میراث مکتوب- هم‌زمان با روز ملی خلیج فارس، از کتاب دست‌نویسِ قرن 4 قمری، اسناد کُهن و کُره‌های جغرافیایی قرن 19 میلادی که نام خلیج فارس در آنها درج شده است در گنجینۀ قرآن و نفایس آستان قدس رضوی رونمایی شد.
این مجموعه از نفایس متعلق به دوره‌های گوناگون تاریخی است و در آنها نام خلیج فارس به زبان‌های مختلف درج شده است.
رونمایی از المسالک و الممالک
نسخۀ خطی «المسالک والممالک» تألیف ابواسحاق ابراهیم‌بن محمد اصطخری، از پایه‌گذاران دانش جغرافیا در جهان در قرن 4 قمری، با شمارۀ ثبت 5404، قدیمی‌ترینِ این نفایس بود که در این مراسم از آنها رونمایی شد.
این کتاب اواخر قرن 7 قمری کتابت شده و در موضوع جغرافیای ممالک اسلامی است. مؤلف در این کتاب توضیحات کاملی از سرزمین‌های شمال آفریقا، کشورهای عربی و سراسر فلات ایران تا آسیای میانه را ارائه می‌دهد و دریاها، دریاچه‌ها، کوه‌ها، رودها، دشت‌ها و صحراها را بررسی کرده است.
در چندین بخشِ این نسخه عناوین «دریای پارس»، «بحر فارس» و «خلیج فارس» به روشنی ذکر شده است. همچنین یک فصل از این کتاب به خلیج فارس اختصاص یافته و در برگ نخست آن آمده است: «ذکر دریا بزرگترین دریاها، دریای فارس و دریای روم و این هردو دریا برابر یکدیگرند».
این کتاب به زبان عربی تألیف شده و 200 سال پس از تألیف، در قرن پنجم به فارسی ترجمه شده و نسخۀ رونمایی شده، یک نسخه از ترجمۀ این کتاب است که به شمارۀ 5405 در کتابخانۀ آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود.
لازم به ذکر است این کتاب به مدت یک هفته در گنجینۀ قرآن و نفایس موزۀ آستان قدس رضوی در معرض نمایش عموم قرار دارد.
رونمایی از اسناد به زبان‌های فارسی، آلمانی و انگلیسی
رونمایی از 9 برگ سند که در آنها نام خلیج فارس به زبان‌های فارسی، آلمانی و انگلیسی درج شده است بخشی دیگر از این مراسم بود.
قدیمی‌ترین سند موجود در مرکز اسناد با موضوع بحرالعَجَم مربوط به اواسط دورۀ فتحعلی‌شاه قاجار و سال 1238 قمری است. این سند، در ارتباط با انعقاد قرارداد بین محمدزکی‌خان سردار فارس و سرحددار انگلیس در هندوستان پیرامون همکاری متقابل جهت برقراری امنیت در بنادر و جزایر واقع در خلیج فارس و توافق بر موضوع حضور نیروهای انگلیسی درآن حدود است.
سند دیگری که مربوط به سال 1342قمری است، عریضۀ رؤسای ایرانی ساکن کویت به شیخ محمد خالصی در خصوص تعدی حاکم نجد به ایرانیانِ ساکن کویت و درخواست مذاکره با سردار سپه برای توجه به ایرانیانِ دور از وطن و تسلط اجانب بر جزایر خلیج فارس است.
جوازنامۀ صادره از دولت انگلیس در خلیج فارس در سال 1317 قمری مربوط به حمل مال التجاره از بندر بوشهر به داخل ایران و وجود دو مُهر در متن این سند که به دو زبان انگلیسی و فارسی نام خلیج فارس بر آنها حک شده، از دیگر اسناد جالب توجه این مجموعه است.
دستور تلگرافی حسین‌قلی‌خان نظام‌السلطنه مافی به شوکت‌الملک جهت توقیف کاروان حمل سلاح از مبداء خلیج فارس به مقصد افغانستان و اعلام نتیجۀ آن در سال 1326 قمری نیز یکی از این اسناد است.
نامۀ شرکت کشتی‌رانی هلند خلیج فارس به سیدجلال‌الدین تهرانی در سال 1337 قمری و تصویر بریدۀ روزنامۀ الوطن حاوی یک سند تاریخی از نامۀ شیخ مبارک‌المصباح، امیر کویت و تصریح به کلمۀ «خلیج فارس» در سال 1427قمری نیز دیگر اسنادی هستند که در این مراسم از آنها رونمایی شد.
نقشۀ اهدایی توماس کلستیل، رئیس‌جمهور اتریش به رهبر انقلاب در شهریور 1378 یکی از موارد رونمایی شده بود. این نقشه متعلق به قرن 19، به زبان آلمانی و در ابعاد 46 در 56 سانتی‌متر است و نام «Persischer Meerbusen» (Persian Gulf) به روشنی در آن دیده می‌شود.
همچنین در حاشیۀ این رونمایی که در محل گنجینۀ قرآن و نفایس موزۀ آستان قدس رضوی انجام شد، دو کرۀ جغرافیایی ساخت انگلستان به تاریخ 1850 و 1845 میلادی که نام خلیج فارس به انگلیسی در آنها درج شده نیز در معرض نمایش عموم قرار گرفت.
این اسناد در قالب نمایشگاه، به مدت یک هفته در گنجینۀ قرآن و نفایس موزۀ آستان قدس رضوی واقع در صحن کوثر حرم مطهر در معرض دید عموم قرار دارد.
برپایی نمایشگاه به مناسبت روز خلیج فارس
گفتنی است که کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی علاوه بر موارد اشاره شده تصاویر مجموعه‌ای از نقشه‌های جغرافیایی جهان را نیز به نمایش گذاشته است که در آنها نام خلیج فارس مشاهده می‌شود.
در این نمایشگاه که در ورودی کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی برپا شده نقشه‌هایی که نام خلیج فارس به زبان‌های فارسی، روسی، لاتین، عربی، آلمانی، فرانسوی و اسپانیولی در آنها درج شده، به نمایش گذاشته شده است.
نمایش قدیمی‌ترین سند مربوط به خلیج فارس
از جالب توجه‌ترین آثار به نمایش درآمده در این نمایشگاه، تصویر لوح گلی از آثار قدیمی بابل است که اصل آن در موزۀ بریتانیا نگهداری می‌شود. یک سمتِ این لوحه، نقشۀ دنیای بابلیان ترسیم و در طرف دیگر، شرح نقشه حک شده است. در این لوحه، بابل و آشور به چشم می‌خورند که توسط خلیج فارس احاطه شده‌اند و این درحالی است که سایر نقاط به نام «نواحی دیگر» خوانده شده‌اند.
تصویر لوحۀ داریوش دربارۀ حفر کانال داریوش (سوئز) متعلق به قرن 6 قبل از میلاد که بر سنگ خارای قرمز نوشته شده و در مصر به دست آمده، یکی دیگر از کُهن‌ترین آثار به نمایش درآمده است که در آن داریوش از دریای پارس سخن گفته است.
همچنین تصاویر نقشه جزیره العرب (شبه جزیره عربستان) اثر کلودیوس بطلمیوس در قرن دوم میلادی با متن لاتین، نقشه جهان «لوپا هومن» به سال 1554 میلادی با متن اسپانیولی، نقشه جهان از «پومپونی ملا» با متن لاتین در سال‌های 1896و 1949، نقشه جهان بطلمیوس با متن روسی در سال 1898، عربی به سال 1966 و فرانسه در سال 1969 و نقشه‌های منتشر شده در لندن در سال‌های 1874 و 1877 بخشی دیگر از آثار به نمایش درآمده است که نام خلیج فارس در آنها درج شده است.
گفتنی است، این اسناد در کتابخانۀ تخصصی جغرافیا واقع در طبقه اول کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود.