است که در فضایل و مناقب اهل بیت(ع) در منابع عامه آمده است. او افزود: این نسخه با شمارۀ 2159 در کتابخانۀ آستان قدس رضوی به ثبت رسیده است.
همچنین حجت‌الاسلام‌والمسلمین قیس عطار نیز در ارتباط با این نسخه اظهار داشت: از این اثر سه نسخه در کتابخانۀ آستان قدس رضوی موجود است که کامل‌ترین آن نسخۀ قرن 11 اهدایی مقام معظم رهبری است. این پژوهشگر نسخ خطی بیان کرد: علاوه بر نسخ آستان قدس رضوی، دو نسخه دیگر در ایران و یک نسخه در هند از این اثر وجود دارد. او افزود: در این کتاب فقط از اهل سنت روایت شده و از امتیازات آن حسن ترتیب مطالب است که بسیار قابل توجه است. وی با بیان اینکه این اثر تاکنون به چاپ نرسیده است، لزوم توجه و تحقیق و بررسی این کتاب را یادآور شد و بر ضرورت چاپ و نشر آن تأکید کرد.
گفتنی است، کتابخانه آستان قدس رضوی بهعنوان قدیمی‌ترین و یکی از بزرگترین کتابخانههای جهان اسلام، بیش از 106هزار نسخه خطی را در خود جا داده است که 152 نسخه آن در شرح احوال و فضائل ائمه معصومین (علیهمالسلام) است.
منبع: پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه آستان قدس رضوی