به گزارش روابط عمومی مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب، سخنرانی مصطفی جیحونی، شاهنامه‌پژوه و متن‌پژوه، به مناسبت بزرگداشت روز اسناد ملی و میراث مکتوب، روز سه‌شنبه 21 اردیبهشت‌ماه 1400، در قالب سومین بخش از یکصد و پنجاهمین نشست مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب، در صفحۀ اینستاگرام این مؤسسه پخش شد.
جیحونی در ابتدا با اشاره به اهمیت میراث مکتوب به عنوان نوشته‌های بازمانده از گذشتگان و پیشینیان، گفت: اگر داریوش آنچه را در بیستون آمده است مکتوب نمی‌کرد، دشوار است بپذیریم که نیاکان خود را می‌شناختیم. یا اگر دستمزد کارگران برای ساخت و بنای تخت جمشید بر گل و خشت نوشته نمی‌شد، تصور می‌شد که این بنا بر اساس بیگاری و احیاناً برده‌داری ساخته شده است.
وی با بیان این که خط و نوشتن یکی از بزرگترین ابداعات بشر است، گفت: نقل شفاهی بسیار نارسا و گاهی عکس مطلوب است و اگر خط نبود بسیاری از دانش‌های بشر انتقال پیدا نمی‌کردند. در شاهنامه و در بیانی افسانه‌ای و اسطوره‌ای آمده است که دیوان خط را به طهمورث آموختند.
نوشتن به خسرو بیاموختند / دلش را چو خورشید بفروختند
نبشته یکی نه که نزدیک سی / چه رومی چه تازیّ و چه پارسی
چه هندی و چینیّ و چه پهلوی / نگاریدن آن کجا بشنوی
وی با تأکید بر نکتۀ بیان شده در بیت سوم، گفت: به نگارش در آوردن هر چه می‌شنویم امر مطلوب هر خطی است، اما بعید است خطی بتواند تمام ریزه‌کاری‌های گفتار را به نگارش درآورد. اما در هر صورت ابداع‌کنندگان خط چه فینیقی‌ها بوده باشند و چه قوم دیگری، خدمتی بزرگ به جامعه بشری و آیندگان کرده‌اند.
وی میراث مکتوب را برای ما ایرانیان بر دو قسم دانست و گفت: بخشی از آنها آثار بازمانده به زبان‌های فارسی و عربی و احیاناً زبان‌ها و گویش‌های محلی است و بخش دیگر نوشته‌های بازمانده به زبان‌ها و خطوط دیگر که مؤسساتی در ایران به ترجمه و تفسیر و چاپ آن آثار اقدام کرده‌اند و می‌کنند.
وی ادامه داد: آثار مکتوب تا هنگامی که به صورت نسخه خطی باشند مانند اشیا موزه‌ای هستند که دیدن و بهره بردن از آنها بسیار محدود و برای برخی مقدور است و هنگامی عروس کتاب رخ می‌نماید که چاپ و به علاقه‌مندان عرضه شده و با چاپ دوام آنها همیشگی شده باشد.
وی ضمن بیان این مطلب که مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب از مؤسسات قابل تقدیری است که هم به پژوهش مشغول است و هم به چاپ و نشر آثار مکتوب، گفت: از سویی پژوهش و همکاری چند تن از جوانان دانای دانش‌پذیر در این مؤسسه مایۀ امید به آینده است و از سوی دیگر میراث مکتوب کتاب‌هایی خوب تصحیح، چاپ و نشر کرده است که خدمت به علم و فرهنگ به حساب می‌آید و امیدوارم پخش آنها در شهرهای جز تهران سامان بهتر پیدا کند.
وی ضمن یادآوری این موضوع که نسخ خطی بسیاری وجود دارد که در حالی که شایستگی به زیور طبع درآمدن دارند اما هنوز به صورت چاپ حروفی یا عکسی در نیامده‌اند، به ذکر چند نمونۀ مهم پرداخت و گفت: حق است که نسخه‌های قاهره، طوپقاپی و لنینگراد شاهنامه که از ارکان تصحیح متن شاهنامه هستند، به صورت عکسی چاپ شوند.
وی ضمن بیان این که وجود برخی انسان ها خیر و برکت در بسیاری زمینه‌هاست، افزود: به همت مرحوم استاد افشار دو نسخۀ لندن و سن‌ژوزف از شاهنامه به چاپ عکسی رسید و افسوس که آن بزرگمرد دیر نماند تا نسخه های دیگر را هم به چاپ برساند.
وی با اشاره به دو نسخۀ موجود در خزانۀ کتابخانۀ آستان قدس رضوی که آنها را شگفت‌انگیز توصیف کرد، گفت: یکی از آنها قرآنی است که گویا پنج قرن پیش در هندوستان نوشته شده است. این مصحف یک سطر با آب طلا و یک سطر با لاجورد نگارش شده و زیبایی آن دل می‌برد. گویا برگ‌ها این نسخه به هم چسبیده بوده و با ترفندی از هم جدا کرده‌اند. نسخۀ دیگر دیوان حافظ به خط زیبای وقار شیرازی است و همیشه آرزومند بوده‌ام که این دو کتاب به صورت عکسی چاپ شوند.
وی ضمن بیان این مطلب که مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب با چاپ کتاب الابنیه عن حقایق الادویه به بهترین وجه ممکن توانایی خود را در زمینۀ چاپ عکسی نفایس فرهنگی هم نشان داده است، گفت: اگر مرحوم استاد مینوی در قید حیات می‌بود از این مؤسسه به خاطر چاپ زیبا از این کتاب قدردانی می‌کرد.
وی با اظهار امیدواری که مؤسسۀ میراث مکتوب نفایس دیگری را هم به چاپ برساند، در پایان گفت: امید است دولت هم از این مؤسسۀ تحقیقی پشتیبانی کند و دست‌کم با در اختیار گذاشتن محلی برای انبار کتاب، سبب شود که به جای چاپ دیجیتال، چاپ متعارف از کتاب‌ها را در اختیار داشته باشیم.