میراث مکتوب – کتیبه های فارسی میانه (پهلوی ساسانی) به واسطۀ احتوا بر مهم ترین داده های زبانی و تاریخی عهد ساسانی از اهمیت خاصی برخوردارند، از این رو، این متون همواره مورد توجه دانشمندان و پژوهشگران بوده و به ویژه در سدۀ حاضر بارها بررسی، مورد توجه دانشمندان و پژوهشگران بوده و به ویژه در سدۀ حاضر بارها بررسی، ترجمه و تفسیر شده اند و با تلاش محققان از دشواری های کتیبه های مذکور کاسته شده و ترجمۀ آنها همواره منقح تر و روشن تر شده است.
از آنجا که نگارش کتیبه‌های پهلوی همزمان با تألیف آنهاست این آثار حاوی آگاهی‌های ارزشمندی هم از جهت تاریخی، اجتماعی و دینی و هم از دیدگاه زبان‌شناختی است. گوناگونی و پراکندگی و حجم این آثار که ممکن است روی سنگ، دیوار، سفال، پاپیروس، فلز، چرم، و دیگر انواع باشد، نسبتاً گسترده است. بدین سبب اثر حاضر صرفاً به معرفی سنگ‌نوشته‌های پهلوی ساسانی پرداخته است. همچنین به منظور سهولت یادگیری دانشجویان و علاقه‌مندان به این موضوع، پژوهش حاضر به چند فصل با عنوان طبقه‌بندی کتیبه‌ها، آواشناسی و دستور زبان پهلوی، نمونه‌هایی از متن‌ها و واژه‌نامه پرداخته و در این کار مهم‌ترین و تازه‌ترین تحقیقات زبان‌شناسان و دانشمندان این حوزه را به کار گرفته است.
به همین منظور در فصل اول، مباحث آواشناسی و دستور زبان فارسی میانه با توجه به کتیبه های پهلوی ارائه شده است. در این فصل سعی شده است مثال ها و شواهد دستوری از متون کتیبه های پهلوی ساسانی، یعنی کتیبۀ شاهان و بزرگان، کتیبه های یادبود، وقفی، خصوصی و کتیبه های سنگ مزار ارائه شده اند. آنچه در این بخش با عنوان کتیبه یاد شده است شامل همۀ کتیبه های ساسانی نیست، زیرا کتیبه های پهلوی ساسانی شامل هرگونه نوشته دیگری مانند فلزنوشته ها، سفال نوشته ها، سکه ها و مهرهای ساسانی نیز بوده است.
واژه نامۀ کتیبه های پهلوی ساسانی بر اساس پژوهشی که پیش از این دانشمند ایران شناس، فیلیپ ژینیو فراهم آورده تنظیم شده است. لغات کتیبه هایی که پس از تألیف واژه نامۀ ژینیو کشف و قرائت شده اند به این بخش افزوده شده است.
فهرست مطالب کتاب به شرح زیر است :
پیشگفتار
مقدمه
فصل اول: دستور زبان فارسی میانه (با تکیه بر کتیبه‌های پهلوی)
فصل دوم: طبقه‌بندی کتیبه‌های فارسی میانه (براساس موضوع و مواد کتیبه‌ها)
واژه‌نامه
کتابنامه
نمایه واژه‌ها
جعفری دهقی، محمود، راهنمای کتیبه های فارسی میانه ( پهلوی ساسانی)، تهران، سمت، 244 صفحه، بها: 110000 ریال، 1395.
پیشگفتار این کتاب را اینجا بخوانید.